Demet Aksu
Özcan Yılmaz’ın ilk öykü kitabı ‘Akıp Giden Günlerimiz’, Notos Yayınları etiketiyle okuyucusuyla buluştu. ‘Akıp Giden Günlerimiz’, hayatla ortasına uzaklık koymuş, tahminen hayattan bıkmış, sıradan, günlük yaşantımızın içinden, geçmişimizden ve tahminen geleceğimizden tanıyabileceğimiz karakterleri ve müellifinin uzaklıklı, soğuk ve nerede olması gerektiğini bilen bir lisanla aktardığı sekiz hikayeden oluşuyor. Hikayeler kitap boyunca vakit ve anlatıcı açısından da farklı bir tat bırakarak ilerliyor. Özcan Yılmaz ile hikayeyi ve hikayelerini konuştuk.
“Adamın Köpeği”, kitapta okuyucuyu karşılayan birinci hikaye. Bu bir tesadüf üzere durmuyor. Okuyucuyu anlatım biçiminiz, olay örgünüz ve karakter yaratımınızla epey başarılı bir hikaye ile tanıştırıyorsunuz. Bu hikayenizi konuşmak isterim.
Editörümle birlikte karar verdik birinci hikaye olmasına. Atmosferiyle başka hikayelerden biraz farklı. Zira bu hikayede yer birincil öğe. Yaşadığımız, nefes aldığımız yerin hikâyemizdeki kıymetini ortaya koymak istedim. Her gün adımladığımız sokaklardan, soluduğumuz havadan, karşımıza çıkan canlı, cansız varlıklardan farklı bir hayatımız yok aslında. Ne yaşıyorsak daima birlikte deneyim ediyoruz. Tahminen bu nedenle, içine doğduğumuz, sonu görünmez şiddetten kaçmamız mümkün değil. Ana karadan farklı bir adada olsak bile gelip buluyor bizi ve ne olduğunu anlamadan, o uzak durmaya çalıştığımız şiddetin, hatta bazen vahşetin, tabanına kadar kendimizi batmış buluyoruz.
Bildik bir biçimi tercih ettim, olay örgüsü de yavaşça ele geçirsin okuru istedim. Kıssanın kendisi güçlüyse onu en saf haliyle aktarmayı tercih ediyorum. Bu hikayede direkt anlatılan iki ana karakter var ve onların çatışması üzerinden tansiyon işliyor. Lakin bir de anlatılmayan, diğerlerinin anlatılarında var olabilen, tahminen de temel kahraman var, sonda ortaya çıkıyor. Bana kalırsa ortalarında anlatılmaya en çok değen o.
‘ANLATICI DAİMA ANLATILAN VAKTİN İÇİNDE KALSIN İSTİYORUM’
Tabii tüm bunları yaparken “öyküde zaman” konusunda epeyce emek verdiğiniz gözden kaçmıyor.
Bana kalırsa vakit, hikayenin en değerli boyutudur. Diyebilirim ki, vakte karar vermeden bir hikayeye başlayamam. Hikayelerde birden fazla vakit kullanmayı seviyorum, “Adamın Köpeği”nde direkt akan bir vakit var görünürde, o denli de olmalı, sonunda ne çıkacağını merak ettiğimiz bir takip öyküsü zira bu, ancak yeniden de anlatılmayan vakte dair işaretler mevcut. Bu kitapta sanırım çokça bu türlü örnek var. İstiyorum ki, anlatıcı neredeyse daima anlatılan vaktin içinde kalsın. Lakin bazen dışarı çıkması gerekiyor, olan biteni camdan izler üzere görebilmek için. Neyi hangi vakitte anlatmak istediğimizden emin değilsek hikayede bu tereddüttün izleri çabucak kendini aşikâr ediyor.
