Nesimi Aday
Şair, muharrir, düş yoldaşımız Mehmet Çetin’in kalbi, 9 Kasım 2020’de, İstanbul’da durdu. Onu çok sevdiği mezrası Kurêderşi’de Munzur Dağları’na bakan bir tepenin yamacında, yüzünü asmin çiçeği üzere güneşe çevirip, Ağbaba Ziyaretgahı’na dönük biçimde sırladık. Periyodu, vaktin uğraklarında daim olsun diye toprağına şiir kitapları ve meşe palamudu ektik.
Mehmet Çetin, bizcesi ile MÇ, gitmeden evvel; ‘’İyi bir hayat yaşadım ben, üzülmeyin’’ demişti. Lakin benden geriye ne kalsın diye sorarsanız ‘yazdığım en hoş şiir hayatımdı’ demek isterim. (Oggito.com) ‘’..de’’ diyerek hayatına direnç katan mottosunu fısıldamıştı: ‘’Biz çıktığımız dağdan inmedik daha.’’
MÇ, bir ütopyacıydı. Bir düşbazdı, düş yoldaşıydı. Hazırlayıcılarından olduğu yapının ismini, anadili olan Kırmancki ile fısıldamıştı komünyanın kulağına: Piya. Ardından vadeli çıkan ‘Mevsimlik Hayat Bilgisi Kitabı Ütopiya’ ve müddetli şiir kitabımız ‘Kunduz Düşleri’ yeniden bu düşbazlığın izdüşümünü mühürlemişti matbuata.
Mehmet Çetin, düşünü gördüğü komünyanın kurulmasını, tarihî ütopyacılığa getirilecek yeni müdahalelerle mümkün olacağını düşünüyor ve bu uğurda da gelenekle, yıkıcı ideolojik hesaplaşmanın zaruretine inanıyordu. O, ontolojik alanın datalı ideoloji ve kültürü ile baskılanmasına; gelecek dizaynını ötelemeden, bugünden müdahale etmekten kaçınmadı hiç. Yeni bir ontoloji için; ‘’..bugünün ontolojisi bağlamında ütopyacılıkla yıkıcı bir ideolojik hesaplaşmaya gidilmedikçe, kelam konusu yoksunluğumuz da sürecek üzere.. zihniyet ya da hissiyatlarımızın da yaşantıda/fiili toplumsallıkta maddileşen ve ideoloji üreten bir yanı var. Kendilerini ‘ideal, memnunluğu mutlak bir altın çağ’ için uğraşa ayırmışların bugünü devrimcileştirmekte neden atıl kaldıklarını, bir tıp dinî vaatler manzumesine dönüşen gelecek vaadine endekslenmiş ve ertelenmişliklerini, yaptıklarıyla da kendilerini ‘feda’ ettiklerini düşünmeleriyle gelen yıkımın altından neden kalkamadıklarını, kimi telaffuzlarıyla sistemin proseslerinin içine nasıl sıkışıp kaldıklarını ve sistemle bu türlü bir ideolojik hesaplaşmaya gidememe sonrası datalı politik iktidara karşı olmakla devrimciliğin nasıl eşitlendiğini, zihniyet ya da hissiyattaki romantizmin ‘somut pratik’lerde nasıl kekemeleştiğini, son-uçta da insanın kendi düşünün inkarına nasıl yığılıp kaldığını görebilmek, bunun eleştirisini yapabilmek ve eleştiriyi kendinin ihtilaliyle yürütebilmek için tartışmak..’’
Düş’ü istek seviyesinde tutan, kendisini onun öznesi haline getirmeyen, tarihi an’a çağırmayan, aktüel faaliyetini ideolojik ve etik bir sınamadan geçirmeyen insanın mağlubiyetinin kaçınılmaz olduğunu söylüyordu. Bundan kaynaklı da bilgili hayata karşı ‘hayır hakkını’ an’a çağırmayı bedelli buluyor, hayatla içselleştirmenin imkanları için kolektif örgütlenme pratiklerine öncülük ediyordu. MÇ’nin de içinde olduğu Piya Kolektifi, Sanat Hareketi’nin ‘’Her türlü egemenlik ve eşitsizlik alakasının meşruiyetini reddetmek’’ mottosuyla İstanbul, İzmir, Duisburg ve Amsterdam’da Piya Kolektifi’nin düş yoldaşlarının buluşma, ortak üretim yapma atölyeleri kurarak, datalı siyasal ve kültürel hayata müdahale etme teorisi ve pratiği içinde oldu. Kolektif iki binli yılların başında komün köyü kurmak için yer arayışına da başlamıştı; bilgili alana müdahale dayatıyordu kendini.
