Naz Erdoğan
Umut seyahatleriyle iç içe geçmiş, yürek burkan, aşk dolu bir deniz kıssası: Yüksel Sarı’nın birinci romanı ‘Arafta Aşk’, İnkılap Kitabevi’nden çıktı. Göç, vatansızlık, sıla hasreti üzere bahisleri merkezine alan ‘Arafta Aşk’, arafta kalmış bir gencin aşkıyla yüreklere dokunuyor.
Sarı’nın birinci romanı ‘Arafta Aşk’ın, şimdi yeni yeni keşfedilmeye başlanan, 90’lı yılların Bodrum’unda başlayan ve mitolojik hikayelerle süslenen hüzünlü öyküsü, 2015’te kıyıya vuran cansız vücuduyla tüm dünyayı sarsan Aylan Bebek’e kadar uzanıyor. Doğu’nun çaresizliğini, Batı’nın bu çaresizlik karşısındaki sessizliğini, kapanan sonları ve kaybolan insanlığı gözler önüne seren romanda okurlar, iki ülke ortasında sıkışan hayatların gelgitlerine tanıklık ediyor.
İlk romanını okurla buluşturan Yüksel Sarı’yla bir ortaya geldik… Hem kendi hayatını hem de romanın serüvenini konuştuk.
Ortaca sizi gereğince tanıyor esasen. Biz, bilinmeyen başka taraflarınızı de bilmek isteriz. Nasıl bir etrafta büyüdünüz?
Ben Karabük’te doğdum. Karabük çok süratli gelişen, hareketli bir emekçi kentiydi o vakitler. Demir Çelik Fabrikası, haddehaneler lokomotifiydi kentin. İstasyon meydanını hiç unutamam. İşe gitmek için servis bekleyen, vardiyalarını tamamlayıp işten çıkan çalışanlar orada toplaştığından, o saatlerde ortalık curcuna olurdu. Dayanılmaz bir kalabalık, koşuşan çalışanlar, birbirlerine seslenmeler, yüksek sesle gülüşmeler… Özelleştirmeden sonra bu imajlar kalmadı artık. En son gittiğimde İstasyon derin bir sessizlik içindeydi. İçim acıdı.
Unutamadığınız anılarınız da vardır kesinlikle…
Çevremiz, fabrikada çalışmak için köylerini bırakıp gelen pek çok emekçi ailesiyle doluydu. Her biri Karadeniz bölgemizin değişik yerlerinden, Rize, Ordu, Trabzon, Kastamonu ya da Sinop’tan gelip ekmeğini arayan beşerler. Biz, Sinop’tan gelenler ortasındaydık. Her biri farklı kültürlere sahip çalışkan beşerler ve gurbet çocukları… Her biriyle birçok anımız oldu elbette. Ama benim unutamadığım ve daima unutmak istediğim öteki bir anım var. Babam vardiyalı çalışırdı. Her gece saat 23.00’e yaklaştığında biz çocuklar uyumak için yataklarımıza çekildiğimizde babamız da işe gitmek için yatağından kalkmış olurdu. Şimdi tam uyanamadığından ya da ahenge müddetini biraz daha uzatabilmek gayesiyle olacak, bizim yataklarımıza yaslanıp bir süre daha uyuklamaya çalışırdı. İşte o anlar büyük acı duyar, biz uyurken onun çalışacak olmasına üzülür, ona acırdım. Uyanık olmama karşın yatağımda hiç kıpırdamadan öylece durur, içimden “Ah gitse! Bir an evvel gitse” diye söylenerek o kahredici dakikaların bir an evvel geçmesini isterdim.
Karabük’ten ne vakit ayrıldınız?
İlk ve orta tahsilimi Karabük’te tamamlamıştım. 1974 yılında Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Matematik Öğretmenliği kısmına girerek birinci kere vilayet dışına çıkmış oldum. Birebir yıl Vilayetler Bankası’nda işe girerek gündüz çalışıp gece okudum. Okulu bitirdikten sonra Ortaca Güzelyurt Ortaokulu’na atandım. Eşim Gülşen, Güzelyurt köyündendir. İki çocuğumuzu da Ortaca’da yetiştirdik.
‘ÇOK YETERLİ BİR ÖĞRETMEN OLDUĞUM İÇİN AVUKAT OLDUM’
Fakat siz tıpkı vakitte avukatsınız da. Öğretmenlikten avukatlığa geçiş yapma sebebiniz nedir? Yoksa öğretmenliği sevmediniz mi?
