Madde bağımlılığı, toplumun her katmanında ve her ülkede görülmektedir. Unsur kullandıkça çalışma ve şayet öğrenciyse okul performansında düşme, kazalara neden olma ve zehirlenmeye yol açar. İşe ya da okula gitmeme, cürüm sürece, hırsızlık yapma da sık görülen toplumsal sonuçlarıdır. Bilhassa gençler, alışkanlık geliştirmeye daha yatkındır. Erkeklerde bayanlara oranla daha fazla görülür. Çoklukla kullanıcıların durumlarını gizlemeleri yüzünden, tanınması başlangıçta bilhassa zordur.
BAĞIMLILIK YAPAN HUSUSLAR NELERDİR?
Alkol, sigara, esrar, uçucu hususlar, eroin, morfin, ketamin, meskalin, metamfetamin, steroidler, kokain, rophynoL (roche), LSD, fensiklidin, metilfenidat.
MADDE BERBATA KULLANIMI NEDİR?
Kişinin günlük hayatında, mesela, meskende, işte, okulda, tehlikeli durumlar, yasal, toplumsal ve mesleksel meseleler üzere tekrarlayıcı ve makûs sonuçlar ortaya çıkarmasına karşın unsurun kullanılmaya devam edilmesidir. Alkollü taşıt kullanma, bu nedenle kazaya yol açma, işe devam etmeme, bireyler ortası sıkıntılara neden olma bu problemlere örnek gösterilebilir.
BAĞIMLILIK NE DEMEKTİR?
Maddeyi almayı sürdürmeye karşı, ruhsal ve fizikî olarak muhtaçlık duyulması durumudur. Kişi unsur almayı kestiğinde ya da azalttığında çeşitli mahrumluk belirtileri ortaya çıkar. Maddeyi bulmak, kullanmak yahut bırakmak için vaktinin birçoklarını harcar. Husus kullanımını bırakmak için daima gayretler, ama başaramaz. Büyük maddi kayıplar yaşar. Günlük hayatında aile, iş ve toplumsal münasebetlerinde büyük sıkıntılarla karşılaşır.
KESİLME YAHUT MAHRUMLUK NE DEMEKTİR?
Uzun kullanım sonucu bağımlılık geliştikten sonra, kişinin rastgele bir nedenle alkol yahut öbür bir uyuşturucuyu kullanmaması yahut sağlayamaması durumunda ortaya çıkan rahatsızlık, yani kriz tablosudur. Kişi, mahrumluk belirtilerinden kurtulmak için tekrar kullanmak ister.
BAĞIMLILIK BİR HASTALIK MIDIR?
Bağımlılığı şeker hastalığı üzere düşünebiliriz. Şeker hastalığında da kişi şayet şeker kullanmaz ve diyetine dikkat ederse rahat yaşar ve hastalık onun için bir sorun olmaz. Lakin ne vakit şeker yer ise hastalık canlanır ve o kişi için önemli bir sorun yaşanmaya başlar.
BAĞIMLILIK DENETİM EDİLEBİLİR Mİ?
Bağımlıların büyük çoğunluğu denetim edebileceği inancı ile unsur kullanmaya başlamıştır. Hiçbir vakit bağımlı olabileceğini düşünmemiştir. Hedef orta sıra kullanmaktır. Lakin sonuçta kişi bağımlı hale gelir. Zira bağımlılık unsur kullanımının kaçınılmaz sonucudur. Kişi bağımlı olduğunun farkına varamaz. Farkına vardığı vakit ise çok geçtir.
KAÇ DEFA HUSUS KULLANINCA BAĞIMLI OLUNUR?
Beşerde unsur kullanmaya başladıktan ne kadar sonra bağımlılık gelişeceğine ait kâfi bilgi elimizde yoktur. Bağımlılık gelişme riski kullanılan unsur cinsine, unsurun saflığına, kullanılan kişinin fizikî ve ruhsal yapısına bağlıdır. Bağımlılık yapan hususların ruhsal tesirleri çok ağırdır. Bu nedenle bir sefer kullanım bile sorun yaratabilir. Örneğin kokain bir kere kullanıldıktan ve tesiri geçtikten sonra 15-16 saat mühlet ile istenmeyen ruhsal tesirlere neden olur. Katkı hususları ile fazla karıştırılmamış eroin, birinci kullanımdan sonra bile bağımlılık yapabilir. Bu nedenle bu hususların bir sefer kullanılması bile sakınca yaratır ve bağımlılık riski vardır.