‘Mevsimlik Hayat Bilgisi Kitabı Ütopiya’ ve ‘Kunduz Düşleri’ yayınlarımız bu politik-poetik tavır izleğinde hazırlanıyordu. Yayınlara eser veren çabucak her müellif, mecmuaların bir sonraki sayısının hazırlayıcılarından biri olabiliyordu. Belge bahisleri hazırlandığında azınlık demokrasisi normları temel alınıyordu. Ece Ayhan’ın ‘’Aşk örgütlenmektir bir düşünün abiler’’ dizesinin mecmuanın kapağına taşınması ve mecmuanın matbaaya ulaşma süreci ‘abiler’e takılmış, erkeğin öğrenme pratiği, bayanın müdahalesiyle devam ediyor ve böylelikle, kültürü üretim sürecindeki konumlanışından, kültürel yaratımları da toplumsal örgütlenmeden ayırmadan, etno-kültür-şiir hassaslığını pratiğinde eşitleyen bir temel üzerinden konumlandırıyordu kendisini.
Bu süreçte, erkek hâkim ilgilerin tarihî evrimi tartışmaya açılmış, devletin ve erkeğin bayanın toplumsallığına yönelik geliştirdiği tahakkümüne itiraz edilmiş, kolektifin çıkardığı yayınlarda bu istikametli hassaslığın örgütlenmesi yapılmış, yazın hayatına bu bağlamda müdahale de edilmiştir: ‘’devlet bıyıklarını çeksin hayatımdan’’ mottosu tam da bu süreçte üretilip, miniskül harflerle yazıldı.
Sadece şiir yayıncılığı yapan Piya Kitaplığı ve Kunduz Düşleri Dergisi ‘Şiirde ırksal, ulusal, egemenlikçi, hiyerarşik, tahakkümkar, ve/veya türsel olmayan bir lisan üzerinden üreten, ‘’yazılan şiirin, hayatta kendisi olduğu ve bu manada bu şiiri yazmaya gerek kalmayacak bir gelecek, bir komünya imgesi, hasreti ve düşüyle şiir, evet şiir..’’ poetikasıyla yayın faaliyeti hazırlıyordu.
Piya Kolektifi şiirden, romana, hikayeden, düzyazıya, müzikten, dansa, fotoğraftan heykele kadar geniş bir skalada, üstte kısaca değindiğimiz politik-poetik tavır çerçevesinde datalı sanat hayatına değerli müdahalelerde bulundu.
MÇ’NİN KÜLTÜREL HAYAT BİLGİSİ VE…
MÇ’nin kültürel iklimi elbette Sanat Hareketi’nden Piya Kolektifi’ne bir uğraklar bütünüdür. Piya’da birlikte var olmuş, var etmiş, paylaşmıştık. Lakin bir şiir üreticisi olarak onun edebiyat dünyasındaki özgün yerine dair de cümle kurmak ideolojik olduğu kadar, vefa gereğidir de..
MÇ’nin basılı şiir kitapları ‘Rüzgar ve Gül İklimi’, ‘Birağızdan’, ‘Hatıradır Yak Bu Fotoğrafı’, ‘Aşkkıran’, ‘Kekemece’, ‘Surêdar’ ve ‘Taşa Anı’ ile ‘Asmin’ ve ‘Atımı Bağladım İğde Dalına’ ekinine baktığımızda, birtakım sözleri hiç yanı başından ayırmadığı görülür. MÇ’nin başucu sözleri vardır keza. Kendini daha yeterli söz ettiğini düşündüğü sözlerin tüm şiir serüveni boyunca onu terk etmediği dikkatli okurun gözünden de kaçmamıştır elbette.
İlk çalışmalarından itibaren anadilini, Türkçenin ses bahçesine serpiştirir. Birinci kitaplardan başlayan bu lisan ortaklaşması, şairin iki lisanlı yaşaması, son çalışmalara yanlışsız yoğunluk kazanır ve anadili Kırmancki’de beden bulur; ‘Surêdar’ şairin ilk Kırmancki kitabı / CD’si olarak (Umut Akar’ın müzikleriyle) yayımlanır. Bu çalışmasında da duru bir ses çeşmesi okurun dikkatini çeker. Hatta Kırmancki şiirlerinin armonisinin de aromasının da daha ‘tatlı’ olduğu söylenebilir. ‘’Piyê mı..’’ şiiri bir armoni şenliği olarak şairin sesinden dinlenebilir.
