Obezite, bedenimizde çok ölçüde yağ birikmesidir. Bir diğer tanımlama ise bedene alınan gücün harcanandan daha fazla olması durumudur. Dünya Sıhhat örgütü datalarına nazaran, 2017 yılı prestiji ile dünyada yaklaşık 2 milyar kişi obezite ile uğraş etmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2015 yılı araştırmasına nazaran; ülkemizde her 5 bireyden birisi obez. Obezite oranları erkeklerde %15, bayanlarda ise %24 dür.
Obezitenin nedenleri nelerdir?
Yanlış ve sistemsiz beslenme alışkanlıkları, hormonal hastalıklar, yetersiz fizikî aktivite, genetik etmenler, kullanılan ilaçlar, ruhsal faktörler ve sosyo-ekonomik faktörleri sayabiliriz.
Obezite Nasıl Sınıflandırılır ?
Obeziteyi sınıflandırmak için Beden Kitle İndeksi VKİ oranı (BMI; Body Mass Index) kullanılmaktadır. Bu oran kişinin kilosunun, uzunluğunun karesine bölünmesi ile elde edilen orandır. Dünya Sıhhat Örgütü’nün sınıflandırmasına nazaran obezite şu formda sınıflandırılmaktadır.
VKİ;
18.5 ve aşağısı ; Zayıf
18.5-24 ; Olağan kilolu
25-30; Kilolu
30-35 ; Sınıf 1 Obez
35-40 ; Sınıf 2 Obez
40-49 ; Morbid Obez (ölümcül obezite)
50-59 ; Muhteşem Morbid Obez
60 ve üstü; Harika süper Morbid Obez
Obezitenin bedenimize tesirleri nelerdir ?
Obezitenin bedenimizdeki bütün sistemler üzerine kıymetli negatif tesirleri vardır. Bunlar;
Yüksek tansiyon
Tip 2 Şeker hastalığı
Yüksek kolesterol kıymetleri (Total kolesterol ve LDL)
Düşük güzel kolesterol pahaları HDL
Yüksek kan lipid oranları
Uyku apnesi ve uyku bozuklukları
Metabolik Sendrom
Koroner kalp hastalığı
İnme
Safra kesesi hastalıkları
Eklem rahatsızlıkları
Depresyon ve anksiyete
Hayat kalitesinde düşüklük
Esas göğüs ve kalın bağırsak olmak üzere makul kanserlerin görülme sıklığında artış
Tüm bu sebeplerden ötürü obez hastalarda vefat oranı artmıştır.
Obez şahıslar olağan kilolu şahıslara nazaran ortalama 10-12 sene daha az yaşarlar.
Obezitenin ömür kalitesine tesiri nedir ?
Obezitede hayat kalitesi önemli olarak bozulmuştur.Obezite, fizikî hareketinizi kısıtlar, yaygın beden ağrılarına ve yorgunluğa sebep olur. Amerika’da yapılan bir çalışmada morbid obez bayanların olağan kilolu bayanlara nazaran 4 kat daha fazla depresyona girdikleri tespit edilmiştir.
Yapılan çalışmalarda, psikososyal ahenk ile kilo ortasında direk bağlantı saptanmış ve kilo kaybı ile hayat kalitesinin arttığı kesin olarak ortaya konulmuştur.
Obezite tedavi edilebilir ve geri döndürülebilir bir rahatsızlıktır. Günümüzde 3 temel tedavisi vardır. Bunlar;
1)İlaç tedavisi
2)Diyet ve egzersiz
3)Obezite Cerrahisi
Obeziteden korunmak için temel olarak daha az besin tüketmek, yağlı, karbonhidrattan varlıklı yüksek kalorili besinlerden uzak durmak ve nizamlı antrenman yapmak gerekir.
Obezite Cerrahisi Nedir? Kimlere Uygulanabilir?