Aksine. Öğretmenliği çok sevdim. Uygun bir öğretmen olduğumu düşünüyorum. En azından artık her biri yetişkin birey olan öğrencilerim bu türlü diyor. Tahminen garip gelecek fakat çok düzgün bir öğretmen olduğum için avukat oldum aslında.
Nasıl yani?
İnanması güç alışılmış lakin nitekim o denli. Öğretmenken o kadar çok soruşturma geçiriyordum ki, bir orta ayda dört soruşturma geçirmeye başladım. Okula gelen müfettişe “Hoş geldiniz” diyorum. O bana, “Yine senin için geldim” diyor. Kendi kendime “Bu bu türlü olmayacak Yüksel, sana sürekli yanında taşıyacağın bir avukat lazım” demeye başlamıştım. Sahiden de o denli oldu.
Bildiğimiz kadarıyla ‘Arafta Aşk’ birinci romanınız. Daha evvel de denemeleriniz oldu mu?
Basılmış birinci kitabım ‘Arafta Aşk’, bir roman. Daha evvel bir kitap denemem daha oldu aslında. O daha çok arşiv niteliğinde bir araştırma kitabıydı. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte tek kutuplu dünya sürecine giriş, bu süreçte dünya çapındaki saflaşmalar ve bu saflaşmaların Türkiye’deki aydın ve müellif etrafları üzerine yansımasını ele alıyordu. Kitabın basılmasında geciktiğim için kıymetini kaybetti.
‘ARAFTA AŞK YALNIZCA BİR AŞK ROMANI DEĞİL, DAHA DA ÖTESİ’
O halde yine ‘Arafta Aşk’a dönelim. ‘Arafta Aşk’ yalnızca bir aşk romanı değil güya?
Haklısınız. ‘Arafta Aşk’ bir aşk romanı fakat yalnızca bir aşk romanı değil, daha da ötesi. ‘Arafta Aşk’ta, yeni keşfedilmeye başlanan 90’lı yılların Bodrum’unda başlayan ve mitolojik hikayelerle süslenen bir aşk öyküsünün yanı sıra Doğu’nun çaresizliğini, Batı’nın bu çaresizlik karşısındaki sessizliğini, kapanan hudutları ve kaybolan insanlığı görecek, iki ülke ortasına sıkışan hayatların gelgitlerine tanıklık edeceksiniz. Bu manada ‘Arafta Aşk’, ortada kalmış insanların acıklı bir öyküsüdür aslında.
‘HAYMATLOS, BİR ACININ İŞARETİDİR’
Romanın daha birinci paragrafında Kerim “Köklerinden Koparılmış Bir Haymatlos Gibiyim” diyor. Ancak siz bu Haymatlos sözcüğünün ne manaya geldiğini romanın hiçbir yerinde açıklamıyorsunuz. Neden?
Hitler devrinde Almanya’dan kaçıp Türkiye’ye sığınan Musevilerin kimliklerine hudutta kırmızı yazıyla “Haymatlos” diye bir damga vuruluyor. Vatansız demek. Hayatta kalabilmek için vatanlarını terk eden, mübadele kanunlarıyla mecburî göçlere tabi tutulan, çalışmak için bile olsa ülkesini terk eden beşerler farkında olsalar da olmasalar da hepsi birer haymatlostur. Ne terk etikleri yere aittirler artık, ne de gittikleri yere. Ortada kalmışlardır. Haymatlos, bir acının işaretidir aslında. Bu yüzden hiçbir açıklama, hiçbir kelamlık hayatta kalabilme uğruna yurdunu terk eden insanların kimliklerine vurulmuş o kırmızı damga kadar acıyı anlatamaz. O yüzden ben de açıklamadım. Orada öylece kalsın, acı olduğu üzere görünsün istedim.
Kerim kendisinin de bir Haymatlos olduğunun farkında mı pekala?
Oldukça geç fark ediyor, bu yüzden çok şey kaybediyor. En sonunda döndüğü yerin, aslında uğruna her şeyini kaybettiği zindanı olduğunu fark ediyor. Fakat artık çok geç kalmış oluyor.
‘BU ROMANLA BİRLİKTE GLOBALLEŞME MASALI DA BİTMİŞ OLUYOR’
Sanki sizi bu romanı yazmaya zorlayan bir sebep varmış üzere, güya bir sorunun yanıtını veriyor ya da bir defteri kapatıyor üzeresiniz. Ne dersiniz?
