Şizofreni kişinin his fikir ve davranışlarını etkileyen ömür uzunluğu tedavi gerektiren önemli bir ruhsal hastalıktır. Şizofreni hastası gerçeği anlayamaz; beşerler, hatta arkadaşları, aile üyeleri ile bile etkileşiminde önemli gerilim yaşar. Ayrıyeten hastalık tedavi edilmediğinde bizatihi iyileşmez gitgide daha berbata masraf ve kişi hastalıklı geçirdiği devirde yapması gerekenleri yapamaz en sonunda bağımsız yaşayamaz hale düşer.
Tüm bunlara karşın şizofreni tanınarak, ilaçları güzel düzenlenerek sağlanan tedavi ile, tesirli ve tam olarak tedavi edilebilir. Etkin tedavi ile kişi bağımsız yaşayacak hale gelir eğitimini tamamlar işe girer öteki beşerlerle ve ailesi ile toplumsal diyalogunda sapmalar ve problemler olmadan huzurlu yaşar.
Şizofreninin başlangıç belirtileri:
Şizofreni de en değerli mevzu teşhis konulması ve tedavi alımının sağlanmasıdır. Şizofreninin erken ve geç tanınması başlangıç belirtilerini ve genel belirtilerini âlâ anlamaktan geçer.
Şizofreni hangi yaş diliminde başlar?
Şizofreni genelde ergenliğin sonları ergenlik erişkinlik geçişinin erken periyodunda başlar.Bir öteki deyişle 16 yaşı ile 22 yaşı ortası devir en erken başlama yaşıdır. Bu periyotta teşhis konulmasını zorlaştıran psikososyal etmenler vardır. Ergenlik periyodunda olağanda birtakım davranış meseleleri olması erken erişkinlik devrinde ise kişinin hayatının en kuvvetli periyodunda olması ile şizofren belirtileri ortama ve çevresel faktörlere bağlanabilir.Sonuçta erken teşhis atlanır.
Erken teşhis ve genel teşhis alma kademesi şizofreni seyrindeki en değerli husustur. Burada aksama olmaması genelde kişinin ve yakınlarının şizofreniyi tanıyabilmesi gerekir. Bilhassa ailede şizofren bireylerin olması üzere durumlarda şizofreni belirtilerinin gözlenmesi durumunda kesinlikle bir psikiyatrik muayene gerektiğinin ehemmiyetini vurgulayalım.
Şizofreni hayatın rastgele devrinde de başlayabilir Bayanlarda daha geç başlangıç sözkonusudur.
Şizofreni hastalarının birinci aldığı teşhis Psikoz teşhisidir. ( Kavram yazının devamında açıklanacaktır.) Kişinin fikrinde ve hislerinde tedrici değişiklikler olur. Toplumsal işlevselliğinde bozulmalar olur. Daha somut hale getirirsek kişi içine kapanır beşerlerle daha az ve temkinli konuşur ketum davranır utangaç üzeredir ve okul başarısı düşer ve acı çeker. Üstte anlattığımız üzere bu başlangıç belirtileri kişinin ergenlik ve gerilimli ömür devrinde oluşur dışarıdan anlaşılmaz yada gerilime bağlanabilir. Bu nedenle birçok kerede hakettiği dikkat ve incelemeyi bulamaz. Sonuçta profesyonel gözle ele alınmazsa gözden kaçar. Bunun için teşhisin kıymetini bir sefer daha vurgulayalım.
Şizofreni belirtileri nedir ?
Şizofreni belirtileri 3 öbeğe ayrılır.
Psikotik belirtiler
Negatif belirtiler
Bilişsel belirtiler
Kavramlar :
Hezeyan (Delüzyon sabuklama) Kişinin gerçekte olmayan bir duruma inanması ile ortaya çıkan niyet bozukluğudur. Örnek annesinin gerçek olmadığı ve düşmanlarının kılığına girmiş bir düzmece olduğunu düşünmesi üzere.
Halüsinasyon : ( sanrı ) Algı sisteminin gerçekte olmayan algıları algılaması ve yahut algılamaması ile ortaya çıkan algı bozukluğu örneğin odasında gerçekte olmayan bireyleri var olarak görmesi
Psikotik belirtiler Nelerdir ?
