Kaygı; birçok insan tarafından rahatsız olunan ve kurtulmaya çalışılan bir histir. Bunun için beşerler türlü türlü formüller denerler ancak aslında korku kurtulması gereken değil anlaşılması gereken, insanoğlunun sahip olduğu ve medeniyetimizi borçlu olduğumuz çok değerli bir histir.
Yazıya başlamadan önce kavram karmaşalarına son vermek için birbirleri yerine sıkça kullanılan korku, endişe ve kaygı üzere hislerin tanımlamasını yapalım.
Korku, bir belirsizlik karşısında tehdit algısı ile tetiklenen, rahatsız edici olumsuz bir histir. Belli bir ağrı yahut tehdit olarak algılanan bir olay sonucunda, uyarıcı bir reaksiyon olarak ortaya çıkan yaşamsal bir sistemdir. Üniversal bir histir, tüm canlılarda görülür. Somut bir tehlikeye verilen cevaptır.
Kaygı kişinin endişe verici yahut tehdit edici bir duruma karşı vermiş olduğu ruhsal ve bedensel bir reaksiyondur. Bu durumu vakit zaman her insan yaşar. Bir imtihana girerken, bir topluluk önünde konuşurken olduğu üzere. Bir belgisiz ve potansiyel tehlikeye karşı verilen karşılıktır. (Ya olursa, ya öyleyse vs. gibi)
Endişe ise sonucu belirli olmayan fakat olumsuz sonuçlanacağına inanılan gelecek olaylar hakkındaki duyum olarak tanımlanabilir.
Örnek ile açıklamak gerekirse caddede karşıdan karşıya geçiyorsunuz ve size yanlışsız süratle bir otomobil geliyor, bu durumda tehlike altında olduğunuzu fark edip reaksiyon vermenizi sağlayan his endişedir. Gördüğünüz üzere o sizi kurtaran bir histir. Bu türlü bir durumda korkmamayı istemezdiniz, bu his sayesinde tehlike altındayken reaksiyon verebildiniz. Telaş ise ortada otomobil yok ve tahminen siz yolda bile değilsiniz, ya bir otomobil gelirse ve bana çarparsa diye düşünmeye başladığınızda ortaya çıkan histir. Düşünme süreçlerini barındırdığı için düşünebilen canlılara ilişkin bir histir. Bu his sayesinde insanoğlu tehlikeleri evvelden hesaplayıp önlem alabilmiştir. Kıtlık olmadan ambarlar yapmış, kuraklık olmadan da barajlar kurabilmiştir. Tasa ise yoldasınız bir otomobil geliyor süratli değil, yakın değil ya da sizin tarafa geldiği aşikâr değil, işte o an bu otomobil gelip bana çarpabilir dediğinizde ortaya çıkan histir.
Görüldüğü üzere bu hisler aslında bizi önemli tehlikelere karşı uyaran ve uyanık olmamızı sağlayan çok faydalı hislerdir. Pekala o vakit sorun ne diye sorarsanız; sorun, her şeyin fazlasının rahatsız ediciliğindedir. Fazla olmasınınz sebebi ise hem duyguyu anlamamak hem de hislerden rahatsız olmaktır. Şayet hissimizin o an bize anlattığını anlayıp yanlışsız önlemler alabilirsek aslında güzel bir yol alabiliriz. Histen rahatsız olmak nedir dersek; endişeyi yanlış yorumladığımız için korkmaktan korkmak, kaygılanmaktan kaygılanmak ve bunlardan kurtulamaya çalışmaktır. Bunlardan kurtulmaya çalışmayacağız bunları anlayacağız.
Önce bu hisleri bir alarma benzetebiliriz ve biz değer verdiğimiz yerlerde alarmların hassasiyetini arttırırız. Sıhhat konusunda da mı dertlisiniz, panik atak mı geçiriyorsunuz sıhhatinize kıymet veriyorsunuz demektir. Çocuklarınıza bir şeyler olacağı konusunda mı dertlisiniz çocuklarınıza fazla kıymet veriyorsunuz demektir. Dini olarak mı korkularınız var dindar birisi olmaya itina gösteriyorsunuz demektir. Rezil olmaktan mı kaygılanıyorsunuz beğenilmeye değer veriyorsunuz demektir. İmtihana gireceksiniz dertleriniz mı var başarılı olmayı istiyorsunuz demektir. Evvel hissinizin sizin için ne manaya geldiğini anlayacaksınız.
