“Diyarbakırlıyım. Diyarbakır’da yaşıyorum. Evli ve üç çocuk annesiyim. Öğretmenim” kelamlarıyla başladı Hareket Cet Güleç söyleşimize. Beş yıl sonra yayımlanan yeni öykü kitabı ‘Uzak Olmaz’da, şiddetin, kan ve gözyaşının merkezinde olduğu, yakın vakitte yaşanılan/yaşatılan gerçekleri güçlü hikayelerle anlatıyor Hareket Cet Güleç.
İlk hikaye kitabınız ‘Boşlukta Büyüyen’ yayımlanalı beş yıl oldu. Yeni kitap yayımlamak için uzun bir müddet değil mi? Neden bu kadar vakit beklediniz?
Bu beş yılda ülke ve dünya gündemine koşut benim hayatımda da çok şey oldu. Yeniden de fırsat buldukça yazmaya uğraş ettim. Birinci olarak ‘Sur Öyküleri’ ismini verdiğim (iki yıl kadar önce) bir belge hazırladım. Bu belge bir müddet sonra sıkışık, fazla yüklü, nefes alamayan bir toplam üzere göründü gözüme. Bunun sebebi edebiyatın omuzlarının hayatınki kadar geniş olmamasıydı. Yıkım yaşamış, travmatize edilmiş bir kent ve insanlarının yaşadıkları arka arda sıralanamıyor hayli seyreltip anlatmak gerekiyordu. Bu nedenle hikayelerden kimilerini belgeden çıkarmak zorunda kaldım. Yerlerine yeni hikayeler yazdım. Ve tekrar şekillendirdim. Akabinde yayınevi arayışı başladı. Haliyle oldukça vakit aldı.
‘ÖTEKİLER, BURALARDAN YÜKSELEN FERYAT FİGANI DUYMAYACAK KADAR UZAK OLAMAZ’
Kitapta yer alan hikayeler “bir uzak diyarda” geçiyor daha çok. Hikayelerin çabucak hepsinin yerini kapsadığı için mi kitabın ismini ‘Uzak Değil’ koydunuz, yoksa öbür bir sebebi mi var?
‘Uzak Değil’ zira ölülerin kepçelerle toplandığı günlerin üstünden çok vakit geçmedi. ‘Uzak Değil’ zira kokmaması için cesedi buzdolabında saklanan çocuğun yaşadığı yer ülkenin en uç noktasına bin beş yüz kilometre arada. Ötedekiler, buralardan yükselen feryat figanı duymayacak kadar uzak olamaz/olmamalı.
Yine yer olgusundan yola çıkarsak, “uzak”ta kan, gözyaşı ve şiddet var. Hikayelerini anlattığınız beşerler her daim yaralı ancak umutlu… Sosyolojik bağlamda bu insanların hayatla olan alakasını nasıl yorumluyorsunuz? Size bu hikayeleri bu biçimde yazdıran his nedir?
Öykülerini yazdığım beşerler birinci defa şiddet ve çatışma ortamıyla karşılaşan beşerler değil. Köylerinden göç etmek zorunda kaldıkları için kente yerleşmişler. Uzun yıllardır maruz kaldıkları çatışmalı hal, meskenlerinin yıkılması, sokağa çıkmalarının yasaklanması, yakınlarının kaybedilmesiyle katlı/katmerli bir zorlanma yaşıyorlar. Hayatlarını kuşatan inançsız ortamdan çıkış yolu bulamıyorlar. Yaşama tutunmak için bir arka alana, düşsel bir boyuta sıçrıyorlar. Benim karakterleri sisli bir alana, gerçekle gerçeküstü ortası bir yere konumlandırmam hikaye şahıslarının devam etme uğraşlarıdır. Fizikî olarak çıkış yapamadıkları, oksijensiz kaldıkları gerçeklikte debelenip durmasınlar diye içeri biraz hava girmesini sağlayacak renkli balkonlar, çiçekli bahçeler, oyalı yazmalarla umut pencereleri açmaya çaba ediyorum.
Bu insan hikayelerini bana yazdıran his, çekilen acıların haber bültenlerinde sayılara indirgenerek değersizleştirilmesinin önüne geçmek. Onurlandırmak ve toplumsal hafızada yer etmesini sağlamak.
‘ÖYKÜLERİM, TANIKLIK ETTİKLERİM VE DENEYİMLEDİKLERİMLE BİRLİKTE ÖRÜLÜYOR’
Öykülerinizde, birinci tekil anlatıma tartı verdiğiniz görülüyor. Hikayelerinizin içeriğini, anlattığınız hisleri düşününce, şahit olmaktan fazla, “ben buradayım/buradaydım” diyorsunuz güya. Üslubunuzu bu formda belirlemenizin sebebi ideolojik diyebilir miyiz?
Birinci tekil şahıs anlatımını, karakterimin iç dünyasına güzelce yaklaşabilmek için tercih ediyorum. Hikayeye giren ve girmeyen bütün ögeleriyle karakterimi tanımak için. Öykülerim yüklü olarak tanıklıklarımdan oluşsa da şahsen deneyimlediğim pek çok şeyi de içeriyor elbette. Buradaydım ve hâlâ buradayım. Olan bitenin hikayelerime olduğu üzere ömrüme da sızan, etkileyen hatta akışını sekteye uğratan, mecrasını değiştiren tarafları var. Hasebiyle öykülerim tanıklık ettiklerim ve deneyimlediklerimle birlikte örülüyor. İçinizi bütünüyle sakındığınız bir metin ikna edici olmaz sanırım. Uzak, eğreti ve eklektik olur.