Dil yapıcıdır MÇ. Lisan hakimiyeti yüksek olduğundan kaynaklı, lisanın imkanlarını ustalıkla kıymetlendirir. Anadili Kırmanccayı olduğu üzere, Türkçeyi de ustalıkla kullanır. Hem şiirlerinde hem de düzyazılarında net olarak görülür bu. Yapısökümcüdür. Bozar ve yine yapar. Üstelik bunu başta anadili olmak üzere etkileştiği başka lisanlardan ödünç aldığı söz ve kavramlarla yapar ki okuyucuda tatlı bir ses esintisi bırakır.
Şairin mana dünyasında başat kıldığı; Hayat, düş, hatıra, kent, kırmanc, aşk, kalbim, iççekiş, ay, mavi, jazz, ağaçlar; kiraz, dişbudak, gülağacı, çiçekler; sümbül, çiğdem, nilüfer, asmin, ferezya ömrünce yazını içinde hayat bulur.
İlk şiirlerinde mahpus, azap, çığlık, direniş üzere sözler öne çıkarken, basılı olan son şiirlerinde mitoloji, tarih, ötekileştirilmiş inançlar ve halklar daha fazla temsil bulur: Ezidi, Süryani, Asuri, Yaresan Ehli Haq Alevileri, Kafirler üzere modernitenin öğütücü çarklarına direnen halklar ve inançlara el verir MÇ.
‘Rüzgar ve Gül İklimi’ ile ‘Birağızdan’ isimli birinci kitaplarında “ölüm”, “zindan”, “kan”, “çığlık”, “döğüşmek”, “barikat” “ülke”, “sürgün”, “türkü” üzere sözcükler bir adım öne çıksa da sonraki çalışmalarında vefat, ülke ve sürgün’ü yeni bağlamlarda tekrar üretir.
Ama “türkü” sözünü, doğduğu coğrafyanın anonim söyleyişi bağlamında, kendi mana dünyasında, şiirine tekrar içerik kılar: Klam (halk şarkısı) kadim Kürdî kültürün değerli yapı taşıyıcısı olduğu bilgisini hatırlar şair; “Kürd ili hicaz klamlar çağında” diyerek öze gönderme yapar. Bu tarafıyla Öztürkçeci ‘faşizan kafalara’ itiraz eder: “Nüansları geri istiyoruz” diye muharrir. Bunu da Ahmet Telli ile birlikte bir tutuma dönüştürme gayreti ile pekiştirir. (Bkz. Atımı Bağladım İğde Koluna..)
Şair, birtakım isim tamlamalarını ve kimi tıp ve cins isimleri neredeyse tüm edebiyatına yaymış, kendine ilişkin bir söz periyodiği yaratmıştır. Bunu yaparken aslında kendine ilişkin bir izlek de oluşturmuştur ki bu tıpkı vakitte okur için bir okuma, manaya kılavuzu da olmuş.
Mehmet Çetin birinci şiirlerinden itibaren iki lisanlı şiir, hikaye ve düzyazı müellif. Türkçe şiirlerinde de ikinci lisanla ve lisanlara geçişler sağlar. Onun çabucak her şiirinin bir köşesinde, yamacında, uçurumunda ‘’Kırmanc’’a rastlar okur:
‘’yaklaşın daha, tanıyacaksınız kentinizden /
orada unuttuğunuz bir yaralı kırmanc kalbimdi’’ diyerek hatırlatır kendini. (Bkz. Hatıradır Yak BU Fotoğrafı..)
Derken yavaş yavaş bu konuk kimlikten uzaklaşmayı tercih eder. O uzak ülkeden kalan çocukluk günlerine eğilir, orada yaralı ve kekeme duran Usen’i alır, Usenê Qeremani yapar; ‘’ben unuttuktan sonra kim fiyat ki babamı’’ (Bkz. Kekemece..) der üzülerek fakat unutmaz işte, bir mıh üzere fiyat aklında.
YARALI COĞRAFYA, KIRMANC VE…
Kırmanc ile etnik kökenine çokça vurgu yapar; orası şairin ‘yaralı hayvanı’ olmalı; ‘’tek çocuğum kalbimdi berbat ettik efendim’’ derken mahzundur hayat karşısında. (Bkz. Hatıradır..)
