Güneş Kocagöz
Dünya’da ve Türkiye’de birinci romanı ‘Marx ve Oyuncak Bebeği’ ile kendinden kelam ettiren Maryam Madjidi yeni kitabı ‘Benim Adım Maryam’ı bu kere çocuklar için yazdı. Concourt ve Ouest-France Etonnants Voyageurs Roman Ödülü’nün yanı sıra Notre-Dame de Sion Fransız Lisesi ile Notre-Dame de Sionlular Derneği tarafından 2008 yılından itibaren düzenlenen NDS Edebiyat Ödülü’nün de sahibi olan muharrir, ‘Benim Adım Maryam’da bir kere daha kendi geçmişinden ilham alıyor.
Göçe birinci elden tanıklık etmiş, küçük yaşta sığınmacılığı deneyimlemiş bir müellif Madjidi. 1980 yılında Tahran’da, İran İslam Devrimi’nin çabucak ardından doğar. Ülkedeki komünist uğraş içerisinde faal yer almış ailesinin İran’da, baskı ve kovuşturmalardan uzak, özgürce yaşaması olanaksızlaşınca, 6 yaşındayken anne babasıyla birlikte Paris’e yerleşir.
Siyasi nedenlerden ötürü sürgün ömrü sürdüren yetişkinlerin karşılaştıkları zorlukları, baş etmek zorunda kaldıkları çelişkileri, yeni ile eski “vatan”ları ile bağlarını kurarken kimliklerini tekrar var etme çabalarını anlatan öykülere aşikârız. Pekala, bir çocuk nasıl yaşar bütün bunları? Örneğin tüm oyuncaklarını, çok sevdiği büyükannesini, sokakta birlikte oyun oynadığı arkadaşlarını neden geride bırakmak zorunda olduğunu bilmeden bir gün “Ora”dan kalkan bir uçağa binen ve indiğinde kendini “Bura”da bulan küçük Maryam ne yapar?
Maryam oyun oynamaz, zira yeni yerleştiği küçük apartman dairesindeki odası bomboştur. Ailesi ona yeni oyuncaklar almaya kelam verir ancak Maryam, o güne dek tüm sevinç ve kederlerine ortak olan bebeklerini ve pelüş hayvanlarını özlemektedir.
Maryam konuşmaz. Zira başında “Ora”nın lisanı ile “Bura”nın lisanı durmadan çarpışmaktadır. Okulda “herkes gibi” olmak isteyen Maryam, bir yandan anne-babasının konuştuğu lisandan utanmakta, öte yandan “yeni dil”in inceliklerine şimdi hâkim olamadığı için arkadaşlarıyla ve öğretmenleriyle irtibat kurmaktansa suskunluğu tercih etmektedir.
Maryam yemek yemez. Tüm tatlar ve kokular ona yabancıdır. Vaktinde büyükannesinin mutfağından yükselen nefis kokuların onda uyandırdığı huzur ve inanç hissine kıyasla okul kantininde önüne sürülen garip yiyecekler tek sözle vahimdir. O kadar ki öğretmenlerden, arkadaşlardan, ailesinden yükselen “Ama yemek zorundasın!” ısrarları da Maryam’ı yemek yemeye ikna edemez.
Oynamaktan, konuşmaktan, yemekten kesilen bir çocuğun kaygısını hayal edebilir misiniz? Maryam’ın kederi, kendini yabancı bir kültürde, niyetlerini söz edemedikleri bir lisanda, hiç tanımadıkları beşerler ortasında bulan; geldikleri yerde ya da kitaptaki tabirle “Ora”ya paraşütle inmişçesine orijinal bir hayatla baş etmek zorunda kalan sayısız göçmen çocuğun sıkıntısına benziyor. Maryam, tıpkı onlar üzere küçücük, inançsız ve yapayalnız hissediyor.
Ta ki okulda, yanında gözlerinin içi gülen o küçük kız belirinceye dek. Bir çocuğun bir çocuğa önyargısız dokunuşudur lisan bariyerini yıkan; farklı kültürler ortasında yükselen duvardaki geçitleri fark ettirip onları büyüten; yeniyi tanıdık ve inançlı kılan…
Türkiyeli okurun ‘Akim Koşuyor’ ve ‘Kimsesiz’ isimli sıra dışı, fotoğraflı kitaplardan tanıdığı ünlü Belçikalı çizer Claude K. Dubois’in, Maryam’ın içinden geçen hisleri birkaç dokunuşla görünür kıldığı pastel illüstrasyonlarının eşlik ettiği kıssa son derece sade bir lisanla ve son derece çarpıcı bir formda sığınmacı bir çocuğun yaşadığı ruhsal çalkantılara ayna tutuyor.
Maryam, yanından ayrılmayan küçük arkadaşıyla oyun oynamaya başladığı andan itibaren çocukluğa da, yaşama da geri dönüyor. Artık yesyeni bir hayatı var fakat güvendiğiniz bir arkadaş yanınızdaysa yeni dediğiniz nedir ki?
Eğer siz de her çocuğun, sonunda Maryam’ın da yaptığı üzere, bir köşede tek başına suskunluk içinde oturan o küçük yabancıya çekincesiz yaklaştığı; lisan, din, cinsiyet ayrımı yapmaksınız yaşıtlarını oyuna davet ettiği bir ülke hayal ediyorsanız, bu kitabı onlara okutmalısınız!
Ferhat Sarı’nın Türkçeleştirdiği, Ginko Çocuk’tan çıkan kitabın her sayfasını renklendiren fotoğrafları, geniş satır aralığı ve font büyüklüğü en küçük okurlar için bile okuma rahatlığı sağlarken, hüzün ile coşku ortasında ince bir istikrar tutturan içeriği büyük küçük herkesi göçmen çocuklar üzerine düşünmeye davet ediyor.
