Her Mutsuzluk Depresyon Değildir
Günlük ömürde vakit zaman üzgün hissetmek doğaldır. ancak bu durum iki haftadan daha uzun sürdüğünde ve fonksiyonelliği bozmaya başladığında, depresyon mümkünlüğü güçlenir. Bu yazı, depresyonun ne olduğunu, tiplerini, belirtilerini ve tesirli terapi sürecini açıklamak için hazırlanmıştır.
Depresyon Nedir?
Depresyon, duygudurumu, bilişsel süreçleri ve davranışları olumsuz etkileyen, kronik ve fonksiyon bozucu bir ruh sıhhati bozukluğudur. Sırf keder ile hudutlu değildir; anhedoni (zevk alamama), güç kaybı, ümitsizlik ve değersizlik hissi üzere çoklu semptomları içerir.
Depresyondaki bireylerde,
Keyif alma yetisinde bariz azalma,
Enerji düşüklüğü,
Geleceğe dair karamsarlık gözlemlenir.
Bu durum, kişinin geçmiş fonksiyonellik seviyesiyle (“Eskiden bu türlü değildim”) kıyasladığında belirgin bir düşüşe işaret eder (DSM-5, Amerikan Psikiyatri Birliği, 2013)Depresyon Neden Kaynaklanır?
Depresyon, birçok faktörün bir ortaya gelmesiyle gelişebilir:
Genetik yatkınlık
Beyin kimyasındaki dengesizlikler
Çocukluk travmaları
Anksiyete bozukluklarıyla eşlik etme
Kronik gerilim, tükenmişlik sendromu
İlişki problemleri, ayrılık, yas, iş kaybı üzere hayat olayları
Bu faktörler tek başına ya da bir ortada depresyonu tetikleyebilir.
Her hüzün depresyon değildir. İşte farkı anlamanızı sağlayacak birtakım kriterler:
Üzgünlük
Depresyon
Geçici duygusal durum
En az 2 hafta sürer
İşlevselliği bozmaz
Günlük ömrü etkiler
Keyif alınan şeylere ilgi devam eder
Zevk alma kaybı (anhedoni) yaşanır
Uyku, iştah ekseriyetle normaldir
Uyku ve iştah bozuklukları görülür
Depresyonun Türleri Her depresyon birebir değildir. İşte en sık görülen cinsler: 1. Majör Depresif Bozukluk En bilinen cinsidir. Ağır mutsuzluk, değersizlik hissi, hayattan kopma ve bazen intihar fikirleri içerir. 2. Distimik Bozukluk (Kronik Depresyon) Daha hafif lakin uzun periyodiktir. “Ben daima böyleydim” cümlesi sık duyulur. Mühlet: En az 2 yıl. 3. Mevsimsel Depresyon Genellikle sonbahar ve kış aylarında görülür. Güneş ışığının azalmasıyla tetiklenir. 4. Doğum Sonrası Depresyon (Postpartum) Doğumdan sonraki devirde ortaya çıkar. Suçluluk, yetersizlik, ağlama nöbetleri yaygındır. 5. Atipik Depresyon Kişi birtakım şeylerden keyif alabilir. Çok uyku, karbonhidrat isteği ve duygusal hassasiyetle öne çıkar. 6. Yüksek Fonksiyonlu (Maskeli) Depresyon Dışarıdan güçlü ve başarılı görünen bireylerde görülür. İç dünyada tükenmişlik, anlamsızlık hâkimdir. Toplumda Yaygın Depresyon Yanılgıları Halk ortasında depresyonun nedenleri ve süreciyle ilgili birçok bilgi, bilimsel gerçeklerle çelişmektedir. Bu yanlış inanışlar, hem kişiyi yalnızlaştırır hem de yardım alma sürecini geciktirir. 1. “Depresyon yalnızca makûs olaylar yaşandığında olur.” ➡ Gerçek: ➡ Gerçek: 3. Biraz tatile çıkarsa geçer. ➡ Gerçek: Depresyon, nörobiyolojik birrahatsızlık olduğundan fizikî semptomlara yol açabilir. Araştırmalar, beyin-bedenbağlantısı nedeniyle yorgunluk, ağrı ve sindirim sorunlarının depresyonda sık görüldüğünü göstermektedir. Dantzer, R., O’Connor, J. C., Freund, G. G., Johnson, R. W., & Kelley, K. W. (2008)
Depresyon sırf travmalarla ya da gerilimli olaylarla ortaya çıkmaz. Genetik yatkınlık, geçmiş tecrübeler ve biyolojik faktörler de belirleyicidir. Hiçbir dış neden olmadan da depresyon gelişebilir. 2. Başa takmazsa geçer.
