Obsesif kompülsif bozukluk (halk ortasında takıntı hastalığı), takıntılı niyet ve tekrarlayan davranışların görüldüğü, kimi vakit dönemsel alevlenmelerle giden, kişinin günlük fonksiyonlarını (aile, iş-okul, toplumsal ömür vb) besbelli olarak etkileyen bir bozukluktur.
Obsesyon; irade dışı gelen, kişiyi huzursuz eden, şuurlu gayret ile kovulamayan, inatçı biçimde yineleyen fikir, manzara ya da hayallerdir. Bunlar kişinin mantığına, görüşlerine, ahlak anlayışına, bedellerine aksi düşer ve kabul edilemez. Fakat kişi bunların kendi zihninin eseri olduğunun farkındadır.
Kompülsiyon ise; birçok sefer takıntılı fikirleri kovmak için yapılan, yineleyen davranışlardır. Birden fazla vakit da kişi o anlık yaşadığı zahmetten kurtulmak için tekrarlayan davranışlara başvurur.
Bir kişinin OKB tanısı alabilmesi için aşağıdaki kriterleri taşıması gerekir:
A. Obsesyonlar yahut kompulsiyonlar olması:
1 ve 2 de tanımlandığı formda obsesyonlar:
1.Tekrarlayan ve kalıcılık gösteren, birçok şahısta kıymetli derecede korku yahut ıstırap oluşturan ve rahatsızlığın en az bir devrinde zihne girici yahut istenilmeyen biçimde ortaya çıkan fikir, istek, yahut hayaller,
2. Kişi bu niyet, istek, yahut hayalleri bastırmaya, yok saymaya yahut bunları diğer bir fikir yahut aksiyonla (örneğin bir kompülsiyon yaparak) etkisizleştirmeye çalışır.
1 ve 2 deki üzere tanımlanan kompülsiyonlar
1.Kişinin obsesyona reaksiyon olarak yapmak zorunda hissettiği yahut katı bir formda uygulanması gereken kurallara uymak ismine yaptığı tekrarlayıcı davranışlar (örneğin el yıkama, sıralama, kontrol) yahut zihinsel aksiyonlar (örneğin dua etme, sayma, sessizce kimi sözleri tekrarlama)
2.Bu davranışlar yahut zihinsel hareketler, anksiyete yahut badireyi gidermek yahut korkulan olay yahut durumun gerçekleşmesini önlemeyi maksatlar lakin bu davranışlar yahut zihinsel aksiyonlar önlemeye yahut etkisizleştirmeye çalıştıkları şeyle gerçekçi biçimde irtibatlı değildir yahut net bir biçimde çoktur.
B. Obsesyon yahut kompülsiyonlar vakit alıcıdır (örneğin günde 1 saatten fazla vakit alırlar) yahut toplumsal, mesleksel, yahut öteki değerli fonksiyonellik alanlarında klinik olarak manalı derecede bozulmaya yol açar.
Obsesif Kompülsif Bozukluk Nasıl Gelişir?
Kompülsiyonlar ve kaçınmalar bireyin obje, durum ve onunla kontaklı ezayı (kaygı/anksiyeteyi) azaltma stratejileridir:
Kişi kompülsiyonla ve kaçınarak külfetini azalttıkça yani bunlar işe yaradıkça yerleşirler.
Kompülsif davranış (el yıkama, silme vb) badireyi azaltma yoluyla olumsuz pekiştireç vazifesi görür ve sıklığı artar
Kaçınma davranışları korkulan durumlara alışmayı önler.
OKB gelişir ve yaygınlaşır.
Türkiye Ruh Sıhhati Profili araştırmasına nazaran OKB, bayanlarda %0.6, erkeklerde %0.2 oranında görüldüğü bulunmuştur. Bayanlarda takıntılı paklık çok görülürken, erkeklerde cinsellikle ilgili takıntılı fikirler daha yaygın bulunmuştur.
OKB Yaşayan Bireylerin Genel Özellikleri:
Abartılmış tehlike algısı: Olumsuz olayların gerçekleşme mümkünlüğünü yüksek görür ve gerçekleşirse sonuçlarını olduğundan daha makus düşünür. (Felaketleştirme)
Belirsizliğe tahammülsüzlük: Mutlak katılık arayışı vardır. Bir şey ya vardır, ya da yok, ya paktır ya da kirli. Ne olacağından emin olamamak kişiyi çok zorlar.
Sıkıntıya dayanıksızlık: Badireyle kalmayıp daima o külfetten kurtulmaya çalıştığı için meşakkate dayanıklılık azalmıştır. Derhal rahatlamaya çalışır.
Abartılmış sorumluluk duygusu: Bireyin kendi denetiminin ötesindeki olaylarla ve makus bir sonuca yol açmış olmakla ilgili abartılı sorumluluk anlayışı vardır. Kendine ya da başka insanlara ziyan vermekten kendisini sorumlu görür ve daima olmasından korktuğu şeyden kaçınır.
Düşünce-eylem kaynaşması: Kişi fikir ve misal zihinsel eserlerin ehemmiyetini abartır. Düşününce, bir şeyin gerçekleşme mümkünlüğünü artırdığını düşünür. “Aklıma gelen başıma geldi” tabirinde olduğu üzere. Ayrıyeten, bir şeyi düşünmekle onu yapmanın tıpkı şey olduğuna inanır kişi.
Zihinsel Denetim Eforu: Kişi, kanılar ya da davranışlar üzerinde tam ve eksiksiz denetim sağlamaya çalışır. Fikirlerini denetim edebileceğini sanarak, daima onları baskılamaya, aklından uzaklaştırmaya çalışır.
Obsesif Kompülsif Bozukluk yaşamak, kişinin ömrünü hayli zorlayan, ıstıraba yol açan, yaşamsal fonksiyonlarını bozan bir durumdur. Kişi ıstıraptan kurtulmaya çalıştıkça ezası daha da artar. En ehemmiyet verdiği paha alanlarından uzaklaşır. Çoğunlukla da bu klinik duruma depresyon da eşlik etmeye başlar. Bilinmesi gereken; ne kadar erken müdahale edilirse o kadar süratli olağan yaşantıya dönülebileceğidir.
Tüm dünyada araştırma sonuçlarıyla tesiri kanıtlanmış Bilişsel Davranışçı Terapi, OKB tedavisinde en tesirli psikoterapi metodudur. Uzun yıllardır yaşanıyorsa ve bir günde saatlerce OKB ile meşgulse kişi, ilaç tedavisi ile birlikte Bilişsel Davranışçı Terapi çok yüz güldürücü sonuçlar vermektedir. Psikoloğunuz, bu türlü bir durum kelam mevzusuysa sizi bir psikiyatriste yönlendirecek, psikoterapi ve ilaç tedavisini birlikte yürütecektir.
