Hepimizin hayatında en az bir kere yaşadığı o garip an, déjà vu, beynimizin gerçeklikle senkronize olamadığı durumlarda ortaya çıkar. Fakat, bilim insanları tarafından daha az bilinen ve neredeyse daha rahatsız edici bir öteki fenomenin varlığı da keşfedildi: Jamais vu.
Jamais vu, tanıdık bir şeyi apansız yabancı ve garip hissetme tecrübesidir. Bu fenomen, sadece az değil, tıpkı vakitte déja vu kadar ürkütücüdür ve beynimizin algılama sistemlerini zorlar.
DEJA VU’NUN TAM TERSİ
Déjà vu, çoklukla bir anı ya da durumu daha evvel yaşamış üzere hissetmemize neden olan bir fenomen olarak bilinir. Ama bu tuhaf hissin tam aykırısı olan ve daha da az görülen bir öbür durum daha var: Jamais vu.
Bu fenomen, aslında çok tanıdık olan bir şeyi apansız yabancı ve bilinmez hissetme durumu olarak tanımlanır. Grenoble Alpes Üniversitesi’nden Bilişsel Nöropsikoloji Profesörü Christopher Moulin ve St Andrews Üniversitesi’nden Psikoloji Kısmı’ndan Dr. Akira O’Connor tarafından yapılan araştırmalar, jamais vu’nun, tanıdık bir söze ya da yere bakarken aniden yabancılaştığını hissetme üzere durumları kapsadığını ortaya koyuyor.
94 KİŞİ ÜZERİNDE ÇALIŞMA YAPILDI
Araştırmalar, 94 lisans öğrencisinin muhakkak sözleri tekrar tekrar yazarken, bir noktada sözün manasını kaybetmeye başladığını ve bu durumun jamais vu olarak isimlendirilebileceğini gösterdi. İştirakçiler, kelimeyi tekraren yazarken, bir dakika içinde sözün manasını yitirdiğini ve hatta birtakım durumlarda el yazılarının bile denetim dışı hale geldiğini belirtti.
Bu fenomen, 1907’de Margaret Floy Washburn tarafından yapılan deneylere de benzerlik gösteriyor. Washburn’un deneyinde, öğrenciler üç dakika boyunca bir söze bakarken, sözün “bağlantı gücünü” kaybettiği sonucuna ulaşmıştı.
Jamais vu’nun, beynimizin tekrar eden vazifelerden uzaklaşıp daha değerli şeylere odaklanmasını sağlayan bir sistem olduğunu belirten araştırmacılar, bu fenomenin gerçeklik algımızı test ettiğini ve aslında bir “gerçeklik kontrolü” olduğunu söylüyor. Bu tıp tecrübeler, zihnimizin esnek kalması ve dikkatimizin gerektiğinde öteki yerlere yönelmesini sağlamak için gerekli olabilir.
Jamais vu, déja vu kadar yaygın olmasa da, bu ender ve rahatsız edici tecrübe üzerine yapılan çalışmalar, beynimizin karmaşık işleyişini daha güzel anlamamıza katkıda bulunuyor.