Doksanlı yıllarda televizyonlara çıkan birçok entelektüel, globalleşmeyi ve globalleşmenin bizim insanımıza neler kazandıracağını anlatırken şöyle bir örnek verirlerdi: “Sivas’ın bir köyünden gelen bizim genç Hasan, Paris’e gidebilecek, orada çarçabuk işe girip çalışabilecek. Sonra Birçok kentine geçip Fransız sevgilisi Karla ile denize karşı el ele tutuşup şarabını yudumlayabilecek”. Tahminen şu an hatırlamıyor olabilirsiniz ancak motamot bu türlü söylüyorlardı. Biz işin aslını biliyorduk lakin onların sesleri daha çok çıkıyordu. Her yerde onlar vardı. Sonra Batı’nın gerçek yüzünü gördük işte. Globalleşmenin aslında ne olduğunu öğrenmiş olduk. Yalnızca fakat yalnızca hayatta kalabilmek umuduyla sonlarına yığılan insanlara neler yaptıklarını daima birlikte gördük. Onları Ege’nin derin sularında mevte terk ettiler. Boğmak için botlarını deldiler. Hani hudutlar ortadan kalkacaktı? Hudut duvarlarını daha da büyüttüler, bütün hudutlarını jiletli dikenli tellerle çevirdiler. Halbuki globalleşme, bizim üzere ülkeler için ziyanlı bir masaldan ibaretmiş, onu gördük. Roman da onlara kızmıyor zati, kendine kızıyor. Onlara inandığı için kendine kızıyor, “Oysa nasıl da inanmıştık size” diyor. Siz de haklısınız doğal. Bu romanla birlikte globalleşme masalı da bitmiş oluyor.
Fakat romanda bu masallara inanmayanlar da var.
Evet, o da var. Lakin onun kimliğini vermeyelim. Okuyucu kitabı alınca öğrensin kim olduğunu. Bence asıl kahraman o. Her kitabı okuyanın “aşık oldum” dediği kişi.
Romanda Bodrum bir oldukça geniş yer tutuyor. Bodrum’un hoşlukları yanı sıra güya eski ve yeni Bodrum ortasında kıyaslamalar da yapıyorsunuz.
Romandaki o harikulade aşk Bodrum’da yaşanıyor. Bodrum’un hoşlukları aşka daha güçlü bir mana katıyor. Öbür türlüsü olamazdı aslında. Roman Bodrum’da yaşanan bir süreci anlatıyor birebir vakitte. Doksanlı yılların sıcacık insan münasebetleri, samimi dostluklar, saf ve pak aşklar. Sonra vakit içinde Bodrum, global bir tatil merkezine dönüşüyor. Aslında Bodrum üzerinden globalleşme tanım ediliyor. Bodrum’da her şey değişiyor, insan münasebetleri de.
Romanınızı okurken şaşırdığım kimi yerler oldu, cevaplarını da artık aldım. Akıcı bir lisan kullanmışsınız, diyaloglar çok güçlü, insanın hislerine, niyetlerine dokunur bir kitabınızın, yapıtınızın doğduğunu görüyorum. Bu da beni çok keyifli etti. Romanda pek çok detay var. Titiz bir çalışma yaptığınız anlaşılıyor, yazmak ne kadar vaktinizi aldı?
Gerçekten titiz bir çalışma yaptım. İsmi geçen yerlerin tamamı gerçek ve o tarihte orada olan yerler. Bütün bunları araştırmak bir oldukça vakit aldığından romanı lakin iki yılda bitirebildim.
Herhangi bir roman müellifinden etkilendiniz mi?
Kendi biçimimin gereğince oturduğunu düşünmüyorum. Bu yüzden rastgele bir roman müellifinden etkilendiğimi söyleyemem. Lakin yerlilerden Yaşar Kemal’i, yabancılardan da Dostoyevski’yi severim.
Roman lisanı ve lisanda sadeleşme konusunda bir şeyler söylemek ister misiniz?
Dilde sadeleşmeden yanayım. Bu konuda çalışmalar yapılmasını destekliyorum. Lakin lisanda zorlamadan yana değilim. Bence muharrir en kolay nasıl anlatabiliyor ve en kolay nasıl anlaşılabiliyorsa o denli yazmalıdır. Bu nedenle ben hep konuşulan lisanı tercih ediyorum.
Yeni kitap çalışmalarınız var mı?
Evet. Mümkün oluğunca bu yolda devam etmek istiyorum.
