En değerli duyu organlarımızdan olan gözlerimiz, görme duyumuzu yöneterek ömür kalitemizi direkt etkilemektedir. Gözlerimizde yaşanan problemler hem görme kalitemizi, hem gözlerimizin anatomik yapısını bozabilir.
Şaşılık, yaygın olarak yaşanan göz sorunlarından biridir. İki göz ortasındaki paralelliğin bozulması sebebi ile oluşan bu sorun; gözlerin olağan görünümünü bozması sebebi ile estetik bir sorun oluşturmaktadır. Lakin daha da değerlisi birden fazla hastada tıpkı vakitte görme kalitesini ve derinlik algısını da olumsuz etkilediği için erken teşhis alması ve tedavisinin erken başlanması büyük kıymet taşır. Bu hastalığın yaratacağı problemler çok bilinmediğinden, hastalarımızın birçok şaşılık ve tedavisi hakkında bilgi almak istemektedir.
Şaşılık Nedir?
Normal sağlıklı insanlarda her iki göz, göz küreleri içinde açısal bir orantı ile yerleşmiştir. Şaşılık bu iki göz ortasındaki paralele yakın yerleşim açısının bozulmasıdır. Kimi hastalarda şaşılık tarifi, gözlerin işlevsel olarak eş vakitli çalışmasının bozulması halinde de karşımıza çıkabilir. Bireylerin iki gözü koordine olarak çalışamadığında; hem görsel olarak gözlerin yerleşimi bozulurken, hem de görme kalitesinin bozulması kelam konusu olur. Bazen de görme sertliği az olan gözlerde, gözün görsel işlevlere tesiri olmadığında, ilerleyen vakitlerde kayma gelişebilir. Şaşılık sorunu çoklukla yalnızca görsel olarak insanları olumsuz etkiliyor üzere görünse de,aslında bireylerin görme sertliği ve görsel işlevleri da bu durumdan olumsuz etkilenmektedir.
Şaşılık Neden Olur?
Şaşılık meselesine neden olan pek çok neden vardır. Bunlardan en yaygın olanı göz etrafında bulunan 6 adet kasın rastgele birinde yahut birkaçında meydana gelen kuvvet azlığıdır. Bu kaslar gözün aşağı/yukarı (dikey düzlemde) yahut sağa/sola (yatay düzlemde) hareket etmesini sağlar. Bu kaslarda doğuştan ya da sonradan meydana gelen rastgele bir sorun şahıslarda şaşılık sıkıntısına neden olmaktadır. Bunun yanı sıra şaşılığın nedenleri olarak sayabileceğimiz öteki hastalıklarda mevcuttur. Bunlar şöyle sıralanabilir:
Genetik yatkınlık
Çocukluk devrinde geçirilen kaza, ateşli hastalıklar ve baş travmaları
Beyin tümörleri
Hidrosefali
Serebral palsi (beyin felci) hastalığı
Down sendromu ve başka kalıtsal kromozom bozuklukları
Hipertansiyon, Diyabet hastalığı üzere damarsal meseleler ile gelişen göz kası felçleri
Çeşitli nörolojik hastalıklar (Multiple Skleroz, Myastenia Gravis vs)
Şaşılık; kendi başına bir göz rahatsızlığı olabileceği üzere, diğer bir sistemik rahatsızlık sonucunda da oluşabilir. Bu yüzden şaşılık ile karşılaşıldığında ek sistemik bulguların varlığı dikkatle sorgulanmalıdır. Bilhassa yetişkinlerde şaşılık sorunu yaşandığında dahili ve nörolojik çeşitli hastalıkların varlığı araştırılmalıdır.
Şaşılık Belirtileri Nelerdir?
