Beş yıl sürecek müşahedede 5 bin küçük teleskop kullanılacak. Bu teleskopların her biri 20 dakikada bir farklı bir galaksiyi inceleyecek.
Araştırmacılar birinci yılın sonuna öteki tüm teleskopların incelediği galaksilerden daha fazlasını incelemiş olacak.
Karanlık güç nedir?
Büyük patlama teorisi birinci ortaya çıktığında kozmosun genişlemesinin bir müddet sonra yavaşlayacağını ve yerçekiminin tesiriyle cihanın tekrardan küçüleceğini öngörüyordu.
Fakat astronomlar 1998’de şok edici bir buluş yaptı: Cihan sırf genişlemiyordu, birebir vakitte genişleme suratı da her geçen yıl artıyordu.
Bu buluşun akabinde bilim insanları yerçekiminin tesirini aksine çeviren bir şey olduğunu düşünmeye başladı ve bu şeye karanlık güç ismini verdi.
Bugün kainatın büyük kısmının karanlık güçten oluştuğuna inanılıyor.
Öyle ki gezegenlerin, yıldızların ve galaksilerin yapı taşı olan atomların kainatın sadece yüzde 5’ini oluşturduğu düşünülüyor.
Gözlem projesinde yer alan University College London’dan Prof. Ofer Lahav, keşfedilmesinin akabinde 20 yıl geçmesine karşın bilim insanlarının hâlâ karanlık güç hakkında neredeyse hiçbir şey bilmediğini söylüyor:
“Yalnızca yüzde 5’ini bildiğiniz bir kainatta yaşamak utanç verici.
“Karanlık gücün tabiatı ve ne olduğu, fizik alanında bir ihtilale yol açabilir!”
Araştırmacılar dünyadaki öteki tüm teleskopların gözleyebileceği galaksilerden daha fazlasını inceleyecek
Yeni projede ne incelenecek?
Uluslararası araştırmacılardan oluşan bir takım, Karanlık Güç Spektroskopik (İzgeölçümsel) Enstrümanı (DESI) isimli bir alet kullanacak.
ABD’nin Arizona eyaletinde 2 kilometre yükseklikteki Kitt dağında bulunan 4 metrelik Mayall teleskobu üzerine yerleştirilen DESI’de, her biri birer küçük teleskop üzere işleyen 5 bin optik lif bulunuyor.
Çok sayıda ülkeden 25 kurumun katıldığı DESI, bu sayede tıpkı anda 5 bin farklı galaksiden gelen ışığı inceleyerek onların dünyaya uzaklığını ölçüyor ve galaksilerin ışığı dünyaya gelirken kozmosun nasıl genişlemiş olduğunu hesaplıyor.
İdeal koşullar altında DESI 20 dakikada bir 5 bin galaksiyi inceleyebiliyor.
DESI uzayın ne kadar derinini incelerse o kadar geçmişi görebiliyor.
Bunun nedeni, galaksilerin ışığının dünyaya ulaşmasının vakit alması.
Örneğin DESI 10 milyar ışık yılı uzaklıkta bir galaksiyi incelediğinde, o galaksinin 10 milyar yıl evvelki halini görüyor.
Buna emsal projeler daha evvel de vardı ama DESI çok daha geniş bir müşahede yeteneğine sahip ve kainatın genişlemesinin hızlanma ivmesini bugüne kadarki tüm ölçümlerden üç kat daha hassas bir biçimde ölçebilecek.
Daha evvelki cihan haritalarından faydalanan grup, bugüne kadar listelenen 35 milyon galaksiyi inceleyecek.
Karanlık güç cihanı nasıl genişletiyor?
Sorunun karşılığı, uzay-zamanın dokusunda atom altı düzeylerdeki dalgalanmalardan kaynaklanan vakum basıncında olabilir.
Fakat hesaplamalar, bunun yanlışsız olması için vakum basıncının astronomların bugün ölçtüğü düzeyden çok daha büyük (1’den gelen 120 adet sıfır katı) olması gerektiğini gösteriyor.
Bu farka dair açıklamalardan biri, vakum basıncının kainatın başlangıcında çok daha fazla olduğu ve vakitle bugünkü düzeyine indiği istikametinde.
Evrenimiz çok sayıda kainattan sırf biri olabilir mi?
Astronomlar vakum basıncının vakit içinde değişmediğini ortaya koyarsa, bu sefer daha spekülatif teorilere devreye girecek.
Bunlardan biri, evrenimizin çok sayıda kozmostan sırf biri olduğu istikametinde. Buna nazaran evrenimizde vakum basıncı düşükken öbür evrenlerde bu daha yüksek olabilir.
Maddenin ve münasebetiyle ömrün oluşması için düşük vakum basıncına muhtaçlık duyuluyor.
Enstrümanın üzerindeki her bir fiber farklı birer teleskop vazifesi görüyor
Karanlık gücün diğer bir açıklaması olabilir mi?
Bir başka ihtimal de yerçekimi hakkındaki teorinin eksik olması. Başka temel güçlerin bilakis yerçekiminin karşı bir kuvveti bulunmuyor. Örneğin elektrikte negatif ve olumlu yükler bulunuyor, lakin teorilerde yerçekiminin negatifi yok.
Evrenin geçmiş vakitlerini inceleyebilen DESI, Albert Einstein tarafından 100 yıl evvel geliştirilen mevcut yerçekimi teorisini bugüne kadar yapılmamış düzeylerde test etme yeteneğine sahip.
Astronomlar yerçekiminin gezegenleri, yıldızları ve galaksileri oluşturan parçacıkları nasıl bir ortaya getirdiğini büyük bir ayrıntıyla görebilecek.
Araştırmacılar bu sayede Einstein’ın uzay-zaman hakkındaki Görelilik Teorisi’nin ve yerçekimine dair tespitlerinin gerçek olup olmadığını inceleyebilecek.
Bu teorilerin yanlışlanması durumunda karanlık güç konseptine gerek kalmayacak. Bunun yerine kainatın gitgide daha süratli genişlemesini açıklayacak yerçekimi teorilerine odaklanılacak.
