Antikanser ve antioksidan özellikleriyle dikkat çeken kayısı çekirdeğinin, içeriğindeki ‘amigdalin’ unsuru nedeniyle siyanür zehirlenmesine yol açabileceğini belirten Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Program Lideri Dr. Öğr. Üyesi Tuğba Kaman, “Avrupa Besin Güvenliği Otoritesi’ne nazaran, yetişkinler için inançlı hudut günde üç küçük çekirdeği aşmamalıdır. Çocuklar içinse bu ölçü bir küçük çekirdeğin yarısı” dedi, klasik tıpta ve çağdaş farmakolojide kıymetli bir yere sahip olan kayısı çekirdeğinin yararları ve riskleri hakkında değerlendirmede bulundu.
Kozmetik, besin desteği ve farmasötik alanlarda sıkça kullanılan bu çekirdek; uçucu bileşenler, yağ asitleri, fitosteroller ve polifenoller bakımından hayli zengindir. Elde edilen soğuk pres yağı; cilt bakımından iltihap giderici tesirine kadar çok sayıda alanda kullanılmaktadır. İçeriğindeki faal bileşenler sayesinde antikanser, anti-enflamatuar, antioksidan, immunmodülatör ve hepatoprotektif tesirleri bilimsel çalışmalarla gösterilmiştir.
Antikanser, anti-enflamatuar, antioksidan tesirleri var
Semen Armeniacae olarak da tanımlanan kayısı çekirdeği, Rosaceae (Gülgiller) Prunus armeniaca bitkisinin tohumudur, hem klâsik tıpta hem de çağdaş farmakolojide kullanımı olan, bitkisel yağlar ve fitokimyasallar açısından kıymetli bir bitkidir.
Zengin bir biyoaktif bileşik profiline sahip
Kayısı çekirdeği, varlıklı bir biyoaktif bileşik profiline sahiptir. Sabit yağ oranı epey yüksek olup (%27.7–66.7), protein (%14–45), şeker, potasyum, magnezyum, demir üzere mineraller, arjinin, lösin esansiyel aminoasitler ve çeşitli fenolik bileşikler içerir. Oleik asit, linoleik asit ve palmitik asit üzere doymuş ve doymamış yağ asitlerinin yanı sıra bilhassa E vitamini (tokoferol) açısından zengindir. Ana toksik unsuru ise siyanojenik glikozit olan Amigdalindir (%2–5.5).
Acı ve tatlı kayısı çekirdekleri ortasındaki temel fark nedir?
Acı ve tatlı kayısı çekirdekleri ortasında en temel fark, amigdalin içerik seviyesidir. Acı kayısı çekirdeği yüksek ölçüde amigdalin içerir, tadı acı ve serttir. Tatlı kayısı çekirdeği ise hafif tatlı ya hiç amigdalin içermez ya da çok düşük düzeydedir.
Tıbbi aromatik açıdan acı çekirdek, amigdalin içeriği sayesinde daha fazla farmakolojik tesir gösterdiği için kullanım alanları tıbbi maçlı ve klasik tedavilerdir. Lakin bu birebir vakitte toksikolojik risk manasına da gelir, yüksek zehirlenme riski vardır. Tatlı çekirdekler ise daha çok kozmetik ve besin emelli kullanılır ve zehirlenme riski doza bağlı olarak düşüktür.
Bağışıklık sistemi hücreleri üzerinde uyarıcı tesiri var
Kayısı çekirdeği ve yağı bağışıklık sistemini stimüle edici (immunostimülan) tesirlere sahiptir, oksidatif gerilimi azaltarak bağışıklık sisteminin genel direncini artırabilir. Çekirdekte bulunan amyidalinin, direkt bağışıklık sistemi hücreleri üzerinde uyarıcı tesir gösterebildiği, düşük dozda ve denetimli kullanıldığında anti-enflamatuar ve bağışıklık sistemi üzerinde destekleyici tesirlere sahip olabildiği bildirilmiştir.