Obezite cerrahisi (bariatrik cerrahi) obeziteyi gidermek hedefi ile yapılan cerrahi müdahalelerin tamamına verilen isimdir .
Obezite cerrahisi ;
VKİ >40 kg/m² üzerinde olan tüm morbid obez bireylere,
VKİ 35-39.9 kg/m² ortasında ve eşlik eden yandaş hastalıklara(şeker hastalığı, diyabet, yüksek tansiyon, uyku problemleri, eklemlerle ilgili meseleler, depresyon, cinsel fonksiyon bozuklukları) sahip olan şahıslara,
En az 3 yıldır obezite olması ve asgarî 6 aylık 2 diyet programı uygulamış olmak gereklidir.
Obezite Cerrahisi Kimlere Uygulanamaz?
Anestezi uygulamasının çok riskli olduğu “kontrolsüz sistemik hastalığı” mevcut olan kişilere
Hayatı boyunca diyeti hiç denememiş olmak
Yapılacak süreçleri anlayamayacak ölçüde zihinsel sorunu olanlara
Toplumsal taraftan yalnız, konut ortamı takviyesi alamayacak olanlara
Tedavi gerektiren psikiyatrik sorunu olan kişilere
İlaç, alkol yahut husus bağımlısı olanlara
Tümüyle hareketsiz hastalara
Ergenlik çağından küçük ya da 70 yaşından büyük olmak.
Obezite Cerrahisi Riskleri Ve Zararları
Obezite ameliyatlarının risklerini kabaca 2 halde sınıflandırabiliriz. Anesteziye bağlı oluşabilecek risklerin içinde olduğu tüm ameliyatlarda geçerli olabilen genel risklerdir. Bunun dışında obezite cerrahisine bağlı beklenen yan tesir ve riskler mevcuttur.
Genel riskler;
Anestezi ; Günümüz anestezi teknolojisi ile tüm hayati bulguların anlık takibi ve gerektiğinde anlık müdahaleler ile anestezinin riskleri neredeyse ihmal edilebilecek bir seviyeye (1/20 000 – 1/ 30 000) inmiş durumdadır.
Bacaklarda Pıhtı Oluşumu ve Akciğer Embolisi ; Obezite (bariatrik) cerrahi riskleri ortasında yer alan bacaklarda pıhtı oluşumu ve akciğerlere atması (emboli) çok kiloya bağlı oluşan bir risktir. Vücut kitle indeksi 35 ve üzerinde olan bireylerin günlük hayatlarında mevcut olan bir risktir. Bu operasyonlar sonrasında kilo vermeye bağlı riskler azalırken ameliyat sonrasında kan sulandırıcı iğneler ve giyilen emboli çorabı sayesinde risk minimize edilmektedir.
Ameliyata bağlı riskler;
Kaçak
Obezite cerrahisinin en büyük riski olarak bilinmektedir,hayati kıymet arz eder. Bu devirde oluşabilecek kaçaklara “erken” kaçak diyoruz. Ekseriyetle hastalarımızı ameliyat sonrası 2 gece hastanede takip ediyoruz. Hastalar taburcu oldukları 3. günden sonra ise, “geç” kaçaklar için tekraren uyarılırlar. Kaçak yüksek ateş, şiddetli sırta vuran ağrı, titreme, terleme, karın ağrısı ile kendini muhakkak eder ve erken teşhis hayati kıymet taşımaktadır. Dolayısı ile ateş ya da karın ağrısı hisseden tüm hastalar, ameliyat sonrası birinci bir ay bize derhal ulaşmaları konusunda tekraren uyarılırlar. Teşhis edildiğinde kaçağa bağlı batın içi sıvı toplanmalarının ameliyat edilmeden boşaltılması için girişimsel radyolog tedavinin vazgeçilmez parçasıdırlar. Ayrıyeten endoskopik yolla takılacak stent yahut klips mide içeriğinin karın boşluğuna sızması engellenir.
