DNA’da mutasyon birikimi neden olur?
Hücrelerimizde bulunan DNA molekülünün vakit zaman hasara uğraması «doğal» ve biyolojik bir olaydır. Hücrelerde yer alan bir grup tamir proteinleri (BRCA1, BRCA2, vd) DNA’yı onarabildiği sürece, DNA’da meydana gelen hasarlar sorun teşkil etmez. Fakat, başta BRCA1 ve 2 olmak üzere, tamir proteinlerindeki işlev kaybı, DNA tamirat kapasitesinin azalmasına ve DNA’da mutasyon birikimine yol açar.
HRD testi nedir?
HRD, “Homomologous Recombination deficiency” tanımlamasını baş harflerinin kısaltması olup, lisanımızda “homolog rekombinasyon eksikliği” olarak tabir edilebilir; sıklıkla “HRD testi” formunda kısaltılarak kullanılmaktadır. HRD testi, üstte bahsettiğimiz tamir proteinlerinin düzgün çalışmamasına bağlı bu tamir proteinlerindeki küçük “değişimleri (mutasyon)” ve daha büyük “kromozomal tekrar düzenlenmeleri” kıymetlendirir.
HRD testi gerekli midir? Hangi hastalar için uygundur?
Devam etmeden evvel, akıllı ilaç tabirine kısaca değinmekte yarar var. Akıllı ilaç, daha çok kanser tedavisi altında olan bireylerin ve yakınlarının duymuş olduğu bir tabirdir. Kısa bir tarif yapmak gerekirse, akıllı ilaç tedavisi, hastalığın tedavisinde kullanılacak olan ilacın bireye has hale getirilmesidir. Bu formda uygulanacak olan tedaviden hastanın azami yarar görmesi dilek edilir. Bu tedavi biçimini, tıpkı bir terzinin vücut ölçülerini dikkate alarak elbise dikmesine benzetebiliriz. Anlaşılacağı üzere, kanser tedavisi gören her hastanın akıllı ilaç kullanması uygun olmayacaktır. Akıllı ilaç kullanımına tıbbi onkoloji ve tıbbi genetik uzmanları birlikte karar vermektedir. Bu yazının konusu HRD testi olduğu için, bu testin tüm kanser tiplerini değil, homolog rekombinasyon eksikliğinin kelam konusu olabildiği yumurtalık, göğüs, pankreas ve prostat kanserleriyle ilgili olduğunu da belirtmeliyim.
Kanserde akıllı ilaç tedavisi nedir?
Yukarıda anılan kanser çeşitlerinde (yumurtalık, göğüs, pankreas, prostat), tedavinizi planlayacak olan tıbbi onkoloji doktoru, tedavi öncesi HRD testi yaptırmanız için sizi tıbbi genetik tabibine yönlendirebilir. Kanser dokusunda yapılan HRD testi sonucu olumlu gelirse, bu hastanın akıllı ilaç tedavisinden yarar görebileceği manasına gelmektedir. Bu bağlamda, PARP inhibitörleri (PARPi) olarak bilinen bir küme ilaç, HRD müspet yumurtalık, göğüs, pankreas ve prostat kanserlerinin tedavisinde tesirlidir.
