Anksiyete Nedir?

Merhabalar bedelli okurlarım. Hepinize yürekten selam ediyorum. Bugün sizlere, gerçekleştirdiğim psikoterapi seanslarımda sıkça karşılaştığım bir sorun olan “anksiyete”den bahsedeceğim. Anksiyeteyi öbür bir deyişle “kaygıyı”; bireyin kendi iç dünyasında, metabolizmasında yahut dış dünyada algıladığı, anlamlandırdığı, mana yüklediği, yorumladığı durumlara karşı geliştirdiği ve nihayetinde maalesef denetim edemediği daima kaygı hali, telaş hali, gerginlik, titreme, çarpıntı, başdönmesi, terleme ve düşünce hali olarak tanımlayabiliriz. Bütün bu his durum hallerini “anksiyete belirtileri” olarak tanımlıyorum. Bu belirtiler otonom hudut sistemini ilgilendirir ve anksiyetenin bedensel göstergeleridir. Bu belirtileri bir sonraki yazımda biraz daha ayrıntılandırıp kaleme alacağım. Tabi bu anksiyete belirtilerinin altında birtakım kanılar mevcuttur. Bu kanılar de “tehlikedeyim” yahut “bana bir tehdit var” yahut “güvende değilim” gibisi kanılardır. Ömrün koşuşturmacası içerisindeyken kimi vakit tasa hissinin oluşması bence çok olağan. Hatta kimi vakit olması da gerekir diye düşünüyorum. Lakin bu kaygı hissini sık sık ve ağır bir formda yaşayan bireylerin günlük aktiviteleri, rutinleri olumsuz istikamette etkilenir.

Anksiyete yaşayan bireyler, korku-panik düzeylerinin uygunca yükseldiği kriz durumlarındaymış üzere güya berbat şeyler olacağı hissine kapılırlar ve bu hissin inanılmaz bir formda gerçekleştiğini düşünürler. Bunun devamında durumlarının git gide tehlikeli bir hal aldığını düşünürler ve inançta olmadığına yönelik hayli yüksek bir inanç geliştirirler. Bu eğilim ileriki vakitlerde bireyde kronik bir rahatsızlığa dönüşebilir. Burada bireyin dikkatli olmasında yarar vardır. Zira anksiyete hafife alınacak bir sorun değildir. Hele ki kronik hale gelmişse Esasen anksiyete gündelik hayatta sıkça karşılaşılan bir durumdur. Örneğin kişi evleniyor diyelim. Düğünden evvel bu kişi ne giyeceği telaşına düşmez mi? İnsanların onu gözlemlediklerini düşünmesi onda bir tasa oluşturmaz mı? Yeniden bir öğrenciyi örnek verirsek; imtihana girecek olan öğrenci, imtihandan evvel anksiyete yani dert yaşamaz mı? Hele ki bu imtihan değerli bir imtihan ise çok rahat bir halde anksiyete yaşanabilir. Hasebiyle bu örnekler bizlere gösteriyor ki anksiyete günlük hayatta yaşadığımız, hatta sıkça karşılaştığımız bir his. Münasebetiyle bu tasa olağan, doğal ve hatta kimi vakit olması gereken bir dert. Düğün geçtikten sonra yahut imtihan bittikten sonra yaşanan bu endişe-anksiyete sona erer. Fakat bireyin beklediği o değerli olay geçmesine karşın korku hala sürüyorsa işte o vakit anksiyete sorunundan bahsetmemiz mümkün.

Yukarıda verdiğim örnekler ışığında şöyle soruların karşımıza çıkması çok doğal. Sanki olağan olan telaş nedir yahut olağandışı olan dert nedir? İkisi ortasında nasıl bir fark var? Yaşadığımız derdin olağan yahut olağandışı olup olmadığını nasıl anlayabiliriz? Olağandışı olan telaştan başlayalım isterseniz. Olağandışı olan dert; korkunun rastgele bir uyaran olmadan açığa çıkması, gerçekleşmesi ve bunun sıklıkla tekrar etmesi formunda olur. Olağandışı telaş kişiyi rahatsız eder. Olağandışı korku çoktur. Olağandışı anksiyete, orantısız biçimde gerçekleşir. Olağandışı telaş; denetimsiz yaşanır ve birey denetim etmekte de önemli manada zorlanır. Olağandışı telaş oturduğunuz yerde bile gerçekleşebilir ki genel manada bu halde gerçekleşir. Yani birey rastgele bir şeye maruz kalmadan anksiyete geliştirebilir. Örneğin anne çocuğunu okula göndermiştir ve konutta oturuyordur bir an düşünür ve der ki “acaba çocuğuma bir şey olursa”, “başına berbat bir şey gelirse”, “kimse yardım etmezse”, “o vakit ben ne yaparım”. Dikkat ederseniz anne rastgele bir şeye maruz kalmamasına karşın, bir şey yaşamamasına karşın, önünde rastgele bir şey yaşanmamasına karşın oturduğu yerde anksiyete geliştirdi. Bu türlü bir telaş yani olağandışı tasa bireyin rutinlerini mahzurlar ve hayat gücünü sömürür. Nihayetinde giderek bir sıhhat sorunu haline gelir. Bu türlü bir anksiyete tek başına atlatılamaz, bireyin kesinlikle bir psikologdan takviye alması hatta tahminen de bir psikiyatristten de ilaç alması gerekebilir. Ayrıyeten bu yola yani terapilere mümkün mertebe erkenden başlaması gerekir. Olağan telaş ise doğaldır. Beklenen değerli olay esnasında gerçekleşir. Kişi bunu denetim etmekte pek de zorlanmaz. Hatta gereklidir. Kişiyi tehlikelere karşı, tehditlere karşı korur. Bireyi motive eder. Bireyin harekete geçmesini sağlar. Bireyin önemsediği olay yahut durum geçtikten sonra derdi da düşer ve saatler geçmeden anksiyetesi biter.