Bundan sonraki etap ise hassasiyet sözünde bilinmeyen. Hassasiyet hassaslık demektir. Kişi hassasiyet gösterdiği alanlarda ayrıntılara bakar. Ayrıntılara bakarsak ne olur doğal ki sorun buluruz. Zira hiçbir şey %100 değildir, olsa da %100 sürmesi sağlanamaz. Örneğin paklık hassasiyetiniz mi var etraftaki kirleri fark edersiniz. Sıhhat hassasiyetiniz mi var bedensel ağrıları sızıları vs fark edersiniz. Bir yeri %100 temizleyemeyiz temizlesek de koruyamayız. %100 sağlıklı da olamayız, kesinlikle bedenimizin bir yerinde ağrılar ve sızılar vardır ve organlarımız vakit zaman faklı çalışır. Yani aslında ehemmiyet verdiğimiz alanlarda olağan olan durumları sorun olarak görme eğilimine sahibizdir.
Şimdiki evrede ise hassasiyet alanlarında bulunduğumuz meselelere karşı toleransımız azalır, felaketleştirmelerimiz başlar. Yani aslında bulduğumuz şeylerin tamamı gerçektir fakat aslında umursanmaması gereken, istenmeyen ancak her yerde her beşerde bulunan değersiz ayrıntılardır. Yerlerdeki kirler aslında olağandır, zararsızdır, bedensel değişimler olağandır zararsızdır fakat felaketleştirme ile bunları vahim şeyler olarak görürüz. Yani yerdeki ufak tefek toz taneleri ile dışkılar birebir görünür, ufak tefek ağrılar ile kanser vs üzere durumlar tıpkı görünür. Bunlar büsbütün olağan şeylerdir, her yerde ve her beşerde vardır, siz bunları felaket görüyorsunuz, bunlar müthiş değil, büsbütün doğallar. Bunlarla ne kadar uğraşırsanız uğraşın yok olmayacaklar, yok edebilseniz bile tekrar gelecekler. Aslında bunların tamamını olağan olan şeyler ve onları olağan olarak kabul etmeye gereksinimimiz var.
Son basamakta ise daha evvel korkularımızı yönetmek için kullandığımız prosedürlere odaklanacağız.
Kirli hissettiğiniz vakit paklık yapıyorsunuzdur pekala bu kadar paklık yapıyor olmanıza karşı pak hissedebiliyor musunuz?
Hasta hissettiğiniz için doktora gidiyorsunuz kendiniz sağlıklı hissedebiliyor musunuz?
Cevap hayır mı? Pekala o vakit bu kadar külfetli olmanızı sağlayan şey sorunlarınızı çözmek için kullandığınız usuller olabilir mi? Kirli olunca paklık yapmak doğrudur lakin çok paklık kirli hissettirir. Hasta olunca doktora gitmek doğrudur ancak çok yapmak hasta hissettirir. Çok fazla tansiyon ölçmek tansiyonun yüksek çıkmasına neden olur. Görüldüğü üzere aslında sorun çözmek için kullanılan doğrular çoka kaçtığı vakit daha da problem yaşamaya neden oluyor.
Peki âlâ hissetmek için ne yapacağız? Evvel korkumuzun bize ne anlattığını anlayacağız. Ve bunu tanımlayacağız. Ben sıhhatime kıymet veriyorum, ben paklığa kıymet veriyorum, beğenilmeyi önemsiyorum, başarılı olmayı istiyorum üzere. Daha sonra da bu alanlarda herkes kadar önlem alacağız, uzmanların önerdiği formda yaşayacağız. Ellerimizi yanlışsız mühlet kadar yıkayacağız, gözle görülen, şiddetli olan yahut uzun süren belirtilerde doktora gideceğiz, kitaplarda yazan kadar ibadet edeceğiz, ona nazaran abdest alacağız ve her durumda olması gereken kadar olağan olan kadar yapacağız. Yani bilinen, umursanan ve net olan biçimde hayatımızı sürdüreceğiz. Aşırılıklarımızı da azaltmaya muhtaçlığımız var. Çok paklık yapmayı bırakacağız, sık sık doktora gitmeyeceğiz, doktor tarafında önerilmediği sürece daima tansiyon ölçmeyeceğiz. Yani yanlış yaptığımız bu aşırılıklara direneceğiz. Direnirken kendimizi huzursuz hissedeceğiz daha fazla dertli olacağız fakat sabredersek bir mühlet sonra her şey olağana dönmeye başlayacak.