‘KURMACA DIŞINDA TARAFSIZ OLMAK MÜMKÜN DEĞİLDİR’
“Çok Hoş Olmayan Öyküler”de, “Yazdıkları ferdî lakin kendisinden pek bahsetmiyor. Bende anlatacak hali yok şüphesiz, başına gelenleri bir oburunun başına gelmiş üzere yazıyor. Kullandığı anlatıcı ekseriyetle ben lisanını tercih ediyor fakat bunu o denli bir yapıyor ki, ortada ben namına bir şey yok” diyerek hikayenin içine sızdırdığınız bir anlatıcı öyküsü var. Akabinde “Yatak Odamızdaki Yuva” hikayesinde, Enver-Nesrin ve ilah anlatıcıyla karşımıza çıkıyorsunuz. Hikayede anlatıcı kullanımı, anlatı vaktiyle anlatılma vakti ve anlatılmayanları okuyucuya hissettirme başarınıza değinmek isterim.
Hepimiz o denli ya da bu türlü anlatıcıyız. Neyi anlatmak istediğimize nazaran anlatıcı tipini seçiyoruz. Kendimizle dalga geçerek diğerlerini güldürmek istiyorsak ya da kendimize acıyarak diğerinin ilgisini çekmek isterken ya da yaşadığımız çevreyi, dünyayı eleştirirken kendimizi yüceltmeye çalışırken daima farklı anlatıcılar kullanıyoruz. Kurmaca dışında tarafsız olmak mümkün değildir diye düşünüyorum. Onda bile, tarafsızlığa en yakın olduğumuz o durumda bile, önyargılarımız, öğrendiklerimiz, bildiğimizi sandıklarımızın dışına çıkmak oldukça güçtür. Bu durumda her kıssa kendi anlatıcısını yaratır. Ona inanmaktan, onun gösterdiklerine bakmaktan öteki dermanımız yoktur. Elbette aklımızın bir köşesinde her vakit gerçekleri kendisine nazaran çarpıtıyor olma ihtimali yatar. Öyleyse ben anlatıcı ya da ilah anlatıcı fark etmez, her vakit biliriz ki, okuduğumuz bir oburunun başına gelmiştir. İsterim ki, -elbette bu türlü olmak zorunda değil, kaldı ki ben de sıklıkla bu türlü yapmıyorum- anlatıcı hiç olmasın, her şeyi karakterler ya da öykünün kendisi anlatsın. Tahminen bir gün anlatıcıyı büsbütün yok ettiğim bir hikaye müellifim. Bunun ne kadar güç olduğunu bilerek.
Anlatıcı kullanıldığında ister istemez onun da kendine ilişkin bir vakti oluyor ve bu bazen anlatının vaktiyle kesişiyor, bazen uzaklaşıyor. Benim tercihim mümkün olduğunca anlatının yanı başından her şeyi anlatmak. Her uzaklaştığımda doldurmak zorunda hissettiğim bir uzaklık oluşuyor. Elimden geldiğince bu uzaklıkları ben değil de okur doldursun diye uğraşıyorum. Benden, hatta tanıdığım herkesten daha zeki bir okur için yazıyorum. Benim akıl edemediğim irtibatları yakalayıp bana bir gün sunacağını hayal ediyorum. Bence düşünülenden daha kıvrak zekaya sahip bir okur kitlesi var. Hak ettiği ilgi verilirse anlaşılmayacak metin yoktur. Büsbütün anlaşılmış, bütün sırlarını açık etmiş metin de yoktur, onu çoğaltan okurdur esasen, müellifin ne yazdığını ve ne yazmadığını bilmesi kâfi, gerisi okurun tahlili.
‘BUGÜN ÇOK FAZLA SIFATIMIZ VAR YA DA ROLÜMÜZ…’
“Nedim Şair Olmak İstiyor” hikayenizde, Nedim ve Serap’ın kıssasını husus alıyorsunuz. Serap’ın olmak istediği üzere öğretmen ve anne oluşuna, Nedim’in ise istediklerini bir türlü olamayışına şahitlik ediyoruz. Nedim neden bunu seçti?
