İnsanı anlamaya ve davranışlarını anlamlandırmaya yönelik çalışmaların bütünü olan psikoloji, tarihi gelişimi içerisinde bir değişim gerçekleştirmiştir. İnsanı bir organizma olarak pahalandıran psikoloji bilimi vakitle bu yaklaşımın dışına çıkmış, insanı bağımsız, hür ve mantıklı davranışlar sergileyen bir varlık olarak ele almaya başlamıştır. Bu değişimde psikopatoloji merkezli yaklaşım yerini müspet merkezli bir anlayışa bırakmıştır. Bu bakış açısının bir devamı olarak da müspet psikoloji yaklaşımı ortaya çıkmış ve farklı çalışma alanlarını da kapsayarak günümüzde varlığını güçlendirmiştir.
Müspet psikoloji, bireylerin, kümelerin ve kurumların var olan kapasitelerini, olumlu ve güçlü özelliklerini en aktif ve verimli bir biçimde değerlendirmelerini sağlayan ve müspet istikamette gelişimlerini destekleyen durumların ve ögelerin neler olduğunu inceleyen bir yaklaşımdır. Müspet Psikolojinin kurucularından Seligman ve Csikszentmihalyi (2000), olumlu psikolojinin maksadının yalnızca negatifi vurgulamak ve düzeltmek olmadığını, ayrıyeten olumlusu ortaya çıkarmak, desteklemek ve hatta toplumu bu olumlu özelliklerle birlikte yine oluşturmak olduğunu savunur.
Pozitif durum ve hisleri içeren bu yaklaşımlar doğrultusunda müspet psikoloji, ömür kalitesini artırmaya yönelik tavır ve davranışlar, karşılaşılan problemlerini önlemeyi amaçlayan müspet öznel tecrübeler, olumlu kişisel özelliklerin ve müspet kurumların bilimi olarak görülmektedir. Bununla birlikte müspet psikolojinin merkezinde ise umut, bilgelik, yaratıcılık, farkındalık, cüret, spirütüellik ve sorumluluk alma üzere hayatın olumlu istikametleri bulunmaktadır.
Günümüzde ise, olumlu psikolojinin güzel oluş, öznel güzel oluş, optimistlik, ruhsal dayanıklılık, umut, hayatın manası, ömür doyumu, affedicilik, merhamet, şefkat, minnettarlık, toplumsal ilgi, üzere bahislere yönelik çalışmalar yaptığı dikkat çekmekle birlikte ikinci dalga olumlu psikolojinin ise inançlar ve olumlu pahaların üzerinde ağırlaştığı görülmektedir.
Pozitif ruhsal yaklaşım, insanın gelişimini destekleyerek, manalı ve doyum sağlayıcı bir hayat sürmesini maksatlar. İnsanın tabiatını ve kişiliğinin güçlü istikametlerini daha derinden anlamaya çalışır. İnsanın gelişme yeteneği dikkate alındığında bu yaklaşımın insan için en iyiyi bulmaya çalışarak insanların, ailelerin ve toplumların hayat kalitesini uygunlaştırmak konusunda umut verici olduğu anlaşılmaktadır. Bu maksatla yapılan araştırmalar incelendiğinde; olumlu his ve bedellerin hayatın farklı alanlarında başarıyı getirdiğini, olumlu hislere yatkınlığı olan şahısların tatmin edici bir aile hayatı ve ilgilerinin yanında daha sağlıklı ve uzun bir ömür elde ettiğini, daha yüksek gelir ve daha üstün iş performansı elde ettiğini göstermiştir. Bu istikametiyle bakıldığında müspet psikoloji yaklaşımının son hedefinin, insanın olağan ömrünü daha tatmin edici bir duruma getirmek olduğu görülmektedir. Bununla birlikte olumlu psikoloji âlâ bir hayat nedir? Sorusuna manalı yanıtlar aramaktadır.
Tarhan (2015), ruhsal sıhhat bilimi olarak nitelenen Olumlu psikolojinin, bireylerdeki özgür iradeye, gayelere ve toplumdaki bedellere bağlı işlediğini söz etmektedir. Böylelikle ferdî farkındalığı olan bireyler toplumu beyin-zihin ikircikliğine hapsolmayan manevi (spiritüel) bir açıdan değerlendirebilirler. Böylece beşerler olgunlaştıkça etraflarındaki biyolojik, ruhsal ve toplumsal konuların kendilerini ve diğerleriyle olan bağlantılarını nasıl etkilediklerine yönelik farkındalıkları da artmaya başlar. Seligman ve Petterson (2004), tarafından gerçekleştirilen araştırmalarda pek çok kadim dini ve felsefi gelenek taranmak sureti ile insanın temel bedel ve güçleri tespit edilmiştir.
İkinci akım Müspet psikolojinin insanın manevi (spiritüel) boyutunu dikkate alması, kıymetleri önemsemesi hayatta mana arayan insan için Müspet psikoloji çalışmalarını daha da manalı hale getirmiştir.
Pozitif psikoloji alanında yapılan araştırmalarda insanın temel paha ve güçleri tespit edilmiş, bilhassa son yıllarda yapılan çalışmalarda yıllardır ihmal edilen bireylerin manevi istikameti üzerinde durularak, paha ve faziletler de dikkate alınmıştır. Ayrıyeten, tasavvuftaki kendini gerçekleştirmiş, aşkın insanların kaleme aldığı, insanın olumlu tarafını ortaya çıkaran yapıtların müspet psikolojiye kattığı birçok paha bulunmaktadır. Örneğin, Mevlana’nın Mesnevi isimli yapıtındaki “Kardeşim sen fikirden ibaretsin. Geriye kalan et ve kemiksin. Gül düşünürsen gülistan olursun. Diken düşünürsen dikenlik olursun.” Kelamında olumlu niyetin ve müspet psikolojinin değerini görebilmekteyiz.
