Türk Gastroenteroloji Derneği (TGD) Kolon Kanseri ve Kolorektal Polip Çalışma Kümesi Üyesi Prof. Dr. Levent Erdem, Kolon Kanseri Farkındalık Ayı nedeniyle yaptığı açıklamada, son yıllarda kolorektal kanser insidansının dünya çapında artmaya başladığını belirterek, “Kolon kanseri ve polipin erken teşhis ve tespiti mortalite ve morbiditeyi azaltmaya neden olur.“
50 YAŞ ALTINDA ARTIYOR
“Son raporlar, dünyadaki kolon kanseri insidansının, bilhassa genç yetişkinlerde artmakta olduğuna işaret etmiştir. 50 yaşın üzerindeki yetişkinlerde kolorektal kanser mortalite oranları azalırken, 50 yaşın altındaki yetişkinlerde artmaktadır. Kolorektal kanser en sık görülen üçüncü (çoğunlukla), kanserden vefatlar sıralamasında ise ikinci sırada saptanabilmektedir. “
KOLON KANSERİNİN TÜRLERİ
“Adenomatöz ve serrated polipler kanser öncülleridir ve bu polipler erken periyotta çoklukla asemptomatiklerdir. Günümüz bilgilerine nazaran kolorektal kanserlerin %90’ının kalın bağırsakta daha evvel var olan adenomatöz poliplerden kaynaklandığı kabul edilmektedir. Kalın bağırsak poliplerinin kansere dönüşümü ortalama 10 yıl üzere uzun bir süreçte olduğu gösterilmiştir. Kanser geliştikten sonra erken evrelerde 5 yıllık sağ kalım oranları %90’larda iken ileri evrelerde bu oran %12’lere düşmektedir. Bu nedenlerle asemptomatik bireylerde erken kanser taraması yapılması değerlidir.” diye belirtti.
HEKİMLERİN DE FARKINDALIK VE TARAMA SAYILARI DÜŞÜK!
Günümüzde kolorektal kanser tarama programlarının göğüs, serviks kanseri tarama programları kadar maliyet faal olduğun bilindiğini söz eden Erdem, şöyle devam etti:
“Buna karşın ülkemizde tarama gerekliliği konusunda toplumsal şuurun kâfi seviyede olmaması bir yana üzülerek belirtmek isterim ki doktorlarda bile bu bahiste farkındalık ve hassaslık istenilen seviyede değildir. Meğer tarama programlarının muvaffakiyetini etkileyen en değerli faktörler hasta ahengi ve tabip duyarlılığıdır. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim Kolu tarafından yapılan ve 2019 Dünya Gastroenteroloji Kongresinde sunulan 40 yaş üstü 239 doktor (116 gastroenterolog, 65 cerrah, 58 iç hastalıkları uzmanı) katıldığı bir çalışmada, gastroenterologların %44’ünün cerrahi ve iç hastalıkları uzmanlarının %30’unun kendilerine tarama yaptırdığı saptanmıştır. Tıpkı çalışmada 1. derece akrabasında kolorektal kanser olan tabiplerde kolorektal kanser taraması için kolonoskopi yaptırma oranı gastroenterologlarda başka tabiplere nazaran manalı yüksek (%72/34) bulunmuştur.”
6.500 ŞAHISLA TARAMA ÇALIŞMASI YAPILDI
Prof. Dr. Levent Erdem, Türk Gastroenteroloji Derneği Kolon Kanseri ve Kolorektal Polip Çalışma Kümesi olarak kolorektal kanser ve polip sıklığını saptamak ve risk faktörlerini belirlemek emeliyle farklı vilayetlerden ve bölgelerden 16 farklı devlet ve özel üniversite tıp fakülteleri, eğitim ve araştırma ile özel hastanelerin gastroenteroloji kısımlarında, kolorektal kanser taraması emeliyle kolonoskopi yapılan 6 bin 508 olgunun katıldığı prospektif bir çalışma yapıldığını belirterek, araştırma ile ilgili şu bilgileri paylaştı:
“Araştırmada kolon kanseri tarama emeliyle kolonoskopi yapılan hadiselerin, demografik özellikleri, aile kıssası, sigara tüketimi, hafif-orta-ağır olmak üzere alkol alışkanlıkları, beden kitle indeksi, polip saptanma oranları, yerleşim yeri, polip histolojik tipleri, kolon kanseri sıklığı yerleşim yeri ve tipleri özel bir forma kaydedildi. Elde edilen bulgulara nazaran, çalışmaya katılan olguların yaş ortalaması 53.9± 13.4 olarak belirlendi. Olguların yüzde 52’si bayan, yüzde 48’i erkek olarak saptandı. Sigara kullanımı oranları yüzde 23’ü faal sigara içen, yüzde 14’ü ise sigarayı bırakmış olarak tespit edildi. Sigara içenlerin yüzde 53’ünün ise, 20 yıldır günde en az 1 paket sigara tükettiği belirlendi. Alkol kullanımı ise toplamda yüzde 8,3 olarak bulundu. Bunların yüzde 62’sinde ise orta-ağır alkol kullanımı olduğu belirtildi. Olgularda kilo fazlalığının ise yüksek düzeyde olduğu saptandı. Olayların yüzde 26’sında beden kitle endeksi 30 ve üzeri, yüzde 6,7’sinde ise 35 ve üzeri olarak karşımıza çıktı. Olaylarda aile kıssasına bakıldığında, yüzde 14,5 oranda genetik hikaye belirlendi. Kolonoskopik taraması yapılan olgularda polip sıklığı yüzde 31, kolon kanseri sıklığı yüzde 2,3 olarak saptandı. Bayanlarda polip sıklığı yüzde 27, kolon kanseri sıklığı yüzde 1. Erkeklerde polip sıklığı yüzde 37, kolon kanseri sıklığı yüzde 3,8 olarak bulundu. Tarama yapılan olgularda kolonda polip tespit edilme oranları 40-49 yaş kümesinde yüzde 14, 50-59 yaş kümesinde yüzde 23, 60-69 yaş kümesinde yüzde 27 olarak bulundu. Poliplerin tüm olgularda %83’ü (erkeklerde %86, bayanlarda %80) adenomatöz polip olarak belirlendi. Kolon kanseri saptanan olguların %73’ü sol kolonda %27 sağ kolonda gözlendi. Yaşlara nazaran kolon kanseri görülme sıklığında ise 50 yaş üstünde besbelli olarak artış olduğunun saptandı. Ülkemizde kolonoskopi taramasında her 3 olgudan 1’inde polip yahut kanser (yüzde 2,3), her 4 olgudan 1’inde kanser öncülü adenomatöz polip saptanmaktadır.”