Psikoz kişinin gerçeğe tutunamaması ve gerçeği tam olarak değerlendirmesinin bozulması olarak tanımlanır. Kavram daha da açılırsa psikozda algı değişimi niyet değişimi ve bozulması davranış bozulması vardır. Algı kendi içinde işitme görme dokunma koku ve tat alma olarak alt kısımlara ayrılır Algı bozulması bu alanların tümünde olabilir.(iç organlarının çalındığını sanmak üzere.)
Bu bozulmaların sonucunda şu belirtiler ortaya çıkar
Algı bozulmasında halüsinasyonlar niyet bozulmasında hezeyanlar ve niyetin genel olarak bozuk çalışması ortaya çıkabildiği üzere ayrıyeten niyet genel olarak bozulur yoksullaşır.
Şizofrenide negatif belirtiler nedir ?
Kişinin istekliliği girişkenliği velhasıl motivasyonunda değişiklik oluşur; gündelik hayatında keyifle yaptığı etkinliklerinde etkileşimlerinde değişme, içe kapanma, insanlardan uzaklaşma, hislerini tabirde zorlanma, genel işlevselliğinde azalma ile kendini gösterir.
Bunların sonucunda şu belirtiler ortaya çıkar
Kişi hislerini tabir edemez güya duygusuz muş üzere görülür. Yada hiç bir şeyden etkilenmiyor ve ilgilenmiyor üzere. Dışında ne olup bittiğinden çok daha farklı iç gündemi vardır. Sosyalitesinde büyük bir değişme olur daha az konuşur içine kapanır planlama yapmaz. dolayısıyla bir okulu bitiremez. hayattan zevk almaz konuşması azalır.
Şizofrenide bilişsel belirtiler nedir ?
Dikkat konsantrasyon ve bellek fonksiyonları bozulur. Bu bozulma konuşmaya yeni şeyler öğrenmeye ve beşerlerle etkileşime yansır Sonuçta karar verme yargılama düzenekleri bozulur dikkat iç gündeme koşut kimi noktalara saplanır.
Kimlerde şizofreni olması beklenir.Şizofrenide risk faktörleri nelerdir?
Herkeste her yaşta olabilir. ömür uzunluğu şizofreni olma riski yüzde birdir.
Genetik faktörler: Şizofreninin genetik tarafı vardır. yapılan araştırmalarda şizofreni genetiğinin tek bir gen üzerinden yürümediğini ortaya koyar. Genetik şizofreni yatkınlığı üzere çalışır
Çevresel faktörler: Çevresel faktörler yatkın şahıslarda daha tesirli olur. Örneğin gerilimli bir ortamda yaşama üzere.
Beyin yapısı ve işlevlerinde değişiklikler :Beyin iç yapısında çalışmasını etkileyen birtakım nörotransmitter denen kimyasal maddeler( bilhassa dopamin) vardır. Bunların derişimi ve dağılımında değişiklikler şizofrenide tesirli bulunmuştur. Doğum öncesi devirde gelişen sinirsel temaslar ve devreler şizofrenide farklı olarak bulunmuştur. Doğum öncesi geçirilen viral enfeksiyonlar bu durumlardan sorumlu tutulmuştur. Ergenlik periyodunda beyinde sinirsel irtibat değişimleri olması nedeniyle de şizofreni belirtilerinin ortaya çıkması sıktır.
Şizofreni tedavisi:
İlaç tedavisi
Psikososyal yaklaşımlar
Aile eğitimi ve ailenin tedaviye katılması
Tüm bu yaklaşımlarda koordinasyonu
Şizofreni hastası olabileceğini düşündüğünüz bir sevdiğimiz için ne yapmalıyız?
Şizofreni hastalığının nizamlı sürdürülen tedavi ve ilaçlarının âlâ düzenlenmesi durumunda tesirli ve tam tedavisi mevcuttur.Onun için yapacağımız her şey hayati kıymettedir. Bunun önünde kimi zorluklar vardır.
Hastanın içgörüsü olmadığından durumunu tam olarak gerçek anlayıp değerlendiremez. Hasta olmadığını düşünebilir tedaviyi reddedebilir. Hastanın gerilimli içine kapanık ağır duygusal tepkiselliği ve kendisini anlamamasından ötürü bizler empatik olarak hastayı yanlış anlayabiliriz. Ömür olayı etkilenmesi, gelip süreksiz bir durum olarak kıymetlendirebiliriz..
Bunun için kesinlikle profesyonel yardım alınması gerekir. Kuşkulu belirtileri var olduğu düşünülen bireylerin kesinlikle psikiyatrist muayenesi gerekir.