BAĞIMLILIK BÜSBÜTÜN GÜZELLEŞİR Mİ?
Bağımlılık iyileşmez, düzelir! İnsan bir defa bağımlı oldu mu artık bir daha tam olarak bu bağımlılıktan kurtulamaz. Lakin bu demek değildir ki bağımlılık düzelmez. Bağımlılık düzelir lakin iyileşmez. Kişi unsur kullanmadığı sürece düzgündür. Bir sorunu yoktur. Lakin husus kullandığı andan itibaren bağımlılık sorunu derhal canlanır ve her şey yine başlar. Örneğin alkol bağımlıları düzeldikten sonra her vakit ortada sırada bir içmenin hayali ile yaşarlar. Fakat bu hayalin gerçekleşmesi mümkün değildir. Zira bir sefer alkol aldıktan sonra kısa bir mühlet içinde tekrar bütün gün içmeye başlarlar.
ALKOL BAĞIMLILIĞI VE BERBATA KULLANIMI
Alkol Bağımlılığı; kişinin vücut ve ruh sıhhatini; aile, toplumsal ve iş ahengini bozacak derecede sık ve fazla alkol alma; alkol alma isteğini durduramama ile muhakkak bir bozukluktur.
İnsanlar neden içiyorlar?
Beşerler çoklukla zevk almak, problem ve gerilimle başa çıkmak için içerler.
Alkol bağımlılığı nasıl başlar?
*Genellikle içenlerle arkadaşlık eder.
*İçmek için her vakit neden vardır; memnunluk, neşesizlik, gerginlik vs.
*İçme fırsatları sonsuzdur; maç, av, parti, tatil, doğum günü vs.
*Alkolizm ilerledikçe sorunlar artar, yalnız içmeye başlarlar. Gizlice içer, şişeleri saklar, durumun ciddiyetini saklamaya çalışır.
*Suçluluk duygusu gelişir; suçluluk ve pişmanlık hislerini bastırmak için daha çok içmeye ve sabahları kalkınca da içmeye başlarlar.
Alkol bağımlılığında kısır döngü nasıl ilerler?
Suçluluk, huzursuzluk ve kasvet nedeniyle daha çok alkol alır ve alkol aldıkça huzursuzluk, sorun ve depresyon derinleşir ve şu belirtiler ortaya çıkar: Uyku kalitesinde bozulma, gece uyanmalar, depresyon, huzursuzluk ve dert hisleri, panik nöbetleri, göğüs ağrısı, çarpıntı, titreme.
Sonuçları Nelerdir?
*Sosyal:Boşanma, terk edilme, iş meseleleri, devamsızlık, ev-iş-trafik kazaları, isimli sorunlar.
*Tıbbi:Karaciğer harabiyeti, kalp büyümesi, kalpte kasılma bozukluğu (dilate kardiyomyopati), kansızlık, yüksek tansiyon, kas yıkımı, pıhtılaşmayı sağlayan kan hücrelerinde azalma, kanser, anne karnındaki bebekte anormallikler, pankreas iltihabı, zatürre, hudut sistemi bozuklukları.
*Deliryum tremens:Uzun müddet fazla ölçüde alkol alan bireylerde alkolü kestikten 2-3 gün sonra ortaya çıkabilen, vefat riski taşıyan bir tablodur.
*Bilinç ve ağırlaşma bozukluğu, görsel algı bozuklukları (gerçekte var olmayan şeylerin görülmesi), bulunduğu vakti ve yeri karıştırma ile kendini muhakkak eder; süratli başlayıp dalgalı bir seyir gösterir.
*Ayrıca bağımlılığa depresyon başta olmak üzere çeşitli ruhsal hastalıklar eşlik eder.
Tedavisi nedir?
