Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan, Anayasa Mahkemesine ferdi müracaat hakkına ait, “Bireysel müracaatın gayesi tek tek herkesin temel hak ve özgürlüklerle ilgili hak ihlali tezlerini ele alıp tahlil bulmak değildir. Olamaz da… Ferdî müracaatın maksadı hukuk sisteminin, hukuk nizamının, yargının işleyişini hak ihlali üretmeyecek, ortaya çıkarmayacak bir noktaya getirmektir.” dedi.
“Türk Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Formda Uygulanmasının Desteklenmesi” başlıklı Avrupa Birliği ve Avrupa Kurulu Ortak Projesi kapsamında İzmir’deki bir otelde, “Adli Yargıda Ferdî Müracaat İhlal Kararları ve İhlalin Sonuçlarının Ortadan Kaldırılması Bölge Toplantısı” düzenlendi.
Açılışta konuşan Arslan, Cumhuriyet’in 100. yılını geride bırakmış olmanın büyük bir deneyime sahip olmak manasına geldiğini, bu deneyimle gelecek yüzyılları inşa etmek ve gelecek jenerasyonlara çok daha müreffeh, huzurlu, hoş bir ülke bırakmanın herkesin boynunun borcu olduğunu kaydetti.
Arslan, proje kapsamında 6. bölge toplantısının yapıldığını belirterek, bu toplantıların kişisel müracaatın daha düzgün anlaşılması ve uygulanmasına çok değerli katkılar yaptığını tabir etti.
Cumhuriyet’in ve anayasal kimliğin banisi Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhuriyet’le ilgili çok farklı tanımlar yaptığını, kişisel başvuruyu en yakından ilgilendiren kelamının ise “Cumhuriyet özellikle kimsesizlerin kimsesidir” olduğunu aktaran Arslan, “Kimsesizlerin kimsesi olma misyonu ve sorumluluğu en fazla yargıya düşmektedir. ve kişisel müracaatın kabul edildiği 2010 yılından, uygulamaya geçtiği 2012 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi, Atatürk’ün gösterdiği üzere kimsesizlerin kimsesi olma yolunda çok değerli vazifeler icra etmektedir.” değerlendirmesini yaptı.
Arslan, kişisel müracaatta Türkiye’nin çabucak her bölümünden insanların bir biçimde temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği savıyla Anayasa Mahkemesine gelebildiğine dikkati çekerek, Anayasa Mahkemesinin ferdî müracaattaki kararları verirken temel sorunları, temel anayasal problemleri de ele aldığını, hususa ait unsurları, standartları belirlediğini lisana getirdi.
“Bireysel müracaat hukuk sisteminde ihtilal yaşamıştır”
Zühtü Arslan, ferdi müracaatla yalnızca Anayasa Mahkemesi’nin değil tüm hukuk sisteminin bir dönüşüm yaşadığını belirterek, şöyle konuştu:
“Bireysel müracaat, hukuk sisteminde bir ihtilal yaratmıştır. Mesela hukukun anayasallaşması olarak tabir edilen bir süreç başlamıştır ve bu süreç çok değerli bir noktaya ulaşmıştır bugün prestijiyle. Ceza hukukundan iş hukukuna kadar, yönetim hukukundan aile hukukuna kadar her alanda anayasa artık çok daha fazla kullanılan bir üst norm haline gelmiştir. Bu hem doktrinde böyledir hem de yargı kararlarında böyledir. Bu, beraberinde Anayasa kararlarının yeknesak biçimde yorumlanması zorunluluğunu getirmiştir. Bu türlü bir muhtaçlık doğmuştur. Zira mahkemeler Anayasaya uygun karar vermek durumundadır. Bunu yaptıklarında da kaçınılmaz olarak Anayasayı, anayasal kararları yorumlamak zorundadır. ve birden fazla yorumcunun olduğu yerde birden fazla yorum vardır. Bu yorum farklılığı, yorum çeşitliliği, demokratik hukuk devletleri bakımından bir zenginlik geliştirir. Demokratik hukuk devletlerinde buna yer vardır. Lakin yorum kakofonisine yer yoktur.”
Demokratik hukuk devletlerinde yorum karmaşasının kabul edilemez olduğunu vurgulayan Arslan, bu ortaya çıktığında artık farklı bireylere, farklı hukukun uygulanması üzere bir meseleyle karşı karşıya kalınabileceğini söyledi.
Arslan, bu durumda hukukun yeknesaklaştırılması, daha da değerlisi Anayasa kararlarının yeknesak bir halde yorumlanması gerekliliğinin ortaya çıkacağını söz ederek, bunu çözecek organın da Anayasayı yorumlamak ve uygulamakla vazifeli olan Anayasa Mahkemesi olduğunun altını çizdi.
Arslan, ferdî müracaatın şimdi 11 yılını yeni tamamladığına dikkati çekerek, birtakım sıkıntılar olabileceğini anlattı.
Anayasa Mahkemesi kararlarının herkesi, her kurumu bağlamasında bir tereddüt olmadığını vurgulayan Arslan, şöyle devam etti:
“Objektif etkiyi biz ferdi müracaatın hedefi bağlamında tartışmak durumundayız. Nedir o emel, ihlallerin önlenmesi, yeni ihlallerin engellenmesi ve ihlalin kaynağının kurutulmasıdır. Ferdî müracaatın hedefi tek tek herkesin temel hak ve özgürlüklerle ilgili hak ihlali argümanlarını ele alıp tahlil bulmak değildir. Olamaz da… Ferdî müracaatın gayesi hukuk sisteminin, hukuk sisteminin, yargının işleyişini hak ihlali üretmeyecek, ortaya çıkarmayacak bir noktaya getirmektir. Bu da lakin objektif tesirle mümkündür. Zira objektif tesir dediğimizde şunu anlıyoruz. Anayasa Mahkemesi bir anayasal soruna ait, bir anayasal hak ve özgürlