Konu kanser olunca insan bir duruyor, düşünüyor. Kendiniz için, sevdikleriniz için hiç konduramıyorsunuz bu türlü hastalıkları değil mi? Lakin günümüzde artık o kadar sık duyduğumuz ve sık karşılaştığımız bir hastalık haline geldi ki kanser. Dünyada her yıl 12.7 milyon beşere kanser tanısı konuluyor ve 7.6 milyonu kanserden ölüyor. Göğüs kanseri bayan sıhhati meselelerinin en başında yer alıyor.
Göğüs kanseri nedir? Belirtileri nelerdir?
Göğüs kanseri; göğsün içinde bulunan süt kanalları ve süt bezlerini döşeyen hücrelerin çeşitli nedenlerle genetik hasara uğrayarak kanser hücresine dönüşmesi ve süratle çoğalması sonucu kitle oluşturmasıdır. Daha sonra oluşmuş olan bu kitledeki hücreler yayılarak çeşitli organlarda işlev bozuklukları yaratır. O nedenle göğüsteki kitlelerin erken periyotta saptanması, teşhisinin konması ve kanser yayılmadan evvel tedavi edilmesi ile bu organlarda yaratabileceği işlev bozuklukları da önlenmiş olur.
Göğüs kanserinin en değerli belirtisi göğüste kitledir. Göğüste kitle ile başvuran hastaların yaklaşık olarak yüzde 10’unda göğüs kanseri saptanır. Göğüste rastgele bir ikaz olmaksızın ve tekrarlayan kanlı göğüs başı akıntısı, göğüste asimetri, göğüs başının içeriye çökmesi, göğüs cildinin kalınlaşması adeta portakal kabuğu görünümünü alması, koltuk altındaki büyümüş lenf bezlerinin ele gelmesi de göğüs kanserinin öbür belirtileridir. Ayrıyeten göğüs kanserinin geç devrinde göğüste ağrı ve akıntılı bir yara da görülebilir. Bu cins şikayetleri olan bayanların kesinlikle bir genel cerraha başvurmaları gerekir.
Kendi kendine göğüs muayene neden değerli?
Göğüs kanseri ile ilgili vakit zaman yapmış olduğumuz çalışmalarda bayanların çoklukla kendi kendilerini nasıl muayene edeceklerini bilmediklerini görüyoruz. Olağanda her bayan, yirmi yaşından sonra kendi göğsünü her ay muayene etmelidir. Şayet hasta adet görüyorsa adetin 5-7 günlerinde aynanın karşısına geçip hem ayakta hem de yatarak göğsünü ve koltuk altı bölgesini iki taraflı olarak elinin orta üç parmağıyla yumuşak ve sert hareketlerle evvel yüzeysel olarak sonrada derin planda ve göğsün tümünü içine alacak formda muayene etmelidir. Şayet hasta adet görmüyorsa her ayın kendisince saptanmış bir günü kendi kendine göğüs muayenesini yapmalıdır. Göğüs muayenesi sırasında daha evvel belirttiğimiz bir bulguya rastlanırsa kesinlikle bir genel cerraha başvurulmalıdır..
Erken teşhis ve mamografinin kıymeti nelerdir?
Göğüs kanserinin erken teşhisinde kendi kendine göğüs muayenesine ek olarak görüntüleme tekniklerine de ihtiyaç vardır. Göğüs kanseri meydana geldikten sonra, bir genel cerrahın klinik göğüs muayenesiyle saptayabileceği yani 1 cm çapa ulaşıncaya kadar geçen müddet ortalama 8 yıl iken; hastanın kendisinin yaptığı muayeneyle göğsünde kitleyi bulabilmesi için bu kitlenin 2 cm ve üstüne çıkması gerekir ve bunun için geçen müddet ortalama 12 yıldır. Yani bir tabip tarafından saptanmış olan göğüs tümörü ortalama 8; hasta tarafından saptanmış bir tümör ise ortalama 12 yıldan beri vardır. Meğer göğüs kanseri ile savaşımda bizim isteğimiz daha erken olguları saptayabilmektir. Mammografi ile göğüs tümörleri birinci 8 yıl içerisinde saptanabilir. Bu nedenle bilhassa Kanser Erken Teşhis, göğüs şikayeti olmayan bayanlarda yapılan tarama mammografileriyle tespit edilebilecek göğüs kanserlerinde, hastaya daha düzgün ve kaliteli hayat müddeti sunulmaktadır.