Alkol bağımlıları tedavi için başvurduklarında ekseriyetle “dibe vurmuşlardır”. Yani sıhhat, aile, meslek, toplumsal ömür vb. istikametlerden büyük kayıplara uğramış ve çaresiz duruma düşmüşlerdir. Bu hale düşmeden pek çok kişi bu zevki terk etmeye yanaşmaz, ya da buna karar verse de basitçe vazgeçer. Değerli olan bu kadar kayba uğramadan bu kısır döngüyü durdurmaktır. Bu nedenle farkındalık, düzelmenin başlangıç noktasını oluşturur. Erken devirdeki bireylerin bu gerçeği fark etmeleri için “motive edici görüşmeler” faydalı olabilir. Alkol bağımlılığı tedavisi mahrumluk belirtileri kalktıktan sonra başlar.
Hedef ayıklıktır:Eşlik eden psikiyatrik bozuklukların ayırıcı tanısı ve tedavisi için de bu değerlidir. Tedaviden sonra uzun periyodik izleme gereklidir. Kişi uzun mühlet hastanede kalsa bile daha sonra izlenmezse alkole dönmesi kolaydır. Tertipli aralıklarla görüşmelere ya da kendine yardım kümelerine katılmalıdır.
Nüksler (hastalığın yinelemesi) birinci 6 ayda en sıktır.
ESRAR
Esrar (marijuana), kenevir bitkisinin çiçek ve yapraklarının kurutulup doğranması ile oluşan yeşil ya da gri bir karışımdır. Kullanım hali: Sigara olarak ya da pipo, çubuk içinde içilir. Son yıllarda sigaranın içi boşaltılıp öteki bir unsur ile karıştırılmış halde esrar doldurularak hazır satılmaktadır. Kimileri esrarı yiyeceklere karıştırır ya da demlemek için çaya karıştırır.
Esrarın tesiri nasıldır?
Sigara ile içilince tesiri 10-20 dakikada başlar. 2-3 saat sürer. Ağızdan alındığında tesir 1/3’ cins lakin tesiri 12 saat sürer.
Esrar sakızımsı ve suda çözünemez olduğu için damardan alınamaz.
Esrarın kısa vadeli tesiri verdiği haz tesiri yanında hafıza ve öğrenme zahmetleri, algı bozukluğu, düşünme ve sorun çözmede zorluk, kalp suratında artış, kahır, huzursuzluk ve panik ataktır.
Problem, huzursuzluk, sonluluk hali, gevşeme, sersemlik, boşlukta yüzme hissi, bellek ve sorun çözmede bozulma, istikrar bozukluğu, iştah ve susuzlukta artış, ağrı hissinde azalma üzere tesirleri bulunmaktadır.
Esrar yoksunluğu nasıl olur?
Duygusal değişkenlik, sonluluk, zahmet, huzursuzluk, uykusuzluk, iştahsızlık, bulantı, kusma, ishal, titreme, terleme ve salya artışı olur.
Tekrar esrar kullanmak için ani ve çok güçlü bir istek duyma sıktır.
Esrar ile ilgili yanlış inanışlar ve gerçekler nelerdir?
*Esrar bitki olduğu için inançlıdır.
Gerçek:Birçok bitki insan için zehirlidir.
*Esrar kullanıcıları öbür uyuşturuculara geçmez.
Gerçek:Esrar başka uyuşturuculara başlangıç noktasıdır.
*Esrarın tesiri birkaç saatte geçer.
Gerçek:Esrar bedende depolandığı için tesiri günlerce hatta haftalarca sürebilir.
*Esrar gerilimi giderir.
Gerçek:Diğer uyuşturucularda olduğu üzere esrar yalnızca sorunlarla yüzleşmeyi geciktirir. Depresyon yapabilir.
*Esrar alkolden inançlıdır.
Gerçek:Esrar kansere neden olabilen bileşikleri içerir ve öteki hususlara inançlı bir alternatif olarak düşünülmemelidir.
*Esrar zihni açar.
Gerçek:Esrar zihni sisli hale getirir; bellek, konuşma, manaya ve karar verme yeteneğini bozar.
*Bugün esrar evvelden olduğundan daha inançlıdır.
Gerçek:Zirai gelişmeler esrarın tesir gücünü arttırmış ve diğer tehlikeli bileşikler eklemiştir.
EROİN:
Haşhaş bitkisinden elde edilir. Eroin, diasetil morfindir. Alındığında bedende morfine dönüşür. Eroinin bir kere kullanımı dahi bağımlılık yapabilir.
