“Bilmekle olmak bambaşka… Bilmekle yapmak bambaşka…”
Beynin yapısını bildiğimiz vakit, onun esiri olmak yerine, onunla işbirliği içinde çalışmaya başlamış oluruz. Yani, beynimizle barıştığımız vakit, kendimizle barışmaya bir adım daha yaklaşmış olduğumuz için, dış dünyadaki bireyler ve dünyaya olan bakış açımızla da barışmak için adım atmış oluyoruz. Beynin yapısına dair bilinecek, okunacak, araştırılacak, öğrenilecek çok şey olmasıyla birlikte, ben bu yazımla size hislerden sorumlu olan alan, hisleri kabul etmek ve reddetmenin bizler için mümkün sonuçları hakkında yazıyor olacağım. Aynalamanın gücünü bilmeniz ve hayatınızda olması ismine bir bakış açısı vermeye çalışacağım…
Yetişkinler olarak bizler bunları öğrenir ve kendi hislerimizi olduğu üzere kabul edersek, kendimize bir bebeğe yaklaşır üzere şefkat ve sevgiyle yaklaşabilirsek, başkalarına karşı da bunu yapabilir hale geliriz. Hele ki kelam konusu çocuklar olduğu vakit, içimizdeki çocuğu kabul etmenin ve şefkatle yaklaşmanın çok değerli bir yolu ‘kendi hislerimizi olduğu üzere kabul etmekten’ geçiyor.
Olumlu ve olumsuz hisler kelam konusu olduğunda, olumlu hisleri, bize genel olarak heyecan, coşku, memnunluk veren ömür olaylarını görmek ve kabul etmek çok daha kolayken, olumsuz hislerimizin sorumluluğunu diğerlerine atmak ne yazık ki daha kolay gelebiliyor. Öfkelendiğimiz bir durumda, sorumlunun ‘biz’ olduğunu bilmek, her vakit çok kolay olmayabiliyor…
Örnek vermek gerekirse; Çocuğu kelam dinlemediği için akşam yemeğinde 5 kez sofraya çağırmasına karşın sofraya gelmeyen, elindeki telefonu bırakmayan çocuğuna öfkelenen ebeveyni ele alalım. Ne yaparlarsa yapsınlar bunu başaramadıklarını, çocuklarında bir sorun olduğunu, dikkatini toparlayamadığını, onları duymadığını söylerler. Bu gördüklerinde olağan ki haksız değiller. Fakat buradaki değişimin çocuklar tarafından değil ebeveynler tarafından yapılması gerektiğini söylediğimde, şayet bir hatalı aranıyorsa o hatalının çocuk değil ebeveynler olduğunu söylediğimde evvel bir reaksiyon alırım ebeveynlerden. “Ama biz her şeyi denedik hocam…” derler. Sonrasında ise her şeyi denemiş olsalardı o an benimle bunları konuşmayacaklarını, her sorunun şimdi bulunmamış olsa da bir tahlili mevcut olduğu üzerine konuşmaya başlarız. Burada kıymetli olan, ebeveynin çaresizlikle gücünü çocuğa verdiğini görmesi, öfkeyle, bağırarak, milyon defa söylenen ‘hadi’lerle çocuğa öğretmek istenileni öğretemeyeceklerini, onların kurallarda dengeli olup olmadığını, teknolojik aletlerle ortalarının nasıl olduğu üzere dinamikler konuşulmaya başladığı vakit bana hak vermeye başlarlar. Zira ortamda tek haklı ‘gerçek’tir, o da 1 tanedir. Şimdi 5 10 yıldır dünyada olan bir çocuğun, istenmeyen davranışlarının kökeni her vakit bulunabilir. Şayet ebeveynler içlerindeki çocuğu şefkatle kabul eder, sevgiyle yaklaşırlarsa, çocuklarına karşı da bunu yapabilir hale geliyorlar, şayet kendilerine karşı acımasız ve öfke dolularsa, çocuklarına ‘içlerindeki çocuğu’ yansıtıyorlar. Burada da düğüm gitgide zorlaşmaya başlıyor… Düğümü yol yakınken çözebilmek için, sorunları fark etmeye başladığınız vakit, ‘nasıl olsa vakitle geçer’ niyetine aldırmadan, bir uzmandan dayanak almanızı öneririm. Zira, çocuğunuzun ve içinizdeki çocuğun her anı çok kıymetli! Bir çocuğun çocukluğunda ebeveynleriyle ortasındaki münasebet ne kadar sağlıklı ise, çocuk ne kadar aynalanıyorsa, kendini o kadar bedelli, görünür, kıymetli vb. hisseder. Bunu başarmak da eminim her anne babanın en pahalı arzusudur…
3 adımda öfkelendiğiniz olay/ durumla ilgili farkındalığınızı geliştirebilirsiniz:
Siz öfkelendiniz! Birinci evvel kendi hissinizi yargısız, şartsız kabul edin.
Öfkenizle sağlıklı başa çıkabilmek ve bu durum ile ilgili öfkelenmemeniz için sizin neye gereksiniminiz var?
Bu durumda sizin hisseniz nedir? Bu durum ile ilgili kendinizde neyi değiştirebilirsiniz?
Yukarıdaki örnek üzerinden gidecek olursak;
Çocuğum yemek sofrasına 5 sefer söylememe karşın gelmediği ve elindeki telefonu bırakmadığı için öfkeliyim.
Bu durumla bağırmak, haydi deyip kendimi ve ortamı yıpratmak yerine ne yapabilirim? Huzura gereksinimim var, sözümün dinlenmesine gereksinimim var, 1 sefer söylediğim vakit çocuğumun telefonu bırakıp sofraya gelmesine gereksinimim var.