Bu bir seçim miydi, emin değilim. Serap, öğretmen olmak istediğinde ne yapması gerektiğini tam olarak biliyordu; ya Nedim, şair olmak isteyen biri ne yapmalı? Şair olmak istemeyi o mu seçti? İçinde doğan birinci itki hangisiydi, şiir yazmak mı, şair olmak mı? Bir hikaye, roman, şiir okuyup ondan etkilendiğimizde birebirini neden yapmak istiyoruz? Ona eş bir eser mi ortaya çıkarmak istiyoruz ya da kitabın kapağında ismi yazan kişinin rolünü mü? Bu türlü sorular çoğaltılabilir, herkesin kendine nazaran bir cevabı olabilir. Benimki de bu türlü bir hikaye oldu sanırım. Bugün çok fazla sıfatımız var ya da rolümüz, kimileri cinsiyetle ilgili, kimileri sahip olduklarımızdan yola çıkarak isimlendiriliyor. Kimileri da bize yakıştırılıyor. Anne ya da baba olduğumuzu bile çocuğun bize o denli demesiyle idrak etmiyor muyuz? Demek ki bir şey olmak için yola çıktığımızda bir diğerinin, ötekinin yargısına kendimizi bağlamış oluyoruz birebir vakitte.
Nedim, hikayenin başında şair olmak istiyor ve bunun için şiir yazmaya çalışıyor. Bunun dışında kalan her şey onun için mazeret, kabahat, tamir edilmesi gereken bir arıza. Sürekli yaptığı, yapmadığı seçimleri sorguluyor. Ne zamanki bunun pekâlâ bir seçim olmak zorunda olmadığını keşfediyor, sanırım o vakit şiir yazmaya başlıyor. Elbette bu benim, bir tek benim, hikayeden çıkarımım.
Kitaptaki hikayelerin geneline baktığımızda, çok güçlü, renkli karakterle karşılaşmıyoruz. Birçoklarının hayattan bıkkın şahıslar olduğu aşikâr. Sıradan, günlük yaşantımızın içinden, geçmişimizden ve tahminen de geleceğimizden tanıdığımız beşerler hepsi. Tam da kitabın ismine uygun bahislerin karakterleri. Karakter yaratma konusunda neler söylemek istersiniz?
Evet, bıkkınlık var baş karakterlerin neredeyse hepsinde. Coşkularını kaybetmişler. Derya, Rene, Kumandan, tahminen Serap, biraz Serdar Bey, biraz Bahar ya da Yalçın üzere coşkularını, sevinçlerini, hayata dair iyimserliklerini koruyanlara karşı bazen küçümseyici bazen kıskançlıkla bakıyorlar. Biraz hikayelerin yazıldığı periyodun bendeki izlenimiyle ilgili sanırım. Onca olan bitene karşın bir kısmımız hayata kaldığı yerden devam etme peşinde, yapabildiği bu. Gereğince üzüldüklerine, gözyaşı döktüklerine ikna olmuşlar. Kolay kolay ya da zorlanarak da olsa içeriye gömülmüş şeyleri var. Bunların üzerine nitekim çivi çakılmış, rol yapmıyorlar aslında. Dışarı çıkan, dışarıda vakit geçirmeye gücü yeten insanların birden fazla eğlenmek istiyor. Tahminen içeride eğlenemiyor ya da yetmiyor yalnızca orası. Bana kalırsa dışarısı ve içerisi bir artık. Sokaklar sessizlik ve yalnızlık isteyenlere de ilişkin olmalı. Lakin hikayelerde kimseyi yargılayamam. Onların heyecanlarını, boş vermişliklerini, hiçbir şey olmamış üzere devam etme kararlılıklarını elimden gelince yansıtmaya çalıştım. Sanırım bu türlü yapınca baş şahıslar bir karaktere dönüştüler. Ve münasebetiyle ötekiler de. Karakter sırf kendisiyle değil, kanımca, en çok da etrafıyla var olur. Onunla kurduğu kelamlı bağlantı ya da gözle görünür davranışlarıyla.