İlk gurbetini yazarken, diğer lisanlarla tanışmasının hayretine değinir. Şaşkındır hatta, ‘’çocuk, lisanlar ortasına unutulmuş çığlık ki kekeme kaldı’’ der ve mana arar: ‘’anlamaz çocuk: niçin bu denli lisan / rüzgar hangi lisanı konuşur.’’ Kentli çocukların oyuncaklarında ‘ıslığı kırılan’ MÇ, tekrar de ‘Ciraniye-Komşuluk’’ kültürüne kıymet biçer. Ömrünce kolektif yaşamanın diskuruna tutunmayı ahlak edinmesi tahminen de bu ikrar (îqrarîyê)* verdiği ciraniyê – komşuluk toprağında edinmiştir.
Görüldüğü üzere şairin etno olana yoldaşlığı çocukluğundan kalma izler taşır. Daima sürgün hissetmiş kendi, daima sürgün yaşamış; “dersim göçeriyim artık hazırladım denkleri / sürgünü de yurt edinirim üzülürsün bir zaman” derken şimdi hapistedir. Zira Adana’nın pamuk tarlalarında deneyimlemiştir birinci yurtsuz olmanın ağrısını. Kimler üzüldü onunla birlikte, yaşayan bilir elbette. Ancak en çok şairi örselemiş olmalı kayıp gül ülkesi: “ülkem nereye” diye sorar: menekşe dağları zira kan, zira ateşin uzağında kalan küldür sığınmacı, “yurtsuz büyümez sesim” geleceğim der; ve “kül, döner ateşine.” (Bkz. Rüzgar ve Gül İklimi)
ENTERNASYONAL VE O KADAR DA ETNO BİR ŞAİR VE…
Dersim Soykırımı’ndan, her nasılsa arta kalan üç beş konutun tüten bacasından ‘ocağın’ değerine nail olur Mehmet. Kurêderşi mezrasında Munzur’un kan aktığını görmese de işitmiştir görürcesine. Cemal Süreya’nın ‘’tarih öncesi köpekler havlıyordu’’ dediği günlerin şahitleriyle büyümüştür; ‘yaralı bir hayvan üzere soluması’ bundandır.
Yaralı hayvanca solumak olarak tanım ettiği etnik gerçeğini bir iç sızı olarak dünyaya da haykırır; duyulsun ister. ‘Birağızdan’ gümüşî sözlerle bağırır ötelere: ‘’halepçe için; insanlık a.. / başını öne eğip susan insanlık,’’ (Bkz. Birağızdan..) diye dize kuran şair, Nil’den Fırat’a emperyalist işgalleri içerik kılarken; 1880 yılında cereyan eden Pir Ubeydullah Irmağı Direnişi’ne atıfta bulunarak ‘’ubeydullah ırmağı / fırat munzur ak git kardeş’’ dizeleri kurar ve ‘’birağızdan hoybun.. intifada.. birağızdan’’ haykırışıyla Kürdistan ve Filistin’i direniş kardeşliğinde buluşturur. Burada ‘’hoybun’’a açıklık getirmek gerekebilir; zira şair, ‘’hoybun’u’’ kendi olmak – yine doğmak-direnmek manasında kullandığı üzere, 1927 yılında Lübnan’da kurulan, Ermeni takviyeli Kürt örgütü Hoybun’un tarihi misyonuna dikkat çeker.
MÇ’nin etno ve enternasyonal hassaslığı yalnızca Ortadoğu ile sonlu değildir elbette: ‘’dağılan ve eskitilen o eski sovyetler üzere yıkılan heykeldim’’der yarım kalan düş için iç çekerken.
Onun iç sızısı; kâh Zahire’de, kâh Nil kıyısında duyulur. ‘Nazi işgali altındaki Ukrayna’da (Hatıradır..) ve ‘Lorca’nın acılarına yetmeyen kalbini’ gömer grizudan çöken dağların altına. Oburlarının acısına bakmayı, görmeyi ikrar edinmiştir; bazen çölün yanık düşbazı bedevi iken, bazen de ‘Londra’da, kibritçi kızların grevindedir’ (Birağızdan..) ve hiç yabancılamadan çe’nin kırlangıcı oluverir; zira en çok da Che’ye yakışır MÇ.
Sadece sanat ve edebiyatla alan daraltmaz; yola düşerken siyaset ile yürümüştür keza. Hayatın şiirleştiği ve şiire muhtaçlığın kalmadığı bir düşe uyanmak ister. O dünya için de hamurunu ihtilal ile yoğurmuştur İbrahim Kaypakkaya.