Kanama
Obezite (bariatrik) cerrahi operasyonları sonrasında zımba sınırlarının kenarında görülebilen kanamalar görülebilir.Nadiren müdahale gerektiren kanamalar olabilir.
Obezite Cerrahisi Öncesi Yapılması Gerekenler
Obezite cerrahisi öncesinde birinci evvel hastanın uzunluk ve kilosuna bakılarak ameliyata uygunluğu incelenir. Hastaya ilişkin yandaş hastalıkları göz önünde bulundurularak uygun olan ameliyat tekniğine karar verilir. Hastanın bildiği yandaş bir hastalığı varsa kullandığı nizamlı ilaçlar varsa kesinlikle hekimle paylaşması gerekmektedir. Ameliyata rastgele bir pürüz görülmediğinde hasta ayrıntılı bir tetkik sürecine girer. Bu tetkikler kan analizleri, endoskopi ,SFT(solunum işlev testi), EKG, akciğer grafisi, tüm batın USG yi içerir. Şayet yandaş hastalık varlığı olan hastalardan ek testler istenebilmektedir. Tetkikler yapıldıktan sonra endokrinoloji, göğüs hastalıkları, kardiyoloji, psikyatri ünitelerince tetkikler kıymetlendirilir. Son olarakta hasta öbür hekimlerin raporları ve tetkikleri ile anestezi tabibi muayenesine girer. Anestezi tabibi, ‘hastanın anestezi almasına mani rastgele bir sebep var mı? Varsa ne üzere tedbirler almak gerekir?’ üzere sıkıntıların karşılıklarını arayarak evvelce risk tespiti yapar. Şayet ameliyata mani bir durum varsa ameliyat iptal edilebilir yahut hastalığa uygun tedavi süreci uygulanır, ondan sonra ameliyat yapılabilir. Ameliyattan 12 saat evvel katı besinlerin, 8 saat evvel de sıvı tüketiminin sonlanması gerekmektedir.
Obezite Cerrahisi Sonrası
Obezite Cerrahisi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
Obezite (bariatrik) cerrahisi sonrası birinci 4 saat hasta yataklarında dinlenirken , 4. Saat itibariyle obezite cerrahi alanında uzmanlaşmış hemşireler tarafından birinci defa ayağa kaldırılmaktadır. Yürüyüş yaparak gazını çıkartmaya çalışan hastalarımız güzelleşme sürecine girmiş olmaktadırlar. Saat başı serviste yapılan yürüyüşler ve yapılacak olan triflow teneffüs antrenmanları çalışmaları sayesinde hasta anesteziyi bedeninden daha çabuk atacak, gazını çıkartarak rahatlayacak ve olağan hayatına kısa müddet içerisinde geri dönecektir. İki gece hastanede kaldıktan sonra taburcu olan obezite cerrahisi geçiren hastalar bundan sonraki süreçte hekiminin reçetelemiş olduğu ilaçları sistemli kullanmalı ve diyetisyeninin önerdiği beslenme tekliflerine uymalıdır. Bu periyotta kilo kaybı çabucak başlar. Artık obeziteye yavaş yavaş veda etmeye başlarlar. Tüp mide sonrasında birinci bir ayda kilo verme süreci süratli olmaktadır. Sonrasında biraz daha yavaşlayarak, 12 ay ile 18 ay boyunca kilo verme süreci devam etmektedir. Bu teklifler sayesinde hastalar ameliyat sonrasını çok rahat geçirmekte ve iş hayatlarına geri dönmektedirler.