Eroin yoksunluğu nasıldır?
Yoksunluk belirtileri:Huzursuzluk, eza hali, durdurulamayan unsur alma isteği, kas krampları, sırt ağrısı, kemik ağrısı, genel mutsuzluk hali, zahmetli, hüzünlü his hali, bulantı ya da kusma, kas ağrıları, göz yaşarması, burun akması, göz bebeklerinde genişleme, terleme, ishal, esneme, ateş, uykusuzluk halindedir.
Mahrumluk morfin ve eroinde kullanımdan 8-12 saat sonra başlar, 48 saat sonra en yüksek seviyesine ulaşır, 5-7 günde azalarak biter.
Fiziksel bağımlılık yapar mı?
Tedavi dozlarındaki (15-30mg) tek bir doz morfin bile daha evvel eroin almamış bir şahısta bağımlılık yapabilir.
Daha evvel bağımlılığı olanlar tekrar eroin alırlarsa daha kolay bağımlı olurlar. Bu yüzden eroinden mutlak olarak uzak durmak zorundadırlar.
UYARICILAR (AMFETAMİN VE AMFETAMİN GİBİSİ MADDELER)
Uyarıcıların bağımlılık yapan potansiyeli, eroin kadar yüksek olmasa da vardır. En çok berbata kullanılan Metamfetamin türevleridir. Dumanı çekilebilir, sigara içinde içilebilir ve enjekte edilebilir. Tesiri saatlerce devam eder. Ekstasy günümüzde en sık kullanılan uyarıcı unsurlardandır. Daha çok hap formunda bulunaktadır.
Uyarıcı kullanımının ruhsal belirtileri ve fizikî belirtileri nelerdir?
Esrar kullanımının ruhsal ve fizikî belirtileriyle benzeridir.
Amfetamin berbata kullanımı nasıl olur?
Düşük dozdaki birinci olumlu tesirlerinden sonra kişinin aile hayatı giderek kötüleşir ve amfetamini berbata kullanan kişi birebir etkiyi elde etmek için dozu giderek arttırmak zorunda kalır.
Etki formu nasıldır ve mühleti ne kadardır?
Amfetamin ağızdan alındığında 1 saatte tesir eder, zehirlenme belirtileri 24 saat sürer.
Mahrumluk belirtileri 2-4 günde en yüksek seviyesine ulaşır, 1 hafta sürer.
MADDE KULLANIMI VE BAĞIMLILIKTA GENEL İLKELER
Tedavide neler yapılmalıdır?
Husus kullananların tedavisinde temel unsurlar şunlardır:
*Önce tedaviye karar vermek gerekir. Tedaviye karar vermek bağımlı için çok değerli bir süreçtir.
*Bağımlılık tedavisinde temel olan kişinin hayatını ve kendisini tümüyle değiştirmeye karar vermesidir. Zira bağımlılık bir bütündür. Kişinin bütün hayatı içine girmiştir. Yaşadığı ortam, arkadaşları, ailesi ve işi değerli belirleyicilerdir. Kelam konusu olan bu dış etkenler ötesinde kişi kendi niyet ve davranışlarını değiştirmeyi ve hislerini yönlendirmeyi öğrenmelidir. Bu hayat biçiminden uzaklaşmadığı sürece başarılı olması güçtür.
*Kişinin etrafı tedavi olma isteğini artırabilir. Bağımlılığın tedavisi ömür uzunluğu sürer. Şayet kişi kendisinin bağımlı olduğunu unutmaz, tedaviye ahenk gösterir ve yarıda bırakmazsa başarılı olma talihi yüksektir.
Bağımlılık tedavisi ne kadar sürer?
Bağımlılık tedavi edilebilen ve çeşitli basamaklardan oluşan uzun bir süreçtir. Bu evreler şöyle özetlenebilir:
Tedaviye yönlendirme, unsurdan arındırma, maddenden uzak kalma.
Bu cins meseleler için nereye başvurulabilir?
Psikiyatri hastaneleri, devlet hastaneleri, AMATEM klinikleri, üniversite psikiyatri klinikleri, psikiyatrist bulunduran özel hastaneler, özel çalışan psikiyatristler.