Mamografi nedir? Kimler, ne sıklıkla mamografi çektirebilir?
Mamografi dediğimiz süreç göğsün iki plaka ortasında sıkıştırıldıktan sonra X ışınlarıyla meydana gelen imgesinin elde edilmesidir. Bu imaj bize göğüste ki çeşitli durumları, kanserleri, kistleri, apseleri ve başka uygun huylu hastalıkları gösterir. Mammografi çabucak ebediyen göğüs ultrasonografisi ile de desteklenir. Dünya sıhhat teşkilatının önerdiği: her ay yapılan klinik göğüs muayenesine ek olarak 20-40 yaşları ortasında 3 yılda bir tabip tarafından yapılan klinik göğüs muayenesi, 40-50 yaşları ortasında 2 yılda bir klinik göğüs muayenesi, 50 yaşından sonra ise her yıl klinik göğüs muayenesinin yapılmasıdır. Her bayan rastgele bir şikayeti olmasa bile 40 yaşında bir mammografi ve ultrasonografi çektirmeli ve bunu kesinlikle saklamalıdır. Şayet bayan göğüs kanseri açısından birtakım risklere sahipse örneğin annesinde yahut kız kardeşinde göğüs kanseri kıssası varsa, 40 yaş barajı riskin büyüklüğüne nazaran 30’a çekilebilir. Elli yaşından sonra ise her yıl mammografi ve göğüs ultrasonografisi çekilmelidir. Mammografi çok gerekli olmadıkça bir yıldan daha kısa aralıklarla çekilmemelidir. Kendi kendine göğüs muayenesi nasıl adetin 5-7 günleri yapılıyorsa; klinik göğüs muayenesi, mammografi ve göğüs ultrasonografisininde adetin 7-12 günlerinde yapılması gerekir. Bu vakitlerin dışında yapılacak süreçler tabibi yanıltır, yanlış tedavilere neden olur.
Anne ya da kız kardeşte göğüs kanseri tanısı olan bayanların öbür bayanlardan farkı nedir?
Göğüs kanseri gelişme riski; annesinde yahut kız kardeşinde göğüs kanseri meydana gelmiş olan bayanlarda olağan nüfusa nazaran iki kat, hem annesinde ve hem de kız kardeşinde göğüs kanseri varsa dört kat, annede yahut kız kardeşinde 40 yaşından evvel göğüs kanseri geliştiyse tekrar dört kattır. O nedenle annede yahut kız kardeşinde göğüs kanseri gelişmesi bayanda göğüs kanserinin meydana gelmesi riskini çok bariz oranda arttırır. Ayrıyeten göğüs kanseri genlerini taşıyan ailelerin bireylerinde yaklaşık yüzde 70 ile 90 ortasında göğüs kanseri görüldüğünü de unutmamak gerekir.
Bu bayanlar tedbir olarak ne vakit mamografi çektirmeliler?
Hem daha evvel klinik göğüs muayenelerine ve hem de mamografi çektirmeye daha erken devirde başlamaları gerekiyor. Ayrıyeten kendi kendine göğüs muayenelerini biraz daha önemli ve dikkatli bir formda yapmaları gerekir.
Göğüs kanseri riskini azaltma prosedürleri nelerdir?
Birtakım risk faktörleri vardır ki bunları değiştiremezsiniz. Örneğin genetik, ferdî ve ailesel göğüs kanseri hikayesi, birinci adetin görüldüğü yaş, ırk ve cinsiyet. Fakat kimi risk faktörleri de vardır ki bunları değiştirmek şahısların ellerindedir. Birinci gebelik yaşı, gebelik sayısı, çocuklarını emzirme, birtakım hormon ilaçları kullanma, fizik idman ve obesite. Yağdan, proteinden daha yoksul bir diyet ve daha fazla lifli yiyeceklerle beslenmeyi, fiziki idman yapmayı, alkol ve sigaradan uzak durmayı bir hayat hali haline getirebilmek bayanı göğüs kanserinden büyük ölçüde koruyabilir.