Hücre yaşlanmasını geciktiriyor
Bilimsel araştırmalar, kayısı çekirdeği özütlerinin güçlü antioksidan kapasiteye sahip olduğunu gösteriyor. Bilhassa içeriğinde yer alan polifenoller ve flavonoidler (salisilik asit, kafeik asit, quercitrin, kaempferol, ferulik asit ve gallik asit gibi) hür radikallerle tepkiye girerek hücresel hasarı önlemeye yardımcı olur.
Bu bileşikler, hidroksil ve süperoksit radikallerinin yanı sıra hidrojen peroksite karşı da hami tesir gösterir. Ayrıyeten yüksek E vitamini içeriği sayesinde oksidatif gerilimi azaltarak hücre yaşlanmasını geciktirir ve genel sıhhati takviyeler.
Sedef hastalığı ve egzamada da yararı var
Cilde topikal olarak uygulandığında yumuşatıcı ve nemlendirici bir bileşen vazifesi görür. Linoleik asit ve oleik asit üzere kıymetli yağ asitleri sayesinde anti-enflamatuar, cildi aydınlatıcı, cilt nemini artırma ve cilt bariyer işlevini düzgünleştirme yeteneği ile bilinir. E vitaminin antioksidan özelliklerinden ötürü akne, sedef hastalığı, egzama üzere dermatolojik durumlarda yararlı olmasının yanı sıra ayrıyeten cildin sağlıklı ve nemli kalmasını sağlar.
Koroner kalp hastalıklarının önlenmesinde faydalı
Kayısı çekirdeği diyet proteininin yanı sıra yağ ve lifin de kıymetli bir kaynağıdır. Klâsik olarak kabızlık ve parazit tedavisinde kullanıldığı ve anti-ülseratif tesirlere sahip olduğu bildirilmiştir. Oleik (Omega-9) ve linoleik asitler (Omega -6) yağ asitleri sayesinde kalp dostudur. Kayısı çekirdeklerinin içeriğinde bulunan fitosteroller ve fenolik bileşiklerin koroner kalp hastalıklarının önlenmesinde yararlı olduğu, LDL ve total kolesterolü düşürürken, HDL’yi arttırdığı ve kalp dokusunu oksidatif hasara karşı koruduğu bildirilmektedir.
Acı çekirdeklerin çiğ ve yüksek ölçüde tüketimi ölümcül olabiliyor
Çekirdekte bulunan amigdalinin β-glukozidaz enzimi ile bedende hidrolize olarak hidrojen siyanüre (HCN) dönüşür. HCN, hücresel teneffüsü engelleyerek hipoksiye yol açar. Çok ölçüde tüketilmesi halinde mide bulantısı, kusma, baş dönmesi, uyuşukluk, sonluluk, eklem ve kaslarda çeşitli ağrılar, şuur kaybı, koma ve mevtle sonuçlanabilmektedir. Bilhassa acı çekirdeklerin çiğ ve yüksek ölçüde tüketimi ölümcül olabilir.
Günde en fazla üç küçük kayısı çekirdeği
Avrupa Besin Güvenliği Otoritesi’nin (EFSA), bir porsiyonda üçten fazla küçük çiğ kayısı çekirdeği ya da bir büyük çekirdeğin yarısından azının tüketilmesinin, inançlı hudutları aşabileceğini bildirmektedir. Buna nazaran, ortalama bir yetişkinin Akut Referans Doz (ARfD) sonunu aşmadan günde en fazla üç küçük kayısı çekirdeği (yaklaşık 370 mg) tüketmesi mümkündür.
Çocuklar içinse bu ölçü bir küçük çekirdeğin yarısı kadardır (yaklaşık 60 mg). Sonuç olarak, yetişkinlerde günlük 1 ila 3 küçük çekirdekten fazlası tavsiye edilmemekte, gebeler, emziren bayanlar ve çocuklar için ise katiyetle önerilmemektedir.
