Proust Tesiri, geçmişten hafızamızda kalan bir duyusal uyarıcıya maruz kalındığında geçmişteki anıların canlanmasıdır. Canlanan bu anılar ekseriyetle bizle yakından ilgili, tanıdık ve uyandırıcıdır.Bu tesir beş duyumuzda da gözlemlenebilse de bilhassa koku duyusu bir noktada farklılaşır. Duyulan kokuların talamustan sonraki durağı koku merkezi yani koku soğancığıdır. Farklılaşma da tam bu sebepten kaynaklanır zira bu bölgede uzun periyodik hafıza merkezi olarak da bilinen hipotalamusla direkt bir ilişki bulunmaktadır. Bir koku duyulduğunda doğruca hafıza merkezimiz uyarılıyor ve alınan bu kokuyla ilgili tüm anılar bir anda hür kalıyor diyebiliriz. Aslında, yoldan geçen bir bireyden duyduğumuz parfüm kokusu, hafıza merkezini ziyaret ediyor ve bu kokuyla alakalı hafıza merkezindeki tüm anılar bir anda gün yüzüne çıkıyor. Bu parfüm kokusunu geçmişte şahsen kullanmış da olunabilir, yakın bir arkadaşın tanıdık bir kokusu da olabilir yahut eski sevgilinin hatırlanan kokusu… Öbür yandan bu parfüm kokusu makus bir anınızla alakalı olabilir, çok makûs geçirdiğiniz gün duyduğunuz koku, içinde bulunmaktan o an rahatsız olduğunuz bir ortamın kokusu…
Proust tesiri ile günlük hayatımızda çokça karşılaştığımız o durum ortaya çıkıyor; bir koku duyduğumuzda uygun yahut makus hissediyor, duraksıyor ve neden bu türlü hissettiğimizi anlamlandırmaya çalışıyoruz. Bazense bu tesirin büsbütün neyden kaynaklandığını çözemiyor ya da farkında bile olmuyoruz.
İyi haber şu ki; “Proust Etkisi” ile birtakım yararlar sağlanabilir. Örneğin; sizi rahatlatan bir kokuyu daha düzgün uykuya dalmak için kullanabilir yahut tam zıddı sizde olumsuz hislere sebep olan kokulardan daha sık kaçınabilirsiniz. Lakin bu noktada her kokunun herkes için yararlı yahut ziyanlı olmadığını unutulmamalıdır. Kimisi için lavanta kokusu mükemmelken kimisi için lavanta kokusunu duymak keder verici olabilir. Kokular şahsa nazaran özelleştirilmelidir.