Şaşılık sıklıkla çocukluk periyodunda ortaya çıkan değerli bir göz rahatsızlığıdır. Bazen yetişkin çağda ve sonradan da ortaya çıkabilir. Kimi vakit yalancı göz kayması olarak tanımlanan bir sorun, gerçek şaşılık ile karışabilir. Çocukluk çağında, göz kapaklarının ve burun kökünün anatomik olarak oranı ve yapısal gelişimi şimdi tamamlanmadığından, çocuğun göz bebekleri ortasındaki aralık olağandan farklı algılanabilir. Bu durum aldatıcı bir formda, şaşılık gibisi bir tablo oluşturabilmektedir. Çocuğun yaşı ilerleyince değişen yüz yapısı ile yalancı şaşılık görünümü kaybolur.
Ancak gerçek bir şaşılık tablosu, çocuğun yaşı ilerleyince gerilemez. Şaşılık tanısı alan çocukların ve yetişkinlerin müracaat sırasındaki en sık şikayetleri;
Çift görme
Bulanık görme
Baş durumu oluşturma (başın ya da gözün bir istikamette tutulması biçimde durum oluşturma)
Baş ve göz ağrısı
Üç boyutlu görme yeteneğinin kaybolması
Şaşılık her vakit dışardan besbelli olacak formda karşımıza çıkmamaktadır. Birtakım bireylerde hafif şaşılık durumu kelam konusu olabildiği için birinci periyot bu sorunu fark edemeyebilirler. Bu durumda şaşılığın ilerlemesi ile (manifest şaşılık) bu bulgular belirginleşebilir.
Şaşılık Çeşitleri Nelerdir?
Altta yatan soruna ve kaymanın biçimine nazaran şaşılık sorunu farklı cinslere ayrılır. Şaşılık terminolojik olarak içe/dışa kayma üzere yatay istikamette kaymalar ile vertikal (dikey) kaymalar olarak formuna nazaran tanımlanmaktadır. Doğuştan ya da edinilmiş kaymalar biçiminde de oluşum biçimine nazaran sınıflandırılır. Bunların yanı sıra oluşum nedenine nazaran tanımlanan öteki kimi şaşılık çeşitleri şunlardır:
Kırma kusuruna yahut ahenge bağlı (refraktif/akomodatif) şaşılık
Kas felçlerine bağlı (paralitik) şaşılık
Kas sıkışmasına bağlı (restriktif) şaşılık
Şaşılık Teşhisi Nasıl Koyulur?
Şaşılık sıkıntısında teşhis için birtakım oftalmolojik testler kullanılmaktadır. Göz doktorlarınca uygulanan bu ayrıntılı testlerin yanı sıra, aile doktorları ya da pediatristler tarafından da yapılabilen bir grup tarama testleri şaşılığın erken teşhisine yardımcı olabilmektedir.
Şaşılık tedavisi mümkün olan bir hastalık mıdır?
Şaşılıkta tedavi planı, şaşılık çeşidinin belirlenmesi sonrası yapılabilir. Doğuştan itibaren oluşan ve bebeklik/çocukluk çağında tespit edilen şaşılık çeşitleri bir göz tabibince, ayrıntılı oftalmolojik muayene ile tetkik edilir. Altta yatan bir hastalığa ikincil olarak oluşan şaşılık tiplerinde ayrıntılı bir göz muayenesi ile bir arada gerekiyorsa nörolojik muayene yapılır. Altta yatan bir hastalık varlığında, şaşılık tedavisi için öncelikle temel hastalığın tedavi edilmesi gerekmektedir.
Şaşılık tiplerine nazaran şaşılık tedavisi değişkenlik gösterir. Kırma kusuruna bağlı olan şaşılık çeşidi, gözlük kullanımı ile tedavi edilebilirken; birtakım şaşılık tipleri (örneğin kırma kusurlarına bağlı olmayan, paralitik ya da restriktif şaşılıklar) cerrahi metotlar ile tedavi edilmektedir. Şaşılık tedavisinde tedavi cevabı her hastada birebir olmamaktadır lakin şaşılık, erken teşhis alması ve yanlışsız sistemin seçilmesi ile büyük oranda tedavi edilebilen bir hastalık olarak tanımlanabilir.