Son öykümdeki karakterin ismi yok. Fizikî görünümüyle ilgili de çok az bilgi var. Ancak sanırım, yani o denli umuyorum en azından, okurun gözünde canlanmıştır. Bugün görsel dünyamız çok kapsamlı. Tahminen evvelce yazılı metinlerin öylesi detaylara yer vermesi beklenirdi lakin bugünün dünyasında hepimizin gözünün önüne çarçabuk getirebileceği o kadar çok örnek var ki.
“Otobüslerin Vardığı Yer”, Melek Hanım ve Serday Bey’in söyledikleri kadar söyleyemediklerini de hissettiren bir hikaye. “Ben kurallara uymaktan diğer bir şey yapmadım Melek. Çocuklarımın da uymasını bekledim” diyor Serdar Beyefendi. “Bir defalığına beni ya da çocuklarını ya da seni umursamayan diğerlerini düşünmeyi bırak, içinden geleni yap” diye cevap veriyor Melek Hanım. Bu yüzleşmeyle ilgili neler söylemek istersiniz?
Birliktelikler uzadıkça çiftlerin birbirine söyledikleri gerçeklerden uzaklaşır. Hiç palavra söylemek üzere bir niyetleri olmasa da. Fakat yeniden de kıymetlidir söyledikleri zira söylenmeyenleri barındırır ve lakin onlar aracılığıyla kimi şeylerin üzerine az da olsa ışık düşer. Biriyle değerli bir konuşma yaptığımız vakitleri hatırlayalım, sonrasında üzerinde düşündüğümüzde keşke şunları da söyleseydim dediğimiz olmaz mı? Melek Hanım ve Serdar Bey ortalarındaki en değerli sıkıntıyı tahminen de gerçek manada hiç konuşmamışlar. Biri ötekine üstünlük sağlamaya çalışmış, onu susturana dek konuşmuş durmuş. Kimse kimseyi dinlemiyor aslında. Zira dinlemek hiç de kolay değil, en azından konuşmaktan çok daha sıkıntı. Bunun için karşıdakinin ne anlattığıyla ve kim olduğuyla ilgili taban bilgiye muhtaçlık var. Ve ne yazık ki birlikte geçirilen vakit ne kadar uzun olursa olsun, her vakit, hatta çoğunlukla da diyebilirim, bu hususta işe yaramıyor. İnat ve anlayışsızlık benim daha çok rastladığım huylar. Buradan gerçek bir yüzleşme çıkması sıkıntı. Ancak işte bazen felaketler ya da başa gelmesinden en çok korkulan şeyler böylesi yüzleşmeleri mecburî kılabiliyor.
‘KULLANDIĞIM RASTGELE BİR ARACIN NEREDE OLMASI GEREKTİĞİNİ BİLMEK İSTERİM’
Öykülerinizde değişmeyen, okuyucuya uzaklıklı, soğuk ve nerede olması gerektiğini bilen bir lisan var. Hikayeler bütünlüğünde yakalanması sıkıntı fakat yakalandığında da gerçek hikayeyi ve öykücüyü ayırt etmeye yarayan en değerli ögelerden biri lisan olsa gerek. Öykülerinizdeki bu lisan ile ilgili konuşmak isterim.