Devrimi de direnişi de şimdi on yedi yaşında iken düştüğü NATO tedrisatlı azap hanelerde öğrenmiştir: “..kaybolurum ben / tekin değil bu ülke, adımı niçin sormadınız” diye sorar bize. Zira ‘’kırküçgündür haber yok benden, aranıyorum, ‘’ölmüşsem sorulsun adıma: kendimi sekizinci katın havaboşluğundan aşağıya attım yeni’’, ‘’ben kürdüm diye ölüyorum düşüm için ölecekken’’ der, yanık orman sesiyle. Ve ‘yaşamak bir şey iken şey’leşiyordu sayemizde.’ (Bkz. Aşkkıran..)
BESSO NA GONİ BIQENDO NA GONİ VE…
En çok da kanın susmasını ister; ‘’besso na goni bıqendo na goni bıqendo’’ diye haykırır savaş ve vefat tacirlerine.
Kanı susturun: ‘..vatan diye kanlı tapınaklarda yaşayanlara’ seslenir; ‘’ganimet değil ki vicdanımız / yaktığınız orman sizi de yakar kâfi deyin / kendinizi asacak kısım bile kalmaz dinleyin.’’ (Bkz. Hatıradır..)
1993-94 yıllarında başta Dersim olmak üzere Kürt vilayetlerinde yaklaşık dört bin köy yakılmıştı; onun için MÇ’nin çabucak tüm kitaplarında yakılan ormanın sızısı hissedilir. Dersimlilerin ikinci 38 dediği o yılların, şairi derinden sarstığı anlaşılıyor: dağlara düşmüş ‘’pepugê usari’’ misali bahara döker acısını: ‘’bağışlayın gözlerimdeki kırmancı’’ diyerek, affını diler kardeş bildiği geyiklerden ve..
Şair, ‘dağlarından bıçaklanan halklara’, duyduğu, gördüğü ölçüde bigane kalmaz. Kısmı incinen her ağacın sancısı MÇ’nin ormanını efkarda bırakmıştır. Yazarken nefes darlığı çekmesi ondandır. Birden fazla hoşta bir ‘iççekişe’ rastlarsınız: ‘’karabağ mı sanki- kırmanc olmak üzere / ayaklanış azalış üzere: katliam içinde.’’
Tam da şu günlerde, Azerbaycan-Ermenistan savaşı ve yarası tekrardan kanatılan Karabağ’a imla düşürür 1995 yılında.
İran’ın molla rejimi altına sesini duyurmanın ezasını yaşayan Tebrizli ‘kak salahı’ da duyar. Tüm yok sayılmışların, ötelenmişlerin ağrısıyla daralan kalbi, Zagrosların öte yüzünde çalınan santuru da duyar ve onca kalp ağrısına isyan edip bir gitar teli üzere kopmak ister: ‘’kop ve daha kop’’, ‘’öksür onu tükür dünyaya’’ der, öfkeyle. (Bkz. Aşkkıran..)
CANINIZ CEHENNEMİME VE…
Mehmet Çetin’in Dersim, Bursa, İstanbul ve Amsterdam konaklamalarını saymazsak daima seyyar ve seyyahtır. Mülksüz ve yurtsuz bir insan olarak hiçliğe öteler kendisini. Ancak sonsuzluğa gözlerini yumduğu İstanbul onun ‘karabüyüsüdür’ daima. Bir bumerang üzere döndüğü bu kente öfkelidir de. ‘Aşkkıran’ kitabında, ‘Birağızdan’ kitabındaki şiirlerin bağlamında olmasa da bu öfkesi görünürdür. Çok sıkılmıştır. Arkadaşlarından, aşklardan ve en kıymetlisi de devletten ve onun aygıtlarından sıdkını sıyırdığı yıllardır. Derin bir yaranın ağzı olarak betimler dünyayı. Zira ‘kâbus olup sızıyor hayaline devlet.’
