İran‘da yeni yıl (Nevruz) öncesi yılın son çarşamba gecesi yapılan kutlamalarda bilhassa çocuklar ve gençler; yakılan ateşlerin üzerinden atlıyor, Çarşamba Suri kutlamaları kapsamında yaşanan kazalarda 12 kişinin hayatını kaybettiği, 497 kişinin de yaralandığı belirtildi. Peki, Çarşamba suri nedir? Çarşamba suri kutlamalarında neler yapılır?
ÇARŞAMBA SURİ NEDİR?
Çarşamba gününe Türklerde değişik manalar yüklenmektedir. Nevruzdan evvelki son dört çarşambaya bilhassa Azeri kültüründe başka bir değer verilir. Nevruz yaratılışın evrelerini simgeleyen dört öğeyle (su, ateş, rüzgâr ve toprak) ilgili kutlama geleneklerini içerir. Genel olarak çarşamba günlerinde ve bilhassa bu son dört çarşambada gece vakti dikkatli olunması ve tabiata (doğa ruhlarına) saygısızlık yapılmaması gerektiğine inanılır.
Su Çarşambası: (“Sular Navruzu”). Ezel Çarşamba da denilmektedir. Bugünde su havzalarında düzenleme çalışmaları yapılır, su kaynakları ve kuyular temizlenir. Şimdi gün doğmadan tüm beşerler su kıyılarına yahut kuyulara, çeşmelere sarfiyat. Evvel elini-yüzünü yıkar sonra su üstünden atlar, yaralılar yaralarına su sürer. İnsanlara birbirlerinin üzerine su serperler. O gün sudan geçenlerin yıl boyunca hastalığa yakalanmayacağına inanılır. Eski Türklerde su ilahları Aban ve Yadan’ın onuruna türküler ve dualar okunduğu bilinmektedir.
Od Çarşambası: (“Otaş Navruzu”). Üskü Çarşamba yahut İsmi Çarşamba olarak da bilinen gündür. Bu gelenek eski Türklerin Güneş’e ve Od’a (ateşe) olan kutsal inancından yahut hürmetinden kaynaklanmaktadır. Geleneklere nazaran, bu gün ateş yakılarak ateşin üzerinden atlandığı takdirde insanın içinde bulunan tüm kötülük ve çirkinliklerin yakılmış (ortadan kaldırılmış) olacağına inanılır.
Yel Çarşambası: (“Salhın Navruzu”). Uyandıran Çarşamba yahut “Rüzgârlı Çarşamba” olarak da bilinir. Bu günde esen sıcak yahut ılık rüzgârlar yazın gelişini insanlara ve tabiata haber verirler. Uyanan yel, daha evvelce uyanmış olan suyu, ateşi harekete geçirir. Navruz şenliklerindeki Yel Baba merasimi geçmiş çağlardaki Yel İlahı inancı ile ilgilidir. O gece söğüt ağacının yahut kutlu sayılan öbür bir ağacın altına gidilerek Yel Baba çağrılır. Şayet Yel Baba (Yel Ata) insanların sesini duyup yapıtsa ve söğüdün kısımlarını toprağa dokundurursa, tutulan dilekler yerine gelecek demektir.
Yer Çarşambası: (“Toprak Navruzu”). Toprak Çarşambası yahut Yılahır Çarşambası da denir. Nevruz öncesindeki son Çarşamba gününde nihayet yer (toprak) uyanır, nefes almaya başlar. İnanca nazaran toprak artık ekilmeye hazır olduğu için ona tohum serpilebilir. Söylencelere nazaran geçmiş çağlarda şahısların besin kıtlığından eziyet ve badire çektikleri bu günde Su, Ateş ve Yel bir ortaya gelerek, Toprak Hatunun yeraltı tapınağına konuk olarak masraflar, ondan yiyecek isterler ve böylelikle uyumakta olan toprağı uyandırırlar.
ÇARŞAMBA SURİ NASIL KUTLANIR?
İran’da yeni yıl (Nevruz) öncesi yılın son çarşamba gecesi yapılan kutlamalarda bilhassa çocuklar ve gençler; yakılan ateşlerin üzerinden atlıyor, havai fişek, el üretimi patlayıcı ve maytapları ateşe veriyor. Bu kutlamalar ve öncesindeki hazırlıklarda yaşanan kazalar, her yıl ülkede onlarca kişinin vefatına, yüzlercesinin yaralanmasına neden oluyor.