Bu kitapta lisanın tam da dediğin üzere olmasını istedim. Hikayenin niteliğini belirleyen kullanılan araçlara hakimiyettir bence. Lisan de benim için değerli bir araçtır. Kurgu, karakter, atmosfer üzere. Lakin şimdiye kadar en çok önemsediğim daima öykü oldu ve sanırım bu ileride de pek değişmeyecek. Hikayelerin konusu, periyodun atmosferi, karakterlerin tabiatı, bunlardan dolayı böylesi bir lisan kullanmak istedim. Kullandığım rastgele bir aracın, sanırım en çok da lisanın, nerede olması gerektiğini bilmek isterim. Denetimi elinde bu kadar sıkı tutmak istemeyenlere hürmet duyuyorum, öylelerini de zevkle okuduğum oluyor ancak kendimi tanıdığım kadarıyla böylesi bana nazaran değil.
Ayrıca günümüzde daha fazla aralı, soğuk lisan kullanımına muhtaçlığımız olduğunu düşünüyorum. Korkutucu bir ayrışmaya zorlanıyoruz, neredeyse gerimizden itiliyor ve buna dair yazmak istediğimde elimdeki en kullanışlı araç serinkanlı lisan. Çoğunlukla duygusuzlukla karıştırılabiliyor, bu da olağan zira dışarıya gösterdiğimiz aşırılıkları duygusallık olarak isimlendirmeye yatkınız. Meğer bir adamın çocuklarını sevmemesi ya da sevememesi (onlardan nefret etmesi değil), onlara dair hiçbir şey hissetmemesi de pekâlâ anlatılması gereken duygusal bir durumdur ve bunu yapış yapış bir lisanla yapamazsınız. Öylesi bir lisanla tek anlatılabilecek olan yapış yapışlıktır.
Kitaptaki kimi hikayelerin kimi yerlerinde karakterlere çok yaklaştığım yerler de, ‘biraz daha ara olabilirdi’ dediğim yerler de var. Ağırlaşmak istediğimde birinci aklıma gelen yakınlaşmak, merceğin ölçüsünü artırmak geliyor, tahminen bunun üzerinde daha fazla düşünmeliyim.
‘Beni Burada Bekle’de başka hikayelerinize de yabancı olmayan aile kavramından uzaklaşma var. Aile kavramı, baba olamama halleri, baba-çocuk uzaklığıyla ilgili neler söylemek istersiniz?
Niçin içinde olduğunu bilmediğimiz, buna ikna olmadığımız her yerde tutsak sayılırız. Bir yerin içine girmeden evvel niye orada bulunmamız gerektiği üzerine pek düşünmüyoruz sanırım. Aile de bu türlü kurumlardan. Kendimizi aile içinde buluruz, neredeyse bir anda. Birebiri babalık için de geçerlidir, üstüne babalık aile kurumunun resmi ve gayri resmi başı sayılıyor. Bu kelamda ayrıcalığı, oburlarının üzerinde iktidar kurma fırsatını reddetmek, hele bu rolü üzerine geçirmek hayli mümkün görünüyor ve düpedüz teşvik ediliyorken, kolay değildir. Hikayedeki baş kişinin çelişkisi de bu sanırım; baba olmak, hükmetmek güzeline gidiyor lakin tek kişilik bir gelecek hayali var. Hikaye aslında sevmekle ilgiliydi en başta, sevdiğin birini yitirmekle, yazdıkça ipleri ne kadar elimizde tutabildiğimizle ilgili bir şeye dönüştü.
Hepimiz, o denli ya da bu türlü bir ailenin içine doğuyoruz. Onun içinde büyüyoruz, yanlışlar yapıyoruz, onu kabul etmiyoruz ya da daima onun gibisini arıyoruz. Hakkında ne düşünürsek düşünelim aileyi, üzerimizdeki tesirini, bizi dönüştürdüğü şeyi yadsıyamayız. Ailemizi seçemeyiz, hakikat lakin istediğimiz aileyi kendi başımıza kurmak da mümkün. Birebiri babalık için de geçerli. Diğer birine sahip olduğunda değil, kimseye sahip olamayacağını öğrendiğinde baba oluyorsun.
“Adam genç değil artık” bu hikayenin giriş cümlesi ve öteki birkaç hikayede de yaş, yaş almak, yaşlılık üzerine göndermeler var.
