Radyoaktif iyot tedavisi diferansiye tiroid kanserleri ve birtakım hipertiroidi çeşitlerinin tedavisinde kullanılan ve halk ortasında ‘atom tedavisi’ olarak isimlendirilen radyasyon temelli tedavi metodudur. Tiroid bezi bedenimiz için temel fonksiyonu olan tiroid hormonlarının sentezinde iyodu kullanmaktadır. İyotlu sofra tuzu başta olmak üzere birçok besin doğal iyot kaynağıdır. Bedenimize alınan iyodun ehemmiyeti bir kısmı tiroid bezi tarafından tutulup depolanır. İyot ile tiroid bezi ortasındaki bu eşsiz münasebet iyodun radyoaktif formu olan İyot-131’in kimi hastalıklarda tedavi emelli kullanılabilmesine imkan tanır. Tiroid bezinin yeterli diferansiye olarak isimlendirilen birtakım tümörleri (papiller karsinom, folliküler karsinom) olağan tiroid dokusunu taklit eden ve çok misal yapısal özellikleri olan hücrelerden oluşur. Bu özellikleri nedeniyle olağan hücreler kadar olmasa da iyodu yakalar ve hücre içine alırlar. Fakat radyoaktif olan ve olmayan iyodu birbirinden ayırt etme yetenekleri yoktur. Tedavi maksatlı kullanılan radyoaktif iyot, beden radyoaktif olmayan iyoda doygun değil ise operasyon sonrası geride kalmış olan olağan tiroid hücreleri, tiroid kanseri ya da lenf nodu – organ yayılımlarına ilişkin hücreler tarafından tutulur. Tedavi öncesi uygulanan iyot kısıtlı diyetin hedefi bedeni radyoaktif olmayan iyoda aç bırakarak radyoaktif iyodun yüksek ölçüde istenen gayelere ulaşmasını sağlamaktır. Böylelikle hücre içine alınmış olan iyot-131 (atom) beta radyasyonunun tesiri ile hücreyi yok eder. Bu en eski moleküler – hedefleyici (akıllı) tedavi yollarındandır.
Radyoaktif iyot tedavisi; tiroid kanserinde operasyon sonrası olağan ya da kanserli hiçbir tiroid hücresi bırakmayarak hastalığın tekrar etmesini önlemek, lenf nodu ya da organ yayılımı var ise tedavisini sağlamak gayesi ile yapılmaktadır. Tedavi sonrası kalıntı dokuların yok olup olmadığını takip etmek için de çok düşük dozlarda radyoaktif iyot görüntüleme hedefli kullanılmaktadır (tüm beden İyot-131 tarama sintigrafisi).
Tiroid kanseri tanısı alan ve tümör çapı muhakkak bir boyutun altında olan, yüksek riskli patolojik kriterler taşımayan hastalarda, ameliyat sonrası tetkikler yapılarak kalıntı doku ve metastaz (yayılım) saptanmaması durumunda radyoaktif iyot tedavisi yapılmaksızın, tiroid ilaç dozu gerekli seviyede tutularak izlem mümkün olabilmektedir.
Radyoaktif iyot tedavisi her yaş kümesinden hastaya uygulanabilir. Gebelikte katiyetle tedavi ya da tetkik maksatlı radyoaktif unsur kullanılamaz. Tedavi almış bayan hastalarımızın 1 yıl, erkek hastalarımızın ise 6 ay mühlet ile çocuk sahibi olmamaları gerekmektedir.
RADYOAKTİF İYOT TEDAVİSİ NASIL UYGULANIR?
Radyoaktif iyot tedavisinden evvel en az 15 gün mühlet ile iyot kısıtlı diyet uygulanır. Radyoaktif iyot antibiyotik vb. günlük ömürde kullandığımız ilaçlara benzeyen kapsül formundadır. Korunaklı bir pipet ile içilerek uygulanır. Sonrasında verilen doz ile bağlantılı olarak 1-3 gün mühlet ile bedenden yayılan ve idrar-dışkı ile atılan radyasyonun etraftaki bireylerin sıhhatine ziyan vermeyecek seviyeye ulaşıncaya kadar özel izolasyonlu odalarda kalınması gerekmektedir. Hastaneden çıkan hastalarımızın yeniden doz ile bağlantılı olarak 2-3 hafta mühlet ile gebe ve 18 yaş altı çocuklar ile temas etmemesi, erişkin bireyler ile yakın aralıkta (1 metreden az) ve uzun müddet vakit geçirmemesi, kalabalık alanlara girmemesi, toplu taşıma araçlarını kullanmaması ve olabildiğince konutta farklı odada kalması gerekmektedir. Bireyler (hamile ve çocuklar dışında) ile 1 metreden uzak aralıkta kısa müddetli (30 dakika kadar) müsabakalar risk taşımamaktadır. Emziren anneler için; radyoaktif iyot anne sütüne geçtiğinden emzirmenin sonlandırılması gerekmektedir. Tedavi sonrası 15 gün mühlet ile mümkünse başka lavabo – banyo – tuvaletin kullanılması, ellerin ve yüzeylerin bol su ile dikkatlice yıkanması konuttaki başka bireylerin korunması açısından kıymetlidir. Sabun, diş fırçası, havlu, çatal – kaşık vb. şahsî materyallerin diğeri tarafından kullanılmamasına ihtimam gösterilmelidir. Tedavi odasında geçen mühlet içerisinde kullanılan giysiler 1 hafta kadar havalandırılıp öbür çamaşırlardan başka olarak bol su ile yıkanmalı, tedavi sonrası 15 gün mühlet ile de çarşaf, havlu ve giysilerin misal formda başka yıkanması uygun olur.
RADYOAKTİF İYOT TEDAVİSİNİN YAN TESİRLERİ NELERDİR?
Tedavi sonrası yan tesirler alınan radyoiyot dozu ile bağlantılı olmakla birlikte ekseriyetle hafif ve geçicidir. Kalıntı tiroid dokusu varlığında uzunluğunda hassasiyet, yutkunma sırasında ağrı hissedilebilir. Birinci günlerde hafif mide bulantısı, halsizlik, uyku gereksiniminde artma sık karşılaşılan yan etkilerdendir. Radyoaktif iyot tükürük bezlerinde de tutulum gösterdiğinden erken periyotta tat alma duyusunda azalma ya da tat değişikliği (metalik tat vb.), geç periyotta tükürük bezlerinde şişme, ağrı ve ağız kuruluğu görülebilmektedir. Tedavinin birinci haftasında limon suyu ile ağızın çalkalanması, bol su içilmesi, sakız çiğnenmesi ve tükürük bezlerine buz uygulamak bu yan tesir seviyesini azaltabilir. Lakin bu hususta mutlaklaşmış bir bilgi yoktur. Bedenin alacağı radyasyon dozunu azaltmak ve bedenden atılmasını hızlandırmak için birinci 24 saatin sonrasında bol su içmek ve idrara çıkmak değerlidir. Bayanlarda iç genital organların maruz kalacağı radyasyon ve tiroid hormonlarının eksikliği nedeniyle süreksiz müddet adet görememek kelam konusu olabilir. Bol su içip idrarı bekletmemek bu etkiyi azaltmada tesirlidir.
Sağlıklı günler dilerim.
