Her hafta pazartesi diyete başlıyor ve gün sonuna ya da hafta bitimine kadar sürdüremiyorsanız ve kendinizi yemek yemekten alıkoyamıyorsanız, açlığınız midenizde değil ruhunuzda olabilir!
Günümüzde yeme davranışlarında ve kilo vermek için yapılan teşebbüslerde duygusal yeme (Emosyonel yeme) davranışının değeri artmaktadır. Amerikalı Toplumsal Psikolog Schachter ve arkadaşlarına nazaran olumsuz hisler yahut gerilim durumunda verilen fizyolojik yansılar beslenme sonrasında oluşan tokluk hissine benzediği için, olumsuz hisler karşısında iştah kaybı ve besin alımının azalması doğal bir fizyolojik cevap olarak kabul edilmiştir. Bunun yanında gerilim, tasa, öfke ve ıstırap durumlarında çok yemek yeme davranışında görülen artış “duygusal yeme” olarak isimlendirilir. Bu nedenle hisler ile yeme davranışının ilgisi kısmen şahsa bağlı özelliklerden etkilenmektedir. Araştırmacılar, yeme davranışlarında görülen bozuklukların sebebi olarak sosyokültürel baskıların değerli olduğunu vurgulamaktadır. Pekala, nedir bu sosyokültürel baskılar? Toplumumuzda hayli sık karşılaştığımız ve bayan cinsiyet rolünde çoklukla fizikî görünüme odaklanılması, “ideal” görünümün çok zayıflık olarak sunulması, toplumsal başarıda fizikî görünümün değerli olduğunun vurgulanması üzere birçok yanlış yönlendirme sonucunda bireyler kilo verme teşebbüslerinde bulunuyor. Bu üzere toplumsal yargılar bireylerde, yetersizlik hissi, kendi vücudundan rahatsızlık duyma, düşük benlik hürmeti, tasa ve depresyon durumlarını ortaya çıkarıyor. Bunun sonucunda duygusal (emosyonel) yeme bozukluklarının görülme oranı tıpkı halde artmaktadır.
Hangi hisler karnımızı acıktırıyor? Hangi hisler iştahımızı kapatıyor?
Kaygı, hüzün, öfke ya da ümitsizlik üzere hisler sonucunda görülen yeme davranışlarının sebebi açlık değil de duygusal bir boşluğun yerini doldurma davranışı olarak sıkça karşımıza çıkıyor. Yanlış başa çıkma stratejilerinden biri olan duygusal yeme davranışı, kelam konusu olumsuz hissin ortaya çıktığı rastgele bir anda görülebiliyor. Ne yediğimiz, ne vakit yediğimiz ve ne sıklıkla yediğimiz ruhsal gereksinimlerimizle alakalıdır. Badire, depresyon, yalnızlık, yorgunluk üzere hislerin sıklığı fazla besin alımıyla ilişkilendirilirken; öfke, endişe, tansiyon, ağrı hisleri sırasında ise az besin alımı kelam bahsidir. Araştırmacılar öfke, kaygı, mutsuzluk ve sevincin yeme davranışı üzerine farklı tesirlerini incelemişlerdir. Araştırma sonuçlarında öfke ve sevinç sırasında kaygı ve mutsuzluğa nazaran daha fazla seviyede açlık hissedildiği gözlenmiştir. Öfke sırasında süratli, sistemsiz ve ne bulursa onu yeme biçiminde özensiz yeme ile karakterize dürtüsel yemede artış gözleniyorken, sevinç sırasında ise besinleri lezzetli olduğu için yeme ya da sağlıklı olduğu düşünülen besinleri tüketme üslubunda hazcı(hedonik) yemede artış gözleniyor. Yemek yemenin haz veren ve ödül sistemini çağrıştıran özellikleri nedeni ile olumlu hisleri ortaya çıkartan ve güzellik hali hissettiren bir tarafı bulunuyor. Bu nedenle bireyler olumsuz hisleri bastırmak emeliyle farklı biçimlerde yeme davranışları geliştiriyor.
Ne yapmalıyız?
Diyete başlamış yahut sistemsiz yeme davranışını değiştirmeyi düşünen bireylerin öncelikle kendisini aldatmamayı, direnç gösterebilmeyi ve olumsuz hisler ve baskılar karşısında yemek yemeye yönelmemeyi öğrenmeleri gerekiyor. Bunları yapabilmede değerli olan bir noktada niyet yapısını değiştirmekten geçiyor. Kendinizi telkin ederek, “bir seferden bir şey olmaz”, “bugün bunu yemeyi hak ettim” üzere uğraşlarınızı engelleyici fikir yapılarına karşı ikna edici cevaplar bularak emosyonel yeme davranışını denetim altına alabilirsiniz. “Sorun değil, yemek saati geldiğinde yiyeceğim, bekleyebilirim” üzere denetimli niyet tarzları kişiyi motive etmenin yanında, kişi kendi vücudunu ve hislerini denetim altında tutabildiğini fark ederek diğer şeylerle uğraşmaya yönelebiliyor. Hayatımızda pek çok durum yeme kanısını tetikleyebiliyor ve bunlarla başa çıkabilmek ya da en aza indirebilmek için kullanılan verimli psikoteröpatik teknikler bulunmaktadır. Fikir yapısını değiştirmek güç olmamakla birlikte öğrenilebilir olup, süreksiz değil bilakis sağlıklı bir ruh, sağlıklı bir vücut için değerli bir ögedir. Şayet kilo vermek istiyor ve diyetlere ahenk sağlayamıyorsanız özdenetim tekniğiyle ve ruhunuz acıktığında ona verdiğiniz motive edici, gerçekçi karşılıklarla amacınıza ulaşmanız mümkündür.