Şaşılık Tedavi Sistemleri
Şaşılık tedavisi prosedürleri, şaşılığın tipine nazaran değişkenlik gösterir. Göz doktorunca yapılan bir planlama doğrultusunda, her hasta kendi göz bulgularına nazaran tedavi gerektirir. Şaşılık tedavisinde planlama şaşılığın çeşidinin belirlenmesi ile başlar. Gözlük kullanımı üzere kolay bir optik düzeltme yolu, başta hipermetropi olmak üzere kırma kusurlarına bağlı şaşılıklarda tedavi edici özelliğe sahiptir. Birtakım paralitik şaşılıklarda tedavide prizmatik cam içeren gözlüklerin kullanımı, göz dışı kaslara Botulinum Toksin enjeksiyonu üzere usuller ile şaşılığı azaltmak mümkündür. Bu yollara cevap vermeyen hastalarda ya da kimi doğuştan şaşılık olgularında tedavide başvurulan sistem şaşılık ameliyatı olmaktadır. Bilhassa bebeklik çağında teşhis alan birtakım şaşılık cinslerinde (infantil şaşılık) erken cerrahi müdahale bu sorunu faal formda düzeltilebilmektedir. Fakat şaşılık cerrahisinde her hastada tıpkı sonucu almak mümkün olmamaktadır, zira cerrahi başarıyı etkileyen faktörler bilhassa nörolojik problemlerin bulunduğu hastalarda değişkenlik göstermektedir.
Çocuklarda Şaşılık Tedavisi
Çocuklarda şaşılık tedavisi, hastaların çocukluk çağında tedavi karşılığının daha uygun olması ve bu tedavinin çocuğun gelecek hayatına tesirinin büyük olması nedeni ile büyük kıymet taşır.
Şaşılık tedavisinde gaye gözün paralel yapısının tekrar sağlanması yanı sıra, hastanın görme sertliği ve derinlik algısı hissinin korunmasıdır. Şaşılık durumu, göz tembelliğine neden olan kıymetli bir faktördür ve erken tedavi edilmesindeki maksatlardan birisi de hastada göz tembelliğinin gelişmesini önlemektir. Zira kayan bir göz, görsel ikazları verimli taşıyamaz ve kişinin üç boyutlu görme-derinlik hissi üzere ileri görsel işlevlerinin gelişmesine pürüz olur. Bu durumda, erken tedavi edilmeyen bir şaşılık hastasında göz tembelliği gelişecek ve ilerleyen yıllarda tedaviye karşılık vermesi mümkün olmayacaktır.
Çocuğunuzda şaşılık kuşkusu duyduğunuzda, vakit kaybetmeden bir göz doktorunuza başvurmanız ve ayrıntılı göz muayenesi talep etmeniz, çocuğunuzun ilerleyen hayatındaki görsel kabiliyetleri için kıymetlidir.
Yetişkinlerde Şaşılık Tedavisi
Yetişkinlerde meydana gelen şaşılık sorunu genelde kırma kusurlarına bağlı olmayan, sonradan edinilen şaşılık çeşitlerindendir. Genelde altta yatan nörolojik ya da dahili bir sorun nedeni ile gelişmektedir. Bununla birlikte, birtakım hastalarda şaşılık sorunu yetişkin yaşta fark edilmekte yahut bu sorunun tedavisi yetişkin yaşta talep edilebilmektedir. Sonradan gelişen şaşılıklardan; paralitik şaşılık durumlarında prizmatik gözlükler ya da göz dışı kaslara Botulinum Toksin enjeksiyonu üzere sistemler uygulanabilirken, kimi nörolojik hastalıklarda görülen şaşılık olgularında nörolojik durumun tedavisine öncelik verilmektedir.
Yetişkinlerde şaşılık ameliyatı çocuklardaki kadar faal olmamakla birlikte, ileri yaştaki şaşılık cerrahisi çoğunlukla sadece kozmetik düzeltme hedefi ile yapılmaktadır.
