Yaşlanma, kaçınılmaz olarak olağan olarak kabul edilen ve başarılı yaşlanma dediğimiz şeyin kapsamına giren bir dizi değişiklikle birlikte gelir. Fakat, bu yaşlanma belirtilerinin kimilerini, bilhassa unutkanlığı başta hafıza ve öğrenme olmak üzere birçok fonksiyonu etkileyen ilerleyici bir nörodejeneratif hastalık olan Alzheimer hastalığının gelişiminin birinci belirtileriyle karıştırmak epeyce yaygındır.
Alzheimer hastalığı, beynin küçülmesine (atrofi) ve beyin nöronlarının ölmesine neden olan ilerleyici bir nörolojik bozukluktur. Alzheimer hastalığı, bir kişinin günlük hayatını etkileyen fikir, davranış ve toplumsal maharetlerde daima bir düşüşe neden olan demansın en yaygın nedenidir.
ALZHEİMER’I AYIRT ETMENİZE YARDIMCI OLACAK 8 NOKTA
Kafa karışıklığına yer vermemek için Alzheimer belirtilerini doğal yaşlanmayla bağlantılı değişikliklerden net bir formda ayırt etmemizi sağlayan 8 temel özelliği bir ortaya getirdik:
1. Hafıza kaybı – Bir şeyi süreksiz olarak unutmak
Ara sıra insanların isimlerini unutmak ve daha sonra hatırlamak alarm için bir neden değildir. Çoklukla zayıf dikkat yahut konsantrasyondan kaynaklanan anlık hafıza sıkıntılarıyla ilgili birden çok neden olabilir.
Bu eksiklikler süreksiz olabilir ve tasa, gerilim yahut kimi ilaçların tesirine bağlı ortaya çıkabilir. Alzheimer hastalarında hafıza kaybı yahut amnezi en sık görülen semptomlardan biridir. Süreksiz değildir ve vakitle kötüleşme eğilimindedir. Alışılmış olan şey, tarihler yahut olaylar üzere yeni öğrenilen bilgileri unutmak ve tıpkı şeyleri tekrar tekrar istemektir.
2. Vakitte yahut yerde oryantasyon bozukluğu – Şimdiki tarihi hatırlamamak
İçinde bulunduğumuz günü bir an evvel unutmak yalnızca yaşlılık için değil, olağan bir durum için de kabul edilir. Gerilimli durumlarda, içinde yaşadığımız günü karıştırabiliriz. Alzheimer hastalarında ise hem zamansal hem de mekansal oryantasyon bozukluğu vardır. Alzheimer hastaları, birçok tarihi, hatta içinde yaşadıkları yahut doğdukları yıl bile unutabilir.
Ama tıpkı vakitte bilinen bir yere gitmekte zahmet çekerler ve birçok vakit nerede olduklarını yahut oraya nasıl gittiklerini hatırlamazlar, kaybolma riskiyle karşı karşıya kalırlar.
3. Afazi – Kelimeyi unutmak
Hepimizin başına gelmiştir, bazen belli bir kelimeyi hatırlamayız ve o söz ‘dilimizin ucunda’ olur. Ekseriyetle daha sonra, hatta sonraki gün, terim birdenbire akla gelir. Kaygı verici bir şey yok…
Afazi ise kelimeyi tam olarak unutmaktır ve birinci belirtileri irtibat ve konuşma zahmeti olan Alzheimer hastalığında ortaya çıkar. Bu, sözlerin anlatımını tesirler (veya gerçek kelimeyi bulamazlar yahut çok tekrar ederler), sözlerin ve yazımın sıralanmasında yanılgılar meydana gelir.
4. Davranıştaki değişiklikler – Makus ruh hali
Herkes makûs bir gün geçirebilir. Günlük gerilim, günlük sıkıntılar ve tasalar süreksiz olarak ruh halimizi değiştirebilir, sonlanabilir yahut kayıtsız hale gelebiliriz. Hatta bazen rutinlerimizden birini değiştirmek zorunda kaldığımızda bile sinirleniriz.
Bu durum, Alzheimer hastalığında daha da ileri gidiyor. Anksiyete, depresyon, ajitasyon, saldırganlık, sonluluk, duygusal değişiklikler, sanrılar, halüsinasyonlar, gezinme ve hatta diğer nedenlerle açıklanamayan uyku ve iştah bozuklukları üzere ruhsal ve davranışsal değişikliklere neden olabilir.
5. Objelerin yerini unutmak – Anlık kayıp
Arabanın anahtarlarını nereye bıraktım? Olağan. Gün içinde birçok iş yapıyoruz ve bazen otomatik olarak kimi şeyleri unutabiliyoruz. Anahtarı nereye koyduğumuzu hatırlamak istediğimizde hafızamız bizi yüzüstü bırakabilir.