Dikkatimizi çeken bir diğer olgu, öykülerinizdeki bayanların çok güçlü oluşu… Bir halde hayatla, iktidarı temsil eden rastgele bir özneyle baş etmeye çalışıyorlar ve altından kalkıyorlar. Bayan hareketinin son yıllarda gücünü arttırdığı, neredeyse ana muhalefetten çok daha faal olduğu ortada. Sizce edebiyat mı sokağı besliyor, sokak mı edebiyatı besliyor? Bu konuda bir paralellik var mı? Ne düşünüyorsunuz?
Kadın karakter yazarken birinci önceliğim toplumsal cinsiyet rollerini yine üretmemek. Maşist kültür öğelerinin, kodlarının ve lisan dizgesinin farkında olarak yazmaya uğraş ederim. Gerçek hayatta olduğu üzere kurgu metinlerde de bayanların engellenmelerine, çaresiz kalmalarına, durumu kabullenmelerine tahammül edemiyorum. Kesinlikle bir yerinden yırtmalı, baskı düzeneğini devre dışı bırakmalı ve kendi iç sesine kulak vermeli. Bu bazen tercih edilmiş bir meczupluk hali doğurabiliyor. Akla izana sığmayan zorluklar var. İnsan delirir ve bunu onu hayatta fiyat.
Edebiyat ve sokak ortasındaki beslenme biçimini mutualizme benzetebiliriz. Her iki alanın fayda sağladığı bir ilişkisellik kelam konusu. Günümüz edebiyatı, içinde gerçekleştiği şartları görmek durumunda. Kategorilere ayrılmış toplumsal bilimlerin edebiyata sağladığı konfor yavaş yavaş ortadan kalkıyor. Edebiyat, okuma ve yazma edimleri toplumsal ve tarihî olanla hemhal oluyor. Cortazar’dan alıntılarsak; “…edebiyat seçkini olmayan hiçbir romancı ya da öykücü kürsüye, bir Fransız ya da Kuzey Amerikalı muharririn bugün hâlâ büyük ölçüde yapabildiği üzere, sunumunu büsbütün edebi olanla sınırlamak için çıkmayacaktı.”
Edebiyatta tanımlamalara, çeşitlere dair ne düşünüyorsunuz? Kendinizi “politik edebiyat” janrında üretim yapıyor olarak görüyor musunuz?
Edebi cinsler ortasında geçirgen bir zar olduğunu var sayarsak, bu zarın geçirgenliği sağlayan porlar (delikler) oldukça genişlemiş görünüyor. Hikayelere sızan şiirsel yanlar ve romanlara giren hikaye parçacıkları var. Edebi tanımlar silikleşiyor, çeşitler gitgide birbirine dolanıyor üzere. Mesela son okuduğum Gosponivov’un ‘Hüznün Fiziği’ roman olarak sunulmuş fakat epeyce modüllü bir yapıya sahip ve yer yer biyografik, yer yer öykümsü. Farklı bir okuma tecrübesi sunuyor. Enteresan olmakla birlikte deneysel işleri alımlı bulmuyorum. Bu noktada biraz klasik olacak fakat romanı roman üzere hikayeyi kendine mahsus rafine lisanıyla okumayı seviyorum.
Kanımca randımanlarını tanımlamak, sınıflandırmak, edebiyat içinde bir damara ya da ekole dâhil etmek müellifin elinde değildir ve gücü de yetmez bunu yapmaya. Bu bahiste kelam sahibi okurlar, çağdaşlarının metinleri üzerine baş yoran müellifler ve eleştirmenlerindir. Müellifin kendisi ben “politik edebiyat” üretiyorum dese bile bunun okurlarda ve kelamını ettiğimiz etraflarda karşılığı olup olmadığı kıymetlidir. Müellif Behçet Çelik, Gazete Kadıköy’deki yazısında ‘Uzak Değil’i yıkım sonrası belirlemesiyle “ertesi gün edebiyatı” olarak tanımlamıştı. Bu mevzuda bana lakin kenarda bekleyip kitabın nasıl ele alınacağını, nereye oturtulacağını ya da bir yere oturup oturamayacağını izleyip görmek düşer.
Günleriniz nasıl geçiyor? Hazırladığınız yeni bir çalışma var mı?
Günler, çeke çeke uzatmaya çalıştığım bir lastik üzere. Yetişmek ve yetiştirmek için üstümüzde vakit baskısı var. Her gün sonrakinin biraz daha yavaş akmasını, biraz sakin geçmesini umuyorum. Olmuyor. Pandemiyle birlikte koşturmaca dar alanlara hapsoldu yeterlice. Okumak da yazmak da gitgide zorlaşıyor.
Sorunuzun ikinci kısmına karşılığım üstte konuştuğumuz yeni kitabımın neden beş yıl sonra çıktığına ait söylediklerimin devamı sayılabilir. ‘Uzak Değil’i yazmaya başlamadan evvel elimde kabından taşmış, denetleyemediğim ve sonunda başa çıkamadığım için ertelemeye karar verdiğim uzunca bir metin vardı. Hayli uğraştım. Bağlamlı hikayelerden novellaya oradan romana uzanıyor üzereydi. Bu durum üslup problemine yol açtı. Sonunda formu oturtamadım ve belgeyi öylece bıraktım. ‘Uzak Değil’in hikayelerini yazmaya koyulduğumdan beri masaüstünde duruyor. Ne vakit tekrar açıp bakabilirim bilmiyorum.