Doğum ve emzirme göğüs kanseri riskini azaltıyor mu?
Bir bayan ne kadar fazla östrojen hormonunun baskısı altında kalırsa, o bayanda göğüs kanseri gelişebilme riski o kadar fazladır. Doğum ve emzirme bu noktada çok değerli rol oynar. Göğüs kanseri riski olağan nüfusa nazaran hiç doğum yapmamış bayanlarda 3 kat, hiç çocuğunu emzirmemiş bayanlarda 2 kat, birinci doğumunu 30 yaşından sonra yapmış olan bayanlarda 2 kat fazladır. Bu nedenle bayanların hem birinci doğumlarını 30 yaşından evvel yapmaları ve hem de çocuklarını emzirmeleri bayanları göğüs kanserinden koruyan faktörlerdir.
Dünyada ve Türkiye’de göğüs kanseri görülme sıklığı nedir?
Dünyadaki ölümlerin yaklaşık %12’si kanser nedeniyledir. Dünyada her yıl görülen 10.000.000 kanser olgusunun %10’u göğüs kanseridir. Bayanlarda görülen tüm kanser olgularının ise yaklaşık olarak üçte birinin göğüs kanseri olduğu, kanserden ölümlerin ise %15’inin göğüs kanseri nedeniyle olduğu saptanmıştır. Her 3 dakikada bir, bir bayana göğüs kanseri tanısı konulmakta ve her 10 dakikada bir, bir bayan göğüs kanseri nedeniyle ölmektedir. Dünyada bölgelere nazaran değişmekle birlikte her 8 yahut 12 bayandan birisi hayatı boyunca göğüs kanserine yakalanma riski ile karşı karşıyadır. Türkiye’de ise her 10 bayandan biri hayatı boyunca göğüs kanserine yakalanmaktadır. Tüm bu nedenlerle yirminci yüzyılın son çeyreğinden sonra göğüs kanserinin küresel bir sorun olduğunun farkına varıldı ve göğüs kanseri konusunda bilhassa bayanların bilinçlenmesi sağlandı. Türkiye’de ise belirli merkezlerde kurulan Göğüs Hastalıkları Dernekleri üzere sivil toplum kuruluşlarının öncülüğünde başlayan bu çalışmalara, son yıllarda Sağlık Bakanlığı da yaptığı tarama çalışmalarıyla katıldı. Lakin yapılan çalışmalar, göğüs kanserinin dünyada sıklıkla göğüs kanseri 50 yaşlarından sonra görüldüğünü ortaya koyduğu halde ülkemizde 40’lı yaşlardan sonra görülme oranının artmaya başlaması bizi bu hususta daha dikkatli olmaya sevk etmektedir.
Göğüs kanserinin kesin tanısı için mammografi ve göğüs ultrasonografisine ek olarak kesinlikle patolojik tetkik gerekir.
Göğüs kanseri yalnızca bayanlar için değil erkeklerde de görülebilen bir hastalık olduğunu unutmamak gerekir. Her 100 bayan göğüs kanserli hastaya karşılık 1 erkekte göğüs kanseri gelişir. Göğüs kanserinden korunmak için, obeziteden kaçınmalı, nizamlı fizik idman yapmalı, 30 yaşından evvel anne olmalı, çocuğunu en az 6 ay emzirmeli ve doğum denetim ilaçları üzere hormon ilaçlarını kullanmamalıdır. Göğüs kanserinin erken periyotta tanısı için ise ; her bayan 20 yaşından sonra her ay kendi kendine göğüs muayenesi yapmalı, 20-40 yaşları ortasında 3 yılda bir klinik göğüs muayenesi yaptırmalı, 40-50 yaşları ortasında 2 yılda bir klinik göğüs muayenesine ek olarak mammografi ve göğüs ultrasonografisi çektirmeli, 50 yaşından sonra ise her yıl klinik göğüs muayenesi, mammografi ve ultrasonografi yapılmalıdır.