Yaş, büsbütün sayılarla ilgili bir husus. Her şeyi numaralandırmaya bayılıyoruz, sonra da bu sayılar üzerinden bedellerine karar veriyoruz. Altmış beş yaşın kırktan daha yaşlı olduğunu kim bilebilir ki? Vakti dilimlere ayırıyoruz ve güya her biri başkasına eşmiş üzere ölçümler yapıyoruz. Pratikte yararı var şüphesiz bu türlü bir usulün fakat insan denen karmaşayı böylesine kolay bir sistemle anlayamayız ki. Vücudumuz yıllar geçtikçe bize bir şeyler söylemeye, işaret etmeye çalışabilir, kulak vermek gerek. Fakat bana sorarsanız zihnimizin ilerleyişi vakitten bağımsız, değişik bir kıssa. Gençken daha mert davranılabileceği varsayılır, aptallığı hamasetten ayırmayacaksak bir itirazım yok buna. Meğer insan lakin tecrübeyle, kendisinin deneyim ettiği ya da bir diğerininkini okuyarak, dinleyerek, izleyerek, cüret gösterebilir ya da nitekim dilek duyabilir ya da hayal kurabilir ya da bir şeyler yaratabilir. Ve evet âşık olabilir. Bütün bunların da yaşla bir alakası yok.
‘KİMSE MEVTİ HAK ETMEZ, HERKES ONA LAYIKTIR ZATEN’
Bahar’ın “Saklı Hayatı”nda, Bahar’ı yani ablasını, teyze kızını silip Safinaz’ını özleyen bir karakterle karşı karşıyayız. “Ablam Safinaz olmaya devam etseydi, o incecik kolları ve bacakları ve vücuduyla hiçbir şey olmamış üzere iki aracın ortasından sıyrılıp geçer, sonsuza dek canlı kalırdı” diyerek bitiriyorsunuz hikayeyi. Safinaz sonsuza dek mevti hak etti mi?
Kimse mevti hak etmez, herkes ona layıktır zati. Kurgu karakterlerin biz ölümlülerden farkı, küçük bir bahtları da olsa, sonsuza dek, en azından okumayı becerebilen son kişi hayatını kaybedene dek yaşayacak olmaları. Safinaz yaşıyor, benimkini bilmem fakat Temel Reis’in sevgilisi daha uzun mühlet yaşayacak üzere görünüyor. Bahar ise biraz daha yaşayabilirdi. Bunun ona ne yararı olurdu bilmem, muhtemelen hayatının bir yerinde yaşamaktan vazgeçmiş, kendini akışa bırakmıştı zati. Sonu o denli dehşetli olmasa tahminen bu hikayenin karakteri olmayacak, ortamızda dolaşmaya devam edecekti.
İhsan, hikayede ismi bir kez anılan -o da neredeyse çalakalem- başkişi, Safinaz’ı yaratırken Bahar’ın öleceğini biliyordu. Bahar’ı öldürmeden yaratamazdı onu. Ve lakin aklından teyze kızını ya da ablasını çıkarırsa, onu bir daha hiç anımsamamayı başarırsa bunu yapabilirdi. Bir karakter yarattığımızda, bir hikaye, rastgele yaratıcı bir eser, ona esin kaynağı olmuş bir şeyler illa ki vardır. Yazmaya, yaratmaya başlar başlamaz unutulur lakin o. Hiç yokmuş üzere davranırız. Karşıma çıkıp biri dese ki, ‘ama bu benim, şu sensin’, gülüp geçerim. İhsan’ın karşısına ise Bahar’ın, ilham kaynağının mevt haberi çıkıyor. Onun istediği, tahminen benim de, dünyanın farklı bir yer olması, ince kolları ve bacaklarıyla Bahar’ın körüklü otobüslerin ortasından sıyrılıp kurtulabileceği bir yer. Gerçek hayatın kurmacayı önünde sonunda paramparça etmediği bir yer.
