Acceptance and Commitment Therapy (ACT) Türkçe’ ye “Kabul ve Kararlılık Terapisi” olarak çevrilmiştir. ACT, bilimsel temelleri Amerikalı bilim insanı Steven C. Hayes tarafından ortaya konulmuş, üçüncü dalga bir bilişsel davranışçı psikoterapi yaklaşımıdır. Bu tarafıyla ACT, semptom ve hastalık odaklı olmaktan öte sürece odaklıdır. Hasebiyle ruhsal rahatsızlıklara teşhis koymak ve bu rahatsızlıkların semptomlarını incelemek yerine, bunları genel olarak “psikolojik katılık” olarak tanım etmektedir. Ruhsal katılığın davranışsal dışavurumunu ise davranışsal aşırılık yahut eksiklik olarak tabir edilebileceğimiz “davranış repertuvarında kısıtlılık” tabiriyle ele almaktadır.
“Kabul” ve “Kararlılık” sözlerinin ACT için ihtiva ettiği manalar üzerine odaklanmanın, mevzunun özünü anlamak için gerekli olduğuna inanıyorum. Buradaki “kabul” sözü, acının varlığını inkar etmek yahut yok saymak yerine, onun varlığını hissetmek ve kabul etmek biçiminde düşünülebilir. “Kararlılık” ise kıymetler yahut inançlar üzerine yaşamaya kendini adamak, maksatlar için adım atmaya istekli olmak manasına gelmektedir. Bir öbür manada kararlılık, zorluklarla savaşmaya ve onları ortadan kaldırmaya güç harcamak yerine, onların varlığına karşın hep ilerlemeye yönelik irade gösterebilmektir.
ACT, kişinin kıymetlerine yanlışsız harekete geçebilmesini gayeler. Birebir vakitte acının değil, acının sebep olduğu ıstırabın kişinin fonksiyonelliğini düşürdüğünü savunur. Münasebetiyle acıdan kurtulmaya çalışmak, zihni onunla daha fazla meşgul ederek şahısta bir ıstıraba yol açar. Istıraptan kaçınmak için çeşitli teknikler deneyen birey, paradoksal biçimde kendisini sorunun daha da içine gömülmüş formda bulur.
Bu noktada ACT’ in, insan zihninin nasıl çalıştığına dair esaslı bir araştırma programı olan İlişkisel Çerçeve Kuramı (Relational Frame Theory, RFT)’ yi temel aldığını söz etmek gerekir. RFT’ ye nazaran insan, lisan vasıtasıyla etrafını tanıyan ve onu manalandıran bir varlıktır. Objeler lisan aracılığıyla tanınmakta, onların, olaylar, bireyler ve etraf ortasındaki etkileşimi de tekrar lisanın ihtiva ettiği ilişkisel çerçeveler yoluyla ikame edilmektedir. Bu ilişkisel düşünme mahareti bize etrafımızı şuurlu olarak tahlil etme, teknoloji üretme ve sanat yaratma üzere çeşitli kabiliyetler sağlar lakin birebir yeteneğimiz acıyı da yaratmaktadır…