Çoğumuzun etrafında evhamlı, telaşlı şahıslar mevcuttur. Tahminen de bu yazıyı okuyan siz de evhamlı olabilirsiniz. Her daim sizin ve yakınlarınızın-sevdiklerinizin başına makus bir şeylerin geleceğini düşünüp, bundan dolayı de devamlı onların sıhhatlerinden korku duyup sıklıkla da telefon ediyorsanız, işte burada bir sorun var demektir. Örneğin meskeninizde oturuyorsunuz ve yarın iş başı yapacaksınız. Rastgele bir olay yaşanmamış olmasına karşın “acaba yarın işveren bana kızacak mı?” yahut “telefon çalıyor sanki berbat bir şey mi oldu?” yahut “sokağa çıkarsam şayet berbat bir şey yaşayabilir miyim?” üzere kanılar zihninizden geçiyorsa anksiyete meseleniz olabilir. Hele ki kişi bütün bu senaryoları düşünüp, atıp tutup konuttan dışarı çıkmıyorsa, çıkmaya cüret edemiyorsa şayet; anksiyete sorunu hastalığa dönmüş demektir. Şayet bu türlü bir şey varsa siz bu anksiyete sorunu ile başa çıkmak için kendiniz çabalayıp bu meseleden kurtulmaya, bunun üstesinden gelmeye çalışacaksınız. Evet bu yaptığınız yahut yapacağınız bu ferdi efor çok lakin çok değerli, çok pahalı, takdire şayan bir davranış. Lakin bu ferdi çabayı yapmak yerine, üstte da aktardığım üzere hiç vakit kaybetmeden çabucak psikoloğun yolunu tutun. Aslında psikoloğunuzun gayreti ve sizin gayretiniz birleşecek ve bunun üstesinden daima birlikte geleceksiniz.

Unutmayın anksiyeteyi yalnızca ve yalnızca siz yaşıyorsunuz. Etrafınızdaki öbür beşerler bunu yaşamıyor. Bu anksiyeteyi yaşamadıkları için etrafınızdakilerin, karşınızdakilerin, irtibat halinde olduklarınızın hatta ailenizin sizi anlaması biraz güç olabilir. Hatta etrafınızdaki bütün bu şahıslar size; “takma kafana, takılma ya boş ver, aman sen de, bunu unut, bu türlü bir şey yok, sen kendi kendine atıp tutuyorsun, birazcık müspet düşün ya, bence olumlu düşün, hayatın tadını çıkar, neden o denli düşünüyorsun ki, bak sıhhatin yerinde, sanırım delirdin, sen kafayı yemişsin” üzere cümleler kullanabilir. Evet bu türlü bir sorun karşısında maalesef muhataplarınızdan bu türlü cümleler duymanız çok ancak çok mümkün. Lakin sakın ha bu türlü cümlelere aldanıp moralsizliğe, ümitsizliğe, çaresizliğe düşmek yok. Evet bu bir sorun ve bu türlü bir sorunu yaşarken insan ister ki muhatapları onu anlasın ve dayanak versin. Lakin daha öncesinden etrafınızdaki bu bireyler, bu üslup bir sorunu yaşamadığı için sizinle empati kurup, kendisini sizin yerinize koymasını ve nihayetinde sizi anlamasını beklemeyin. Çünkü bu beklenti sizde bir hayal kırıklığı oluşturabilme potansiyeli çok yüksek. Zira demin dediğim üzere çoklukla insanların kurduğu, kullandığı cümleler bu biçimde oluyor maalesef.

Toparlarsak sevgili okurum. Telaş iki türlüdür. Bunun normali ve anormali vardır. Bu tasayı sen yaşadığın için senin dayanak alman gerekir. Ve bu dayanağın adresi psikolog. Kendine ve ruhuna; âlâ ve hoş davran sevgili okurum. Bir sonraki yazımda buluşmak dileği ile…