Kitabın son hikayesi “İşe Yaramanın Onca Hali”, beş kısımdan oluşan ve kısımlarda de kendi içinde başlıklara ayrılan hiçlik, sürüklenme, rutin hayat, iş ve işsizlik, döngü, isteksizlik, yalnızlık yani kısaca insanlık hallerini birçok örneğini bir kişi üzerinden verdiğiniz, biçem olarak farklı bir hikaye.
Bir seyahat kıssası o. Bildik meslek öykülerinden biraz farklı şüphesiz. Bugün kıymetli bir kesim için gereksinim duyduğu bir bedel karşılığı iş hayatına, mesleğine takas ettiği önemli bir vakit dilimi kelam konusu. Şanslı görünen kimseler bu beşerler. Bir bakıma öyleler, nereden baktığınıza bağlı. Öte yandan muvaffakiyetin göstergesi olarak sunulan mevkilerin sayısı hudutlu. Bu da dışarıda kalanlar için kaçınılmaz bir başarısızlık yanılsaması yaratıyor. Sayılamayacak kadar kalabalık ve vakit ilerledikçe çığ üzere büyüyen, kelamda başarısızlar ordusu. Tertibin ürettiği her manaya karşılık, ki bu da epey tartışmalı bir manadır, onlarca, bazen yüzlerce hiçlik ürüyor. Ne işe yaradığını bilmeyen kalabalıklar sokakları, marketleri, alışveriş merkezlerini, tatil beldelerini dolduruyor. Epey hiçliğin yerine geçmek için hazırda bekleyenler de gayreti.
Benim için yazmak ve okumak hiçliğin yerini aldı. Bu türlü çok kişi olduğunu biliyorum. Bu da öteki türlü bir kaçış, tahminen görmezden gelme olabilir. Kabul ediyorum. Anlamsız döngü bu türlü yapınca daha manalı hale gelmiyor. Aslında bir biçimde bir yerlere kayıt düşüyoruz hepimiz. Aksi takdirde büsbütün yok olup gitmekten korkuyoruz tahminen.
Biçem olarak, kesimli olsun istedim bu hikaye. Uzun oldu, daha uzun da olabilirdi. Dediğiniz üzere çok fazla problem var içinde, saydıklarınıza ek olarak; birine ya da bir yere ilişkin olmak, daima bir kıyas içinde yaşama ağrısı, takdir görme, beğenilme dileği, eşyanın pahası, dostluk: başlangıç ve yitimi, kar üzerinden derecelendirmeye kapılıp gitme, etraftaki herkesin davranışlarını sahip oldukları değerli kağıtlara nazaran kıymetlendirme; saydıkça sayabilirim, liste uzar masraf. Yaşadıklarımıza biraz dışarıdan bakabildiğimizde, gördüğümüz çoğunlukla acı bir mizah oluyor. Bu yüzden bu kesimlerin biraz da komik olmasını istedim. İroni falan değil basbayağı güldürü. Bilhassa patronlu kısımlarda buna yaklaştığımı umuyorum. Yazarken en çok eğlendiğim kesimler onlar oldu. Muhtemelen buna benzeri şeyler yaşayanlar da onları yaşarken değil fakat sonradan düşündüklerinde ya da birine anlattıklarında çok eğleniyorlardır.
Paramparça ve her bir modülün başka bir ismi olmasının da bir nedeni var elbette. Sıkıcı ve rutin görünen bir hayatı dümdüz, bütün bir kesim olarak anlatmak istemedim. Her gün birebir sıkıcı işi yapan insanın hayatını da o denli sanmak, öyleymiş üzere anlatmak bana hayli kibirli bir davranış üzere geldi. Bana kalırsa hepimizin hayatı ne kadar sıkıcıysa o kadar da eğlenceli; bazen daha fazla acı veriyor ve acı dayanılmaz hale gelince değiştiriyoruz, yeni bir sıkıcı, eğlenceli hayata kaptırıyoruz kendimizi.