Beslenme
Obezite cerrahi operasyonları sonrasında birinci 15 gün bireyler sıvı diyet programı uygulamakta ve et ve tavuk suları, laktozsuz süt, light ayran, şekersiz ve tanesiz komposto suyu ve elma suyu üzere şekersiz, tanesiz , berrak sıvılar tercih edilmelidir. Bu periyotta hastaların beslenme programları protein tozları ve besin desteği olarak isimlendirilen hastaların günlük vitamin, mineral, protein ve kalori gereksinimini karşılayan mamalarla desteklenmelidir. Sıvı diyet periyodundaki tüm sıvıların ılık içilmesi midenin uyarılmaması için çok değerlidir. Sıvı diyet periyodunun akabinde şahısların 15 gün boyunca püre diyet devrini uygulamaları gerekmektedir.
Bu periyotta kahvaltıda light süzme peynir yahut light krem peynir tüketirken orta öğünlerde blenderize edilmiş kabuksuz ve asitsiz meyveler tercih edilebilir. Orta öğün alternatifleri olarak light yoğurt, süt, ayran, kefir üzere protein içeriği yüksek sıvılar da tercih edilebilmektedir. Öğlen ve akşam yemeklerinizde ise yumurta akı ve et-tavuk suları ek edilmiş çorbalar tercih edilmektedir. Çorba tüketmek istemeyen hastalar için ise blenderize edilmiş tavuk, balık, zerzevat önerilirken vakitle tolere durumu artan hastalara köfte ve et tüketimi de önerilmektedir. Patates püresi nişasta içeriğinden ötürü şahıslara önerilmese de lor yahut çökelek ilave ederek tüketmek isteyen hastalara alternatif bir seçenek olarak sunulmaktadır. Tüp mide sonrasında hastalar için beslenme süreci gözlerini korkutucu bir periyot üzere gelse de obezite cerrahi sonrasında mide hacminin küçülmesi ile artık kısıtlayıcı beslenme, mide içerisinde yer alan iştah (ghrelin) hormonunun alınması ile kısıtlayıcı açlık sağlanır. Bu yüzden ameliyat sonrası beslenme sürecinde yalnızca beyin yasaklı yiyeceklerin yenilmesini emreder fakat beden istememektedir.
Sıvı ve püre diyet devirlerinde bireylere sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırılmaya ihtimam gösterilmelidir. Şahıslara sıvı diyet periyodunda günde 2 lt yavaş yavaş yudum yudum sıvı içme alışkanlığı kazandırılırken püre periyodunda yeterlice çiğneme alışkanlığı ve orta öğün yapma alışkanlığının kazandırılması amaçlanmalıdır. Bu devirde bireyler besinlerini küçük lokmalarla düzgünce çiğneyerek muhakkak aralıklarla almalıdır. Bu periyotta en değerli kazanılması gereken alışkanlıklardan birisi de katı-sıvı ayrımıdır. Püre devri itibariyle katı besin alımına başlayan hastalar katı-sıvı ayrımına başlamalı ve yemeklerden 30 dakika evvel sıvı almayı bırakırken yemeklerden 30 dakika sonra tekrar sıvı almaya başlamalıdır. 1.ay itibariyle katı diyet devrine başlayan hastalara kalorisi düşük fakat besin kıymeti yüksek öğünleri nasıl tercih edebileceğine dair beslenme eğitimleri verilmelidir. 1. Ay itibariyle 3.6.9. ve 12. Aylarda bireylerin rutin tetkikleri tekrarlanmalı ve gerekli destekler yapılmalıdır. Bu destekler ortasında vitamin ve mineral kıymetlerinin düşük olduğu durumlarda multivitamin destekleri gerçekleştirilmelidir. Obezite cerrahisi sonrasında diyetisyen ve doktor kontrollerine ihmal etmeden gitmeleri önerilmektedir. Şişmanlık Tedavisi ameliyatlarını olan şahıslar için beslenme süreci birebirdir. Şeker hastalığı ameliyatı yada obezite cerrahisi olan bireyler obeziteden ve getirdiği yandaş hastalıklardan kurtulmak için tıpkı beslenme süreçlerinden geçeceklerdir.
