Evlilik ya da alaka dışı yaşanan cinselliğin toplumlar tarafından yaygın olarak onaylanmamasına karşın, herkesin tek eşli olmadığı dikkat çekmektedir. Birçok bireyin evlilikleri ya da alakaları devam ederken, alaka dışı cinsel birliktelikler de yaşadıkları görülmektedir. Fakat birçok kişi, aldatmayı yalnızca cinsel alaka olarak değerlendirmemek gerektiğini savunmaktadır.
Evlilik dışı alakalarda son yıllarda artış gözlendiği bilinmektedir. Evlilik dışı münasebetler üzerine birçok çalışma düzenlenmesinin nedeninin bu çeşit münasebetlerin evlilik ilgisine çok fazla ziyan vermesi olduğu söylenebilir. Tek eşlilik ve çok eşlilik durumundan farklı olarak, münasebetin sürekliliği ile sadakatin birçok sefer tıpkı manada kullanıldığını ve bağlantı müddetinin genel olarak, sadakatin derecesi olarak kabul edildiği belirtilmektedir. Bu alanda muteber istatistikler olmamakla birlikte, Vaughan’nın (1998) araştırmasında aldatma oranını erkekler için %60, bayanlar için %40 olarak bulunmuştur. Boşanmış çiftlerle yapılan bir çalışmada boşanma ise bu oranın, erkeklerde %44 ve bayanlarda %40 olduğu görülmektedir (Janus ve Janus, 1993).
Düzenlenen çalışmalarda, etraflarında evlilik dışı ilgi yaşamalarını destekleyen arkadaşları olan şahısların bu tıp davranışları daha çok gösterdikleri saptanmıştır. Tıpkı vakitte, geçmişte bu çeşit davranışta bulunanların birebir davranışı tekrarlama eğiliminin yüksek olduğu görülmektedir. Genel olarak erkeklerin bayanlara oranla daha fazla evlilik dışı alaka yaşadıkları savunulmaktadır. Bir öbür görüşe nazaran ise, ailelerinde aldatma ile karşı karşıya kalan çocuklarda ileriki yaşlarda aldatma eğilimi görülme riski daha fazladır. Bunu, çocukların aile alakalarını model alarak birebir modeli tekrarladıklarını belirterek açıklamakmümkündür.
Düzenlenen bir araştırmada, babalarının aldattığını bilen yetişkinlerin aldatmayı kendi hayatlarında da tekrar etme olasılığınınn daha fazla olduğu bulunmuştur. Lakin, annelerinin aldattığını bilen yetişkinler için durumun birebir olmadığı görülmektedir. Tıpkı araştırmada, bu durumun erkekler için mümkün olduğu; ancak bayanlar için manalı bir sonuç bulunmadığı görülmüştür.
Bunların yanı sıra, erkeklerde bağlantı baslangıcı ile evlilik kararı ortasındaki müddet arttıkça aldatma eğiliminin de arttığı görülmektedir. Bu bağlamda, uzatmalı bağ sürdüren şahısların bağlantıyı yasayış biçimleri ve ilgiye bakış açılarının aldatma üzerinde tesirli olduğu söylenebilir. Uzatmalı bağlantıların, uzun flört devri olan ve evlilik kararı geç alınan alakalar olduğu belirtilmektedir. Bu münasebetlerde ise, çiftlerin birbirleri ile daha az vakit geçirdikeri, boş vakit aktiflikleri sırasında eşlerinden ayrıldıkları ve gündelik işleri birlikte yapmadıkları görülmektedir.
Ayrıca, bu çeşit münasebetlerde evlilik mümkünlüğünü yüksek görmeyen şahısların, diğer seçeneklerini açık tutmak maksadıyla vakitlerinin bir kısmını diğerlerine ayırdıkları savunulmaktadır. Uzatmalı alakalarda evlenme kararı alma nedenlerinin de bağlantı dışı olaylar olduğu belirtilmektedir (iş degiştirdim, hastalandım, kader). Evlilik öncesi birbirini tanımak için vakit ayırmayan bu çiftlerde tıpkı meskeni paylaşma kelam konusu olduğunda çatışmaların meydana geldiği söylenebilir. Çatısmaların da aldatma eğilimini arttırdıgı bilinmektedir. Ayrıyeten, evlilik öncesi alaka alternatiflerini göz önünde tutan bu bireylerin; memnun, doyumlu ve eşit alakada olsalar bile, alımlı alternatiflerle karşılaşabildikleri savunulmaktadır.