‘HER VAKİT, HER YAŞTA KEŞFEDİLECEK BİRİLERİ OLACAK’
Son olarak, şuurlu bir ustalıkla ördüğünüz hikaye seyahatinde size eşlik eden hikayeler ve öykücüler?
Öyküye karşı kabul etmem gerekir ki biraz zaafım var. Okuyabileceğimden fazlasına ilgi duyuyorum ve onları elimin altına aldığımda, onlara sahipmişim üzere, onlarla ne istesem yapabilirmişim üzere düşünmek hoşuma gidiyor. Kontrolümün dışında olmasından rahatsız olmadığım yegâne alışkanlığım hikaye okumak ya da okumaya çalışmak. Hatırlayabildiğim birinci avım: Sigara içen, bıyıklı avuç içi kapağıyla Esendal, ‘Otlakçı’. Sonrasında: Bacakların ortasında çakan şimşek kapaklı Orhan Kemal, ‘Yağmur Yüklü Bulutlar’. Sait Faik’i okuldan biliyordum, çok da severdim lakin nedense bedelini ödeyip kitabını satın almak için yılların geçmesi gerekti. Âlâ ki de o denli oldu zira ‘Lüzumsuz Adam’ tam da olması gereken vakitte karşıma çıktı. Sabahattin Ali, Oğuz Atay, Yusuf Atılgan, Vus’at O. Bener ve Ferit Edgü hikayeleri sonradan geldi. Bazen düşünürüm, ‘Çıkılmayan’ ya da ‘Korkuyu Beklerken’ ya da ‘İlki’yi çok daha gençken, yolun başındayken okusaydım ne olurdu, bir şey fark eder miydi? Cevap vermesi güç, tahminen değişirdi. Fakat bunun çok da değerli olduğunu düşünmüyorum artık. Özcan Ergüder, Feyyaz Kayacan, Selçuk Baran üzere müellifler yeni keşfediliyor. Demek ki her vakit, her yaşta keşfedilecek birileri olacak. Heyecan verici olan da bu değil mi?
Çeviri hikayeler açısından da şanslı olduğumuzu düşünüyorum. Kusursuz müellifleri minnettar olmamız gereken yayınevleri ve tercümanlar sayesinde tanıyoruz. Sanırım okuduğum birinci çeviri hikaye Çehov’a aitti. Sonrasında O.Wilde, Poe, Bukowski, Hemingway geldi. Erkek ve Anglosakson yüklü bir liste. Uzun bir müddet bu türlü devam etti sanırım, Carver, Cheever, Bolano, Cortazar, Stamm, Rothmann, Zambra, hepsi erkek. Flannery O’Connor ve Woolf ve Munro’ya dek böyleydi. Sonra J.Carol Oates, Lydia Davis, Amy Hempel, Agota Kristof üzere müellifler ve Yüz Kitap, Notos, Jaguar, Nebula üzere yayınevleri girdi kitaplığıma ve sanırım giderek çoğalıyorlar. Açıkçası hikayede ya da öteki çeşitte okuyacağım kitaba karar verirken cinsiyet en son aklıma gelen şey. Yeniden de en çok okuduklarıma baktığımda erkeklerin yükünü görüyorum ve bundan pek şad değilim.
Elbette hikayelerin dışında da bana eşlik eden çok fazla şey var. Roman, deneme kitapları, kendi yaptığım müzik listeleri, sinemalar, diziler, futbol/basketbol müsabakaları, konserler, ressamların ve mimarların hayat hikâyeleri… Çoğaltabiliriz bunları. Bana kalırsa bir muharriri eşsiz kılan da nereden olursa olsun biriktirdiklerini kendine has bir formda, elbette büyük harfleri kullanmaya gerek kalmadan aktarmasını becermek.