Depresyon, yalnızca kanılarla denetim edilebilecek bir durum değildir. Beyin kimyasındaki değişiklikler ve his düzenleme sistemlerindeki bozulmalarla ilgilidir.
Depresyon, çevresel değişikliklerle düzelebilecek süreksiz bir ruh hali değil, nörogelişimsel bir bozukluktur. Tatil üzere ömür değişiklikleri palyatif etki (Geçici olarak rahatlatan lakin sorunu büsbütün çözmeyen şey) sağlarken, nöroplastisiteyi (Beynin kendini değiştirme ve tekrar şekillendirme yeteneğidir)hedef alan tedaviler kalıcı güzelleşme için gereklidir.Depresyonun Fizikî Belirtileri
Vücudun Depresyonda Verdiği sinyaller:
Sürekli Yorgunluk
Depresyonda olan şahıslar,sabah yataktan kalkmakta zahmet çekebilir, gün içinde gücü süratle tükenebilir.
Gereğince uyusa bile dinlenmiş hissedebilir.
Bu, beynin daima alarmda kalmasından kaynaklanır. Beden kendini “hayatta kalma” moduna alır ve enerjiyi kıstıkça kısar.
Kas ve Eklem Ağrıları Depresyonda açıklanamayan boyun, sırt yahut omuz ağrıları görülebilir. Kaslarda sürekli gerginlik hissi yaygındır Uyku Problemleri Bağırsak Problemleri Hormon Dengesizlikleri Özetle: “Beni ne tetikliyor?”, Olumsuz fikirleri “Bu fikir gerçekçi mi?”, Tıpkı fizikî hastalıkta doktora sarfiyat gibi Güvenli alanda konuşmak Kişiye özel stratejiler öğrenmek Zor hislerle baş etme yollarını öğrenmek: Nefes teknikleri Düşünce durdurma Küçük maksatlar koyma Tedavi edilmediğinde Şiddeti artabilir ve kronikleşebilir. İlişkileri, iş hayatını, hatta vücut sıhhatini etkileyebilir. Kendinizi toparlamakta zahmet çekiyorsanız. Profesyonel bir yardım alma vakti gelmiş olabilir. Depresyon Tedavisinde İlaç mı, Terapi mi? Hangisi Daha Tesirli? Hafif ve orta seviye depresyonda tek başına terapi kafidir. National Institute for Health and Deva Excellence (NICE) Guidelines (2022) Psikoterapi, depresyonun sadece semptomlarını değil, altındaki niyet kalıplarını ve duygusal yaraları amaç alır. Depresyonu yalnızca “anlatmakla” değil, düşünce-duygu-davranış döngüsünü çözümleyerek işler. Depresyon Tedavisinde En Tesirli Terapi Yaklaşımları BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi): Olumsuz niyetleri tanır ve tekrar yapılandırır. ACT (Kabul ve Kararlılık Terapisi): Zihinsel gayret yerine paha odaklı yaşama yönlendirir. Şema Terapi: Çocuklukta gelişmiş benlik inançlarını değiştirir. EMDR: Travma ve bastırılmış anıların tesirini maksatlar.
Kimi vakit kişi uyuyamayabilir, kimi vakitse hiç uyanmak istemez.
Gece uykun bölünür, sabaha karşı sık uyanırsın.
Beyin, gece boyunca olması gereken “onarım” moduna geçemez ve bu da uykunun kalitesini düşürür.
Karında şişkinlik, hazımsızlık, kabızlık yahut ishal olabilir.