Obezite Cerrahisi Sonrası Şikayet
Obezite cerrahisinden sonra hastalarda görülen şikayetler, ağrı, bulantı-kusma, saç dökülmesi, halsizlik- yorgunluk, beslenmenin değişmesine bağlı kısa müddetli ishal- kabızlık, reflü sorunları üzere sıralanabilir. Şikayetler kısa periyodiktir ve tahlili olmayan sorunlar değildir. Bu şikayetlerin olmaması için tabiplerin ve diyetisyenlerin önerilerilerine uymak çok değerlidir.
Ağrı
Obezite cerrahisi sonrasında ağrı, bireyden bireye nazaran değişmektedir. Laporoskopik teknikte aletlerin daha rahat hareket etmesi için karın içi gaz ile şişirilmektedir. Şişirilen hava ameliyat sonrasında gaz sancısı olarak bireylere yansır. Bazıları birinci saatleri rahat geçirirken bazılarında ise ağrı olur fakat birinci 4 saat hissedilir. Sonrasında hasta kaldırılır ve yürütülmeye başlar, yürümeyle bir arada gazı atmak daha kolay olacağı için yürüdükçe hastanın ağrıları hafifleyecektir. Bu sırada yapılan ağrı kesici iğneler, hastanın ağrısının azalmasına yardımcı olacaktır. Ayrıyeten birinci bir hafta dikiş yerlerinde çok az bir ağrı olabilir, dikiş yerleri güzelleştikçe ağrı hissi kalmayacaktır.
Saç Dökülmesi
Bariatrik cerrahiden sonra saç kaybı çok sık görülen ve çok can sıkıcı bir problemdir. Hastaların yaklaşık % 40’ında görülür. Bariatrik cerrahiyle alakalı saç kaybına telogen effuvium ismi verilir ve olağan saç döngüsünün bir tipidir. Çoklukla 6 aydan uzun sürmez.Obezite cerrahisinden sonra görülen saç dökülmesi ise, ekseriyetle besin hususları ve vitamin alımındaki dramatik düşüşten kaynaklanır. Burada kastedilen vitamin eksikliğinden farklıdır. Kalori ve besinlerin emilimindeki ani değişiklik bedende şok tesiri yaratır.Obezite cerrahisinin emeli bedenin bozulmuş olan istikrarını tekrar oluşturmaktır. Fakat obezite hastalarında beden genelde gereksiniminden daha fazlasını tüketmeye alışmıştır. Bu da cerrahiden sonra kalorik istikrarın daha sağlıklı bir ömür şekline ulaşmak için değişeceği manasına gelir. Bu şok, besin ve vitaminler bedenin öbür kısımlarına yönlendirileceğinden süreksiz saç dökülmesine yol açar.
Bulantı- Kusma
Tüp mide – mide küçültme ameliyatı olan bireylerin mide hacimlerinin küçülmesi nedeni ile eski alışkanlıklara bağlı olarak bir anda fazla besini bedene sokmamaları gerekmektedir. Sıvıları küçük yudumlarla ve aralıklarla içen şahıslarda ve besinlerini küçük lokmalarla düzgünce çiğneyerek ve muhakkak aralıklarla alan bireylerde bulantı-kusma şikayetlerine rastlanılmamaktadır. Bireylerin ameliyat sonrasında öğünlerin atlanılmamasına kıymet vermesi gerekmektedir. Doyma gerçekleştiğinde midede şişkinlik oluşması bireyleri rahatsız edeceği için daha fazla mideyi doldurmamaya dikkat etmeleri gerekir.
Halsizlik- Yorgunluk
Öğünlerin atlanılmaması ve içerisinde kesinlikle vitamin, mineral ve protein bedellerine dikkat Edilerek beslenme gerekmektedir halsizliğe yol açan bir başka etken ise kâfi su içmemektir. Kâfi ölçüde su içmek, diyetisyenin önerdiği beslenme tertibine uymak halsizlik şikayetlerini de ortadan kaldıracaktır.