Bunların yanı sıra diğer bir boyutun da, Türk örneklemi ile çalışıldığında klâsik evlenme biçimi olan görücü metodu olduğu görülmektedir. Boğda ve Şendil (2012) tarafından düzenlenen araştırmada, evlenme biçiminin aldatma eğilimi üzerinde manalı bir tesiri olmadığı görülmüştür. Fakat, bağ başlangıcı ile evlilik kararı ortasındaki mühlet azaldıkça
aldatma eğiliminin azaldığı düşünüldüğünde; görücü yordamı ile yapılan evliliklerde, evlilik kararı ile yola çıkılmasının da göz önünde bulundurulması gerektiği söylenebilir. Klâsik şemaya sahip olan bireylerin evliliklerinde en fazla bağlılık hissedenler olduğu görülmektedir.
Düşünülmesi gereken bir diğer noktanın da, erkeklerde aldatma nedenlerden birinin yenilik arama olduğu belirtilmektedir. Yenilik arama, eşe yönelik heyecan azalması ve bıkkınlıkla da kimi çatışmalara yol açabilir. Büyük bir olasılıkla, erkekler genellikle az konuştuklarından, sözleri manalı ve değerli olarak algılanmaktadır.
Hem bayanlarda hem de erkeklerde evlilik ahengi ile aldatma eğilimi ortasında negatif ve manalı münasebetler olduğu bulunmuştur (Amato ve Previti, 2003). Bu bağlamda, evlilik ahengi yüksek olan bayanların ve erkeklerin aldatma eğilimlerinin düştüğü ya da aldatma eğilimi düştükçe evlilik ahenginin yükseldiği söylenebilir. Bayanların ve erkeklerin evlilik ahenkleri ile çatışma eğilimleri ortasındaki ilgilerin de negatif tarafta manalı olduğu dikkat çekmektedir.
Bunların yanı sıra, evlilik ahengi yüksek olan bayanların ve erkeklerin çatışma eğilimlerinin düştüğü ya da çatışma eğilimleri yükseldikçe evlilik uyumlarının düştüğü görülmektedir. Ayrıyeten, bayanlarda ve erkeklerde aldatma eğilimi ile çatısma eğilimi ortasında da olumlu ve manalı bir bağ olduğu belirtilmektedir. Aldatma eğilimi yüksek olan bayanların ve erkeklerin çatışma eğilimlerinin de yükseldiği ya da çatısma eğilimi düşen bayan ve erkeklerin aldatma eğilimlerinin düştüğü savunulmaktadır.
Aldatma Çeşitleri
Literatürde yer alan çalışmalar incelendiğinde, aldatmanın duygusal aldatma, uzun periyodik aldatma, tek gecelik alaka, gönül eğlendirme olmak üzere 4 çeşidi olduğu görülmektedir. Duygusal ve cinsellik açısından aldatmanın, duygusal aldatma, yalnızca cinsellik, duygusal ve cinsellik olmak üzere 3 halde isimlendirildiği görülmektedir. Kişinin devam eden bir romantik münasebeti varken bir diğeriyle duygusal bir yakınlık yaşaması, bir diğerine âşık olması, bir diğeriyle özel bir paylaşımda bulunması duygusal aldatma; tekrar romantik bir alaka yaşarken bir oburuyla cinsel bağa girmesi cinsel aldatma olarak tanımlanabilir. Erkeklerde cinsellik odaklı aldatma daha fazla iken, bayanlarda duygusal ve cinsellik odaklı aldatmanın daha fazla olduğu belirtilmektedir.
Aldatma Nedenleri
Yeniçeri ve Kökdemir (2004) araştırmalarında, aldatan bireylerin aldatma nedenlerine dair altı boyut olduğunu belirtmişlerdir:
A.Suçlama: Bu çalışmaya nazaran, erkeklerin işlerine çok fazla vakit ayırmaları ya da kendi anneleri hakkındaki tenkitleri kabul etmekte zorlanmaları, bayanların aldatma nedenleri ortasında yer almaktır.
B. Toplumsal yapı: Kişinin tutucu bir etrafta yetişmesi, erken evlenmesi, ergenlikte az kadın/erkekle birlikte olması ve görücü yöntemi evlenmesi aldatma nedenleri ortasında yer almaktadır.
C. Baştan çıkarma: Yine bu çalışmaya nazaran, erkeklerin karşı tarafa hayır deme ve baştan çıkma boyutlarına daha fazla mana yükledikleri bulunmuştur. Erkekler ‘baştan çıkma’nın aldatma nedeni olarak daha değerli olduğunu belirtmişlerdir. Bayanlar ‘baştan çıkma’ nedeniyle aldatmayacaklarını söylerken, erkekler her iki cinsin de bu nedenle aldatabileceğini düşündüklerini belirtmişlerdir.