Ve hiddeti gitgide artar bu dar ve dargın vakitte; ‘canınız cehennemime’ diyerek, Beyoğlu’ndan, İstiklal Caddesi’nden ve ‘barkuşlarından’ ötelenmek ister: ‘’yaşamak bir şeydi ve şey’leşti sayenizde’’ diyerek gizlemez öfkesini. Hatta kolektif şizofreniye imge düşürür: ‘’kolektif schizo-phrenia’ya çağrı’’ yapar. Zira ‘kadınları mutsuz olmuştur çiçekli balkonların.’**
İki bin yılında ‘Kekemece’ ismiyle kitaplaştırdığı şiirlerinde durulur bir ölçü. Hatta ıssızlığını imler okura: ‘’burası kekêmeçe ıssızlığı / kurêderşi, dokuzyüzellibeş.’’ Geldiği uğrakta ‘dağın mağlubiyetiyle yorulan geyiklerin ağu içinde su içmeye inişlerini’ iliştirir dizelerine ve artık ‘mülteci olmuştur geçip mülkiyet sonunu.’
Ve: ‘’ne zürriyet için yaşadın, diyor / ne de mülkiyet için, kendince.’’ (Bkz. Taşa Hatıra..)
CİRANÎYE ÜLKESİ, ÎKRAR VE…
Birçoğumuzun Mehmet Çetin’in şiirlerine ve düzyazılarına gömülü Aleviliği görememiş olması muhtemel. En eski yurdu olarak gördüğü Horasan, onun enternasyonal pratiğinin önüne geçmez. Hatta daha fazla değer verdiği söylenebilir: “Dewreslerin anısına..” itafla başladığı şu cümle/dize: ‘’Alır bizi yanıkmeşe tasasından turnaların gülbang tuttuğu bir geniş vakit göğüne götürür”, hatta bir Alevi ritüeli olan dara durmayı “..gidip durmuşum gözlerinin darına” dizesiyle aşkına içkin kılar. (Bkz. Atımı Bağladım İğde Kısmına..)
Alevilerde ‘dara durmak’, ‘özünü dara çekmek’ eşitlikçi toplumun temel mottosu olarak tanım edilir. Dara duran ‘can’ kendini tüm bagajlarından azade kılıp, pirin ve ona destur veren cemaatin insafına sunar. Yaptığı yanlışlar için affını ve helallik ister. Hatırlatalım ki pir de cem’i yürütmeden evvel canlardan rızalık alır. Şayet istek gösterilmemişse, pir de dara çekilebilir. İşte Mehmet Çetin’in bir nefeste okuyup geçtiğimiz ‘gözlerinin darına durma’ dizesi, bu türlü bir derin art plan taşımaktadır.
Basılı son şiir kitabı olan ‘Taşa Hatıra’da Aleviliğin tarihi uğraklarına dair kavramlar (ikrar gibi) ve Dersim Aleviliğinin başat miti olan Hızır (Xızır) da görünür olmaya başlar. Şairin, şiir ve düzyazılarına giren bu öğeler; klasik manada inanç ve onun dogma ritüellerini içermez. Zati Aleviliği de bir din olarak görmediğini çok kere tabir etmişti. Tabiat ve onun yaratıcı ediminden milyonlarca yılda süzülüp gelen hayat tecrübelerinin halkta inanç olarak karşılık bulması ile MÇ’nin yapısökümcü yaklaşımı kuşkusuz birebir değildir. Lakin sır fısıldarcasına ‘son bâtın tarikatın orada gizli olduğunu’ da söylemekten alıkoymaz kendini.
Kırmancca yazdığı ‘Surêdar’ kitabının birinci şiiri “sıftiya xızıri” olur. Kitabın en değerli yerine; kapısına, yani eşiğinden geçirmiş Hızır’ı. Eşik, mesken için değer arz eder, elbette biliyor şair. “Ciraniye” makalesinde komşuluğun düşlediği komünyaya ne kadar da yakıştığını irdeler. Ehli haq öğretisinde Ciran/Komşu ile değerlenen kolektifizmin Kırmanciye Belekê olan Dersim’deki varoluşuna imge düşürür.
Mehmet Çetin bu çalışmasında, Aleviliğin en başat ritüellerinden biri olan teberiği, kutsanan, kutsanmış olan toprağı şiirine içerik kılar. Zira çar anasırın (dört element) en değerlisidir toprak ve insan toprağa basarak yürümüştür dünyayı: dahası, periyodu daim olan toprakla hemhal olacaktır. Böylelikle ekolojik toplum tahayyülü ve tasarımı düşü kuran şair, tabiat karşısında kendini de hiçleştirmeyi baştan kabul eder: ‘’eylenme dahi dediydi ebed / heyya dedim, vakit gittim.’’
* http://dersimgazetesi.net/iqrariye/
** ‘’kadınları mutsuz olur çiçekli balkonların..
‘’erkekleri mutsuz olur çiçekli balkonların.’’ Bkz. Aşkkıran..