Ancak, konuta girdiğimizde ne yaptığımızı hatırlayabiliyor ve direkt mutfağa gittiğimizi ve işte orada, tezgahın üzerinde olduklarını fark edebiliyoruz. Alzheimer hastaları çoklukla objeleri kaybeder, lakin onları bulmak için adımlarını takip edemezler. Üstelik birçok vakit diğerlerini kendilerini soymakla suçlarlar zira onu orada bırakanların kendileri olduğunu hatırlamazlar.
6. Yargı eksikliği – Makus kararlar
Deneyim eksikliği yahut dürtüsellik nedeniyle hepimiz berbat kararlar verebiliriz. Alzheimer hastaları ise içinde bulundukları duruma nazaran olağandışı yahut uygun olmayan davranışlar, işlerini yahut mali durumlarını planlamada sorunlar ve sorun çözmede zahmetler sergilerler.
Gereksiz yere para harcayabilir yahut ferdî bakıma daha az dikkat edebilirler.
7. Kayıtsızlık – Yorgunluk dönemleri
Yorucu bir gün, yorgunluk ya da üzerimize düşen tüm yükümlülükler nedeniyle uykusuzluk, bizi süreksiz olarak toplumsal aktivitelere katılma isteği daha az olan insanlara dönüştürebilir.
Alzheimer hastalarına olan şey bundan çok uzak değildir. Fakat Alzheimer durumunda, toplumsal yahut sportif faaliyetler yürütmek bir meydan okumadır. Hatta öteki insanlara maruz kaldıkları durumlarda geri çekilebilirler.
8. Alışılmış misyonlarda zorluk – Karmaşık misyonlarda yardım istemek
Yaşlı şahısların, cep telefonu kullanmak yahut uzaktan kumanda ile ayar yapmak üzere alışık olmadıkları karmaşık misyonlarda yardıma muhtaçlık duymaları olağandır.
Bununla birlikte bu durum, örneğin alışveriş, para yahut banka hesaplarını kullanma, ilaç idaresi, tıbbi randevulara gitme yahut seyahat etme üzere günlük aktivitelerin performansını değerli ölçüde etkilediğinde, kendimizi patolojik bir durumun başlangıcında bulabiliriz.
İleri basamaklarda Alzheimer, giyinme üzere daha temel misyonları de etkileyebilir.
ALZHEİMER RİSKİNİ AZALTMAK İÇİN MIND DİYETİ
Birçok araştırma, yediklerimizin yaşlanan beynin düşünme ve hatırlama yeteneğini etkilediğini öne sürüyor. Araştırmacılar, yaşlandıkça demans ve beyin işlev kaybını önlemek için MIND diyetini geliştirdiler.
Alzheimer hastalığı için yaş ve genetik üzere değiştirilemeyen öteki risk faktörlerinden farklı olarak; beşerler diyet, idman ve bilişsel eğitim üzere hayat stili seçimlerini denetim edebilir.
Belirli bir diyet izlemek, Alzheimer’ın altında yatan oksidatif gerilim ve iltihaplanma üzere biyolojik sistemleri etkileyebilir.
MIND Diyeti nedir?
MIND diyeti, Akdeniz diyeti ve DASH diyet planlarının bir kombinasyonuna dayanmaktadır. Her iki diyetin de Alzheimer hastalığı için risk faktörleri olarak bilinen iki durum olan kalp hastalığı ve diyabet riskini azalttığı gösterilmiştir.
MIND diyeti, demansı önleyen bitki bazlı besinlere odaklanır. Kırmızı et, şeker, peynir, tereyağı, margarin ile paketli ve kızarmış yiyecekler MIND diyetinde sonlandırılır.
MIND diyetinde yemeniz gereken 8 yiyecek
1. Sebzeler: Bir porsiyonu lahana, ıspanak üzere yeşil yapraklı sebzeler, pişmiş sebzeler ve salatalar olmak üzere günde iki yahut daha fazla porsiyon zerzevat yenilmelidir.
2. Kuru yemiş: Her hafta beş yahut daha fazla porsiyon çeşitli kuru yemiş yenilmelidir.
3. Zeytinyağı: Ana yemeklik yağ olarak kullanılır.
4. Meyveler: Her gün en az 2-3 porsiyon meyve yenilmelidir.
5. Tam tahıllar: Günde en az üç porsiyon tam tahıl tüketilmelidir. Yulaf ezmesi, kinoa, esmer pirinç, kepekli makarna ve yüzde 100 tam buğday ekmeği üzere farklı seçenekler tercih edilmelidir.
6. Yağlı balıklar: Haftada bir sefer somon, sardalye, alabalık ve uskumru üzere yağlı balıkları yenilmelidir.
7. Fasulye, mercimek ve soya fasulyesi: Haftada en az dört öğünde baklagillere yer verilmelidir.
8. Kümes hayvanları: Haftada en az iki defa yağsız tavuk yahut hindi tüketilmelidir.
MIND diyetini uygulayan şahıslarda bunama ve Alzheimer hastalığı görülme oranı daha düşük olma eğilimindedir. Gözlemsel çalışmalar, MIND diyetinin Alzheimer hastalığına yakalanma riskini yüzde 53’e kadar azaltabileceğini gösteriyor.