D. Cinsellik: Yine bu çalışmada erkekler, eşlerinin evlenmeden cinsel bağlantı yaşamak istemedikleri için diğer bayanlarla cinsel birliktelik yaşadıklarını, bayanların da evli olmadıkları için, eşlerinin evlenmeden evvel cinsel muhtaçlıklarını karşılayabilmeleri için, diğer bayanlarla cinsel ilgiye girmelerini doğal karşıladıkları bulunmuştur.
E. İntikam: Erkekler, intikam boyutuna bayanlara nazaran daha fazla atıfta bulunmaktadırlar, bilhassa bayanların intikam nedeniyle aldattıkları bulgusuna varılmaktadır. Birlikte olduğu kişi hak ettiği için, birlikte olduğu kişiyi cezalandırmak için, birlikte olduğu bireye kızgınlık duyduğu için ya da yalnızca inat olsun üzere muhtemel nedenlerden oluşan bu boyut, bilhassa erkekler tarafından “kadınların aldatmasına” neden olarak görülmektedir.
F. Uyaran arayışı: Yenilik, heyecan, cümbüş arayışı, monotonluktan sıkılma üzere nedenler de aldatmaya sebep olabilmektedir. Uyaran arayışı olarak isimlendirilebilecek bu boyut hem bayanlar hem de erkekler için değerlidir. Aldatan kişi bayan da olsa erkek de olsa fark etmemektedir; uyaran arayışı her iki şartta da aldatma nedeni olabilir. Örneğin uzun yıllardır tıpkı bireyle evli olduğu için aldattığını söyleyen kişi, bu boyut altında yer almaktadır.
Düzenlenen çalışmalar incelendiğinde, ferdî etkenler, dışsal faktörler ve ilişkisel faktörler olmak üzere aldatmayı etkileyen faktörlerin 3 başlık altında toplandığı görülmektedir (Duba, Kindsvatter ve Lara, 2008). Ferdî faktörlerin; evlilikteki tatmin, merak, mazeret, mutsuz cinsel münasebet üzere etkenleri kapsadığı belirtilmektedir. Düzenlenen bir araştırmada, bilhassa bayanlar için evlilikteki tatminin aldatma eğilimine değerli tesiri olduğu görülmüştür. Bu araştırmanın bulguları incelendiğinde, %66 oranında bayanların aldatma öncesi mutsuz oldukları, erkeklerin ise %30’nun aldatma öncesi mutsuz oldukları görülmektedir. Bu bağlamda, bayanların birincil münasebetlerinde mutsuzluk yaşadıkları vakit aldatmaya daha eğilimli oldukları söylenebilir. Blow ve Hartnett’a (2005) nazaran ise, birincil
ilişkilerde duygusal olarak ihmal ve reddedilmişlik hissi bilhassa bayanları aldatmaya yönelten faktörler ortasında yer almaktadır. Bunlara ek olarak, cinsel bağdaki mutsuzluk da aldatmanın sebeplerinden biri olarak gösterilmektedir. Bilhassa erkeklerin birincil bağlarında cinsel tatminsizlik yaşamalarının aldatma eğilimini arttırdığı savunulmaktadır (Liu, 2000). Ayrıyeten, çocukların evlilikteki tatmin hissine tesiri çok sonludur; fakat çocuk sayısı, yaşı ve karakteri evliliklerde aldatmayı etkileyen faktörler ortasında yer almaktadır. Şahsî faktörlerden biri ise dini inançlardır.
Birçok dinde aldatma dinen yasaklanan bir olgudur. Dinen yasaklı olması da çiftlerin aldatmadan uzak tutmaya yarayan faktörler ortasında sayılabilmektedir.
Bunlara ek olarak aldatma üzerine yapılan çalışmalar incelendiğinde, bireylerin gelir durumunun ve çalışıp çalışmamasının değerli iki faktör olduğu görülmektedir. Düzenlenen çalışmalarda, 3000 dolardan fazla yıllık geliri olan şahısların aldatma eğilimlerinin daha fazla olduğu görülmüştür. Ayrıyeten, kişinin eşinin çalışıp çalışmamasının da aldatmayı etkileyen faktörlerden biri olduğu belirtilmektedir. Eşlerden birinin çalışıp oburunu çalışamaması münasebetteki istikrarları bozacağından çiftleri aldatmaya iten faktörlerden biridir. Aldatmayı etkileyen bir öbür etken ise eğitim seviyesidir. Bilhassa bayanlarda partnerinin eğitim seviyesi kendisinden düşük olduğunda bayanın eşini aldatma mümkünlüğü daha yüksektir.