Erdem ayrıyeten, Sıhhat Bakanlığı’nın memleketler arası bir toplantıdaki sunumunda, Türkiye’de tarama maksadıyla kolonoskopi yapılan 37.272 hastanın 17.517’sinde (%47) polip, 1.714’ünde (%4.6) kolorektal kanser tanısı konulduğu bildirildiğini söyledi.
ERKEKLER VE BAYANLARDA TARAMA İÇİN YAŞ FARKI VAR
Kolon polip ve kanser taramasında ülkelere mahsus yeni tarama stratejisi ve yaş belirleme gerekliliği olduğuna dikkat çeken Fazilet, “Biz araştırmamızda 50 yaş altında da bilhassa 45 yaşında polip ve kanser tarama ihtiyacı olduğunu ROC tahlili sonuçları ile gösterdik. Önerdiğimiz risk skoruna nazaran kolon polip ve kanser taramasında 45 yaş kıymetlidir. Bilhassa kolorektal kanser taramasına erkeklerde kesinlikle 45 yaşında başlanmalıdır. Bayanlarda ise risk skoru 4 ve yüksek olan olgularda yeniden 45 yaşında başlanmasını öneriyoruz. Sonuç olarak, kolorektal kanser önlenmesinde ve tedavisinde erken teşhisin değerli, tarama programlarının kolorektal kanser morbidite ve mortalitesine olumlu katkısı olduğu birçok çalışmada gösterilmiştir. Bu nedenle asemptomatik hastalar hangi risk seviyesinde olursa olsun kolorektal kanser istikametinden taranmalıdır. Toplum, tarama testlerinin erken teşhise imkan sagˆladıgˆı, KRK morbidite ve mortalite oranlarını azalttığı konusunda bilgilendirilmelidir. Ailesinde KRK hikayesi olanlar bas¸ta olmak üzere, tüm toplum semptomsuz periyotta tarama testlerini yaptırmak konusunda teşvik edilmelidir. Tüm dünyada olağan popülasyonda ve risk kümelerinde tarama sistemleri detaylı olarak açıklanmıştır. Bizde kendi bilgilerimizi değerlendirdiğimizde kolorektal polip ve kanseri ülkemiz içinde değerli bir halk sıhhati meselesidir ve önerdiğimiz yeni yaklaşımlarla tarama programı sürdürülmelidir.” dedi.
BESLENME VE SİGARA DEĞERLİ ROLE SAHİP
Türk Gastroenteroloji Derneği (TGD) Kolon Kanseri ve Kolorektal Polip Çalışma Kümesi Üyesi Prof. Dr. Erdem Akbal yaş, sigara, alkol, cinsiyet, şişmanlık, fizikî aktivitenin azalması, ailede kolon kanseri hastasının bulunması ya da genetik geçişli kanser sendromlarının olmasının (mesane, prostat, pankreas, mide, göğüs kanseri) kolon kanseri için risk faktörü olduğunu belirtti. Akbal, sözlerine şöyle devam etti:
“Kalın bağırsak kanseri gelişiminde birinci basamakta kolondaki epitel hücrelerinde hücresel seviyede bozukluk olmaktadır. Bu bozukluğu tetikleyen kimi diyet faktörleri bulunur, beslenme ile kolon kanseri ortasında bir temas vardır. Besinlerdeki yağ içeriği bilhassa hayvansal yağ içeriği değerli bir faktördür. Yüksek oranda kırmızı et tüketimi ve demir, kimi kanserojen hususların oluşmasına neden olarak kolon kanser riskinde artışa yol açar. Liflerden yoksul, düşük zerzevat ve meyve içerikli beslenme de bağırsak kanseri riskinde artış sebebidir. Sigara kolon kanseri/ polip gelişiminde de bariz artışa neden olmaktadır. Bilhassa uzun vakittir ve yüksek oranda sigara içenlerde hem bağırsak kanseri hem de polip görülme sıklığı artmaktadır.”
YAKINMAYA NEDEN OLMAYABİLİR!
“Hiç şikayeti olmayan hastalarda kolon kanseri için tarama vaktinde yapılmazsa, şikayet oluşana kadar hastalık ekseriyetle ilerlediği için beklenen ömür müddeti daha kısa olmaktadır.” diyen Prof. Dr. Erdem Akbal, “Bununla birlikte kalın bağırsaktaki yerleşim bölgesine nazaran değişik şikayetlere de neden olabilir. Kanama, kabızlık, karın ağrısı, karında şişlik, bağırsak alışkanlıklarında değişiklik ya da dışkının formunda olan değişiklikler, halsizlik, yorgunluk, kilo kaybı ve demir eksikliği de kolon kanserinin bulguları ortasındadır.” dedi.
