Ünlü Hollandalı ressam Vincent van Gogh, yaşadığı ruh sıhhati meselelerini oto-portresine de yansıtmıştı. Kendisini sol kulağı kesik resmettikten iki yıl sonra da intihar etti.
Temmuz 1890’da Paris’in dışındaki bir tarlada silahla kendini vurdu. Aldığı yara nedeniyle iki gün sonra 37 yaşında hayatını kaybetti.
Doğum günü olan 30 Mart, Dünya Bipolar Günü olarak kabul edilse de, ünlü ressamın sıhhat sıkıntıları konusunda pek çok tartışma var.
Hollandalı akademisyenler, 2020 yılında bu emelle ressamın kaleme aldığı yaklaşık 1000 mektubunu incelemeye almıştı.
Peki ressam hakikaten bipolar mıydı?
Her 100 bireyden biri bu problemle yaşıyor
Bu hastalık Türkçe tıp literatüründe birebir vakitte duygudurum bozukluğu olarak isimlendiriliyor.
Bipolar bozukluk taşıyan şahıslar, büyük ruh hali iniş ve çıkışları yaşayabiliyor.
Tahminlere nazaran dünyadaki her 100 şahıstan biri bu sıkıntıyla yaşıyor ve farklı bipolar cinsleri bulunuyor.
Tip I bipolar bozukluğunda bireylerde, taşkınlık (mani) halini ve çökkünlük (depresyon) atakları ile seyrediyor.
Tip 2 daha hafif taşkınlık atakları yaşarken, depresyon daha ağır seyredebiliyor.
Siklotimik bozukluğu bulunan bireyler ise daha az şiddetli ruh hali değişimleri yaşıyor olsalar bunların mühleti uzun olabiliyor.
Her yaş kümesinde ortaya çıkabilse de, uzmanlar 18 yaşına yakın olan gençlerin hassas küme olduğunu açıklıyor. Bipolar bozukluk, çoğunlukla 15 – 19 yaşlarında gelişiyor.
Atak hali, bazen birkaç hafta sürebiliyor.
Uzmanlar, duygudurumu düzenleyici ilaç kullanımı yanında, atak hallerinde kullanılabilecek birtakım ilaçları da öneriyor.
Depresyon haliyle başa çıkılabilmesi için de ruhsal yardım alınabiliyor.
Düzenli idman yapmak, uygun beslenmek ve güzel uyumanın da kıymetine vurgu yapılıyor.
Van Gogh’un bipolar bozuklukla ilişkilendirilmesi, hastalığın birinci kere tanımlandığı 1938 yılına kadar gidiyor.
Peki ünlü ressamın onun örneğin şizofreni ya da bir beyin yahut omurilik enfeksiyonu olan nörosifiliz hastası olmadığını nereden bilebiliriz?
Bunun karşılığı geride bıraktığı ispatlarda yatıyor.
BBC’ye konuşan Nolen, ünlü sanatkarın mektuplardaki sözlerde tam bir samimiyet içinde olmayabileceğini de göz önüne aldıklarını söylüyor:
“Kardeşine yazdığı mektuplarda ruh halini abartmış olabilir zira maddi dayanağa muhtaçlığı vardı. Fakat annesi de dahil olmak üzere öteki aile üyelerine yazdığı mektuplarda da, ruh halini olduğundan daha âlâ gösteriyor olabilir”
Profesör Nolen altı ciltlik koleksiyonun tamamını okudu. Araştırma için Hollanda’daki Vincent van Gogh müzesinden üç farklı sanat tarihçisiyle de konuşuldu ki bu üç isim de ressamın hayatı ve çalışmaları konusunda uzmandı.
Uluslararası Bipolar Bozukluklar Mecmuası’nda yayınlanan araştırma sonuçlarına nazaran, Van Gogh, bipolar bozukluk yanında borderline (sınırda) kişilik bozukluğu özellikleri de gösteriyordu. Ağır alkol kullanımı ve yetersiz beslenmeyle birlikte durumunun kötüleştiği değerlendirildi.
Van Gogh ömrü boyunca kendisinde neyin yanlış olduğunu tam olarak bilemedi.
Yazdığı mektuplardan birinde his durumundaki değişim için “ruhsal ateş yahut mecnunluk, nasıl adlandıracağımı tam olarak bilmiyorum” tabirlerini kullandı.
Muhtemelen ailesini rahatlatmak için ruh halini, “ressam çılgınlığı” olarak da tanımladı.
Ancak yapılan çalışma, ressamın ergenlik periyodunda depresyon geçirdiği, çok içki içtiği ve kendisine ziyan verdiği tespitlerini yapıyor.
Sanatçının bipolar bozukluk yaşadığına işaret eden ise, taşkınlık ve çökkünlük emarelerine ait bulgular.
Profesör Nolen, “Bipolar bozukluğun hangi çeşidinden muzdarip olduğu tam olarak muhakkak değil zira depresyon periyotlarını açıkça çok şiddetli geçirmesine rağmen, mektuplardan mani haline ait sonuç edinici bilgi alamıyoruz” diyor.
Van Gogh’un hayatının son devrinde özellikle de Saint-Remy’deki akıl hastanesinde kalırken üretken bir devir yaşadığını biliyoruz. Bu periyotta, portreler ve otoportreler, pastoral çizimler yaptığı görülüyor.
Profesör Nolen, Van Gogh’un hipomanik (aşırı enerjik) durumdayken daha fazla fotoğraf yapıyor olmasının mümkün olduğunu ve bipolar bozukluğun bu evresinin bazen çok yaratıcılık nöbetleriyle ilişkilendirildiğini söylüyor.
Nolen, Van Gogh’un mektuplarında ve sanatında bu bozukluğun depresif evresine dair güçlü deliller bulunduğunu da söylüyor:
“Hayatı boyunca en az 10 depresif devirden geçti. Bir yıldan fazla bir süre psikiyatri hastanesinde kalmasına karşın durumu daha da ağırlaştı”
Depresif devirlerinde Van Gogh’un üretken olmadığına dikkat çeken Nolen, bu periyotta ürettiği fotoğrafların “başkalarıyla kıyaslanamayacak kadar hüzünlü” olduğunu da söylüyor.
Vincent van Gogh sadece bir tablo sattığı hayatı boyunca hem sanatçı olarak hem de ruhsal olarak acı çekti.
Profesör Nolen, bugün hayatta olsaydı kıssanın muhtemelen çok farklı olacağına inanıyor:
“Muhtemelen teşhis konulur, içki içmemesi tavsiye edilirdi. Ve tahminen de depresif ve manik periyotlara girmezdi.
“Ressamlığına tesiri olur muydu, bunu söylemek çok sıkıntı lakin muhtemelen kendini öldürmezdi.”