Zira bağırsaklar, beyinle direkt irtibatlıdır. Hatta bağırsaklara “ikinci beyin” denir.
Gerilim ve depresyon sindirim sistemini direkt tesirler.
Bayanlarda adet düzensizlikleri, erkeklerde testosteron düşüşü, libido azalması sık görülür.
Ayrıyeten iştah değişimleri olur:
→ Kimi vakit hiç yemek istemezsin,
→ Kimi vakit da tatlıya, karbonhidrata saldırırsın.
Bunlar serotonin üzere memnunluk hormonlarının dengesizliğinden kaynaklanır.
Depresyon yalnızca “üzüntü” değil, beynin ve vücudun birlikte verdiği bir çökkün duygudurum sinyalidir.
Ve bu sinyalleri dikkate almak gerekir. Zira vücut, birçok vakit lisanımızdan evvel konuşur.Depresyon Tedavi Edilebilir mi?
1-)KENDİNİ KEŞFETMEK
“Neden bu türlü hissediyorum?” diye
Kendi iç dünyanı anlamaya başladıkça
Örnek: Günlük tutmak, his takibi 2-)DÜŞÜNCELERİNİ ÇÖZÜMLEMEK
“Kanıtım ne?” diye sorgulayarak
Örnek: “Kimse beni sevmiyor” , “Sevdiğim 3 kişiyi yaz”3-) PROFESYONEL DAYANAK ALMAK
Psikolog/Psikiyatrist ile:4-) MARİFET KAZANMAK
Örnek: Panik anında “5-4-3-2-1” duyulara odaklanma
Orta-ileri olaylarda psikoterapi ve ilaç kombinasyonu en tesirli yoldur.
Terapi, ilacın sağlayamadığı içgörü ve duygusal yine yapılanmayı sağlar.Terapide Süreç Nasıl İşler?
Terapide sadece konuşulmaz. Evreler planlıdır:
1. Kıymetlendirme – Ne Oluyor? İlk görüşmelerde depresyonun başlangıcı, seyri ve tesirleri kıymetlendirilir. Gerekirse testler uygulanır. Kişiye has depresyon haritası çıkarılır. Kanılar, inançlar, tetikleyiciler belirlenir. Bilişsel, duygusal ve davranışsal tekniklerle çalışılır. Kanılar sorgulanır, davranışsal ödevler verilir. İşlevsellik, umut, toplumsal alakalar ve kendilik pahası yine inşa edilir. Gerekirse psikiyatriyle iş birliği yapılır. Unutma: Terapi Süreci Bir Yatırımdır Terapi, yalnızca depresyonu hafifletmez — tıpkı vakitte kişinin kendisiyle daha sağlıklı bir ilgi kurmasına yardım eder.2. Formülasyon – Neden Bu türlü?
3. Müdahale – Nasıl Düzelir?
4. Güzelleşme – Ne Değişti?
De Rubeis, R. J., et al. (2005)Depresyonla Başa Çıkmanın Doğal Destekleyicileri
Fiziksel aktiviteye başlamak
Duygularını yazmak
Günlük küçük misyonlar belirlemek
Uyku nizamı oluşturmak
Sosyal dayanak ağını kullanmak
(Bunlar tedavinin yerini tutmaz, lakin süreci takviyeler.)
Yakınınız Depresyondaysa Ne Yapmalısınız? Suçlamadan yaklaşmak Profesyonel yardım için desteklemek Belirtiler 2 haftadan uzun sürüyorsa İşlev kaybı yaşıyorsanız Zevk alamıyorsanız Kendinizi bedelsiz hissediyorsanız Sıklıkla birlikte görülür lakin yapısal farklar içerir: Anksiyete: Geleceğe yönelik tehdit algısı, gerginlik Depresyon: Geçmişe ve şimdiye yönelik ümitsizlik, durgunluk
Toparla kendini” demek yerine düzgün dinleyici olun“
Sık Sorulan Soru: Benimki Depresyon mu Yoksa Süreksiz Bir Düşüş mü?
Bu bir depresyon belirtisi olabilir. Profesyonel takviye alınması önerilir.Depresyon ve Anksiyete Ortasındaki Fark Nedir?