“Bu durumda benim hissem büyük zira bu vakte kadar hiç hudut koymadım. 3 gün telefonu bırakmadığı için kızdıysam öbür günlerde dengeli davranmadım, boşverdim. O yüzden beni ciddiye almıyor. Demek ki evvel ben dengeli bir biçimde davranmam gerekiyor. Onunla konuşayım, “Eğer bugünden itibaren sofraya çağırdığımda gelmemeyi seçersen 1 gün telefonla oynamamayı seçmiş olacaksın” diyeyim, sorumluluk almasına müsaade vermiş olayım.” İç hesaplaşmamızı yaptık… Şayet kendinizdeki bu durumu değiştirirseniz, çocuğunuz da size adapte olacak ve tahminen birinci gün değil ancak sizin dengeli davranışlarınızdan sonra sofraya birinci çağırdığınızda gelecektir.
Bu yalnızca bir örnekti. Her durumda, her durum ile ilgili karşılıklar değişik ve bireye özel, biricik olacaktır. Bu yanıta sabırla, dengeli bir halde sadık kalırsanız, değiştiremeyeceğiniz hiçbir şart olamaz.
Başka bir örnek de çocuğunuzun öfke krizine girdiği an için verelim. Öncelikle çocuğunuzun öfke krizine girmesinin arkasında pek çok neden olabilir( Ebeveynden mi gördü, öğretmenden mi gördü, başka arkadaşlarından mı gördü, ferdî travması mı var, doğumdan beri mi bu türlü vb…) Bu sebeplerden bağımsız bir formda düşünecek olursak, öfke anında çocuğunuz sizi duymayacaktır! Onun gereksinim duyduğu tek şey: KAPSANMAK! Çocuk, hissinin anlaşılmasını, kabul edilmesini, aynalanmasını bekler. Yani tek muhtaçlığı ‘ sen öfkelisin şuan denilip, (çocuğun muhtaçlığına nazaran kucağa alınabilir ya da yanında oturulabilir) sakinleşmesini beklemek. Şayet o anlarda ‘alarmdayken’ konuşmaya çalışırsanız, yaşı kaç olursa olsun, ya sizi suçlayacak ve öfkesini size yöneltecek, ya vurmaya başlayıp öfkesini size yöneltecek ya da içine kapanıp ağlamaya devam edecektir. Sonuç olarak, sorun çözülmemiş olacak, bir sonraki tetikleyici olayda tekrar tıpkı kriz yaşanmaya devam edecektir. Unutmayın, çocuklar şimdi kendi kendilerine krizleri yönetemiyor olabilirler, bir yetişkinin dayanağına muhtaçlık duyuyor olabilirler ve bu olabilecek en doğal gereksinimdir.
Eğer siz onların kriz anlarında onlara takviye olup, bu olumsuz hislerle baş etmeleri için onlara takviye olmayı seçerseniz, onlar hisleriyle barışık, iç güçleri gelişmiş, sorun çözme maharetleri yüksek birer birey olma yolunda ilerlerler.
ÇOCUĞUM BANA HİÇBİR ŞEY ANLATMIYOR
Yetişkin tarafından hisleri kapsanmayan çocuklar, bir vakit sonra ömür olaylarını anlatmamaya başlarlar. Zira anlaşılmayacaklarına dair bir algı oluştururlar. Örnek vermek gerekirse; okulda bir arkadaşıyla sorun yaşadığını ve çok sonlanıp arkadaşına vurduğunu anlatan bir çocuğa birinci reaksiyonunuz “Yanlış yapmışsın, vurmak yeterli bir davranış değil, sende de yanılgı var, neden vurdun” üzere cümleler olursa, bir vakit sonra çocuk kendini size karşı kapatır, anlatmaz, olmamış üzere davranır, sorununu görmezden gelir, geçiştirir lakin gerçek ömürde okulda arkadaşına vurmaya devam eder. Burada yapılması gereken öncelikle o andaki hissini ona aynalamaktır. Yani, çocuğa “sen çok kızmışsın, sen arkadaşına çok kızdın, öfkelisin vs” üzere bir cümle olmalıdır. Şayet bu olursa, çocuk anlaşıldığını hisseder, inanç ortamı oluşur ve sonrasında vurma davranışının yanlış olduğu onun yerine neler yapılabileceğine dair yardımcı stratejiler öğretilebilir.
Başa dönecek olursak: “Bilmekle olmak bambaşka… Bilmekle yapmak bambaşka…”
Kendi şahsî hayatımda ben de bunları eksiksiz bir formda yapabiliyor muyum? ASLA. Ancak kıymetli olan her geçen gün bildiklerimizi hayata geçirebilmek için elimizden geldiği kadar çabalamak, yapamadıklarımız için kendimizi suçlamamak, yapamadıklarımız için hatalı ve pişman hissetmek yerine yapabildiğimiz, kendimizi geliştirdiğimiz her bebek adımı için kendi sırtımızı sıvazlamak. Bunu okuduktan sonra, her gün kendinizi ve çocuğunuzu çok değil 1 kez bile aynalamaya başladığınız vakit, dünyanızın nasıl değiştiğini, bağınızın daha sağlıklı bir biçimde ilerlediğini gözlerinizle görmüş olacaksınız. Bu inanın, denemeye değer! O yüzden, farkında olmasa da “BENİ AYNALA” diyen çocuğunuza verebileceğiniz en değerli ikram onları, onların hislerini kapsamak…
Hem çocuklarınıza, hem içinizdeki çocuklara AYNA dolu günler dilerim.
