Bireyin etraftan aldığı uyaranlara karşı toplumsal yahut fizikî etkileşiminin bozulmasına neden olan reaksiyonlar geliştirmesine “duyusal hassasiyet” denmektedir.
Her çocuğun yaş kümesine nazaran takip etmesi beklenen gelişim basamakları bulunmaktadır. Bu basamakların gelişme sürecinde çok süratli olması yahut müddetinin uzamış olması uzmanlar için sinyal niteliğindedir.
Bir çocuğun yahut bebeğin konuşmasının gecikmesi, yürümesinin 15-18 aya uzuyor olması, emeklemeyi atlaması, dokunuşlara, kıyafetlere, yiyeceklere, seslere, hareketlere çok reaksiyon vermesi yahut çok reaksiyonsuz kalıyor olması ayrıntılı takip edilmesi gereken durumlardandır.
Örnek verecek olursak dokunma duyusu hassas olan çocuklar; vücutlarına değen farklı şeylere çok ve yüksek seviye reaksiyon gösterebilirler. Her türlü dokunuşun rahatsızlık oluşturacağını öğrenirler. Bu durum çocuğun çevreyi itimat içinde keşfetmelerine mahzur olur.
Etraftan gelen uyaranları algılamamızı sağlayan ve bu uyaranlara karşılık vermemize neden olan yedi adet duyumuz bulunur.
Bunlar bilgilerin geldiği duyular;
Tat, Dokunma(Taktil), İşitme, Koku, Görme; öteki ikisi ise istikrar, hareket(vestibüler), kas ve eklem duyusu (propriosepsiyon) olarak tabir edebiliriz.
Okul öncesi çocukların (3-5 yaş arası) Duyu Bütünleme Terapisi Gereksinimi Olduğu Nasıl Anlaşılır?
1. Yaşına uygun oyunlara yahut hareketlere “yapamıyorum”, “beceremiyorum” der
2. Zayıf kas tonu, çelimsiz, yumuşaklık
3. Sakar, daima düşer/takılır
4. İnsanlara yahut mobilyalara çarpar, uzayda bedeninin yerini ve etrafındakileri algılayamaz
5. Oyuncakları yahut boya kalemlerini kırar
6. Zıplamaktan, sallanmaktan yahut ayaklarının yerden kesilmesinden hoşlanmaz
7. Boyama yapmaktan, yap-boz yapmaktan yahut makasla kesmekten hoşlanmaz
8. Lisan öğrenmede zorluk yaşar
9. Hiperaktiftir, sakinleşemez, çok süratli hareket değiştirir
10. Dikkat dağınıklığı yahut yeni misyona geçişi engelleyecek çok dikkat
11. Banyodan yahut saçının kesilmesinden hoşlanmaz
12. Dokunmaya, tatmaya, seslere yahut kokulara çok reaksiyon verir.
13. Oyun bahçelerinde oynamak istemez
14. Oturma yahut uyku problemleri
15. Yeni şeylere öğrenirken öbür çocuklardan daha fazla tekrar yapması gerekir
Evde Yapabileceğiniz Duyu Bütünleme Aktivite Örnekleri
1. Küçük pilates topuyla yumuşak yüzeylerde taklalar atma
2. Çarşafın içinde sallanma
3. Yatagın üzerinde zıplama
4. Kendi etrafında ve sizin etrafınızda dönme
5. Yüzüstü karnının altına yumuşak bir top varken kedi üzere dururken bu durumda oyunlar oynama
6. Titreşimli oyuncaklarla oynama
7. Zeytinyagı yahut bebeyagıyla tüm bedenine yavaşça basınç uygulayarak masajlar yapma
8. Farklı yüzeylere el ve ayaklar ile dokunma (Ör: Ilık su, soğuk su, pamuk, sert objeler, çim, kum) Meskende çıplak ayak gezme
9. Kıyafetinin içine saklanan nesneyi bulma oyunları
10. Üzerine atılan tül, battaniye vb. içinden çıkmaya çalışmak
11. Karşılıklı top atma oynama, elindeki objeyi gayeye atma
12. Yüksek bir zeminden( yatağın üzeri vb.) yumuşak bir tabana atlama (minder, yorgan, yastık vb.)
13. Nesneleri itme ve çekme.
14. Yerde sırt üstü yatarken havada asılı balona ayaklarıyla vurma
15. Yerde sırt üstü yatarken ayaklarıyla duvarı itme
16. Pilates topu üzerinde sırt üstü yatarken, oturmaya, dönmeye çalışma
17. Agır nesneleri (Küçük çocuklar için kavrayabileceği uzunlukta, ağır lakin yumuşak oyuncaklar) kaldırmasına ve onlarla oynamasına teşvik etme
18. Yastık savaşı yapma
19. Yastık ve yorganların ortasında sandviç olma
20. Traş köpüğü, oyun hamuru, parmak boyası ile oynamaya alıştırma (eller+ayaklar)
21. Sert ve yumuşak yüzeyleri (düz, tırtıklıvb.) boyama
22. Çok uzun olmayan bir sopa ile balonu odanın öteki ucuna götürmeye çalışma
23. İçi pirinç ve bulgur ile dolu bir kutunun içine oturarak içinde oyunlar oynama.
24. Tüylü/farklı bir yerlerde sürünme, dönme, yatma (halı, peluş vb.)
25. Karşılıklı ellere krem/losyon sürme
26. Çimenleri kopartma, nesneleri topraga gömme.
27. Tırmanma
Duyu bütünleme eksikliği olan çocuklarda tedavi nasıl olur ?
Öncelik olarak olayın tespiti için duyu bütünleme terapisi konusunda uzman olan ve eğitim almış fizyoterapist yahut ergoterapistler duyu bütünleme terapisinin uygulanacağı ortamda çocuğu müşahedeler.
Hassasiyet tespiti gözlemlendikten çabucak sonra çocuğun yahut bebeğin muhtaçlığına uygun bir terapi programı planlanır ve uygulanmaya geçilir.
Tedavi ile birlikte çocuğun günlük hayatında, faal bulunduğu ortamlara terapide kazandırılan duyusal stratejilerin taşınması hedeflenir. Bu nedenle duyu bütünleme terapistiyle çocuğun ebeveynleri/bakım verenleri ve öğretmenleri ortasında âlâ ve tesirli bir irtibat olması değerlidir.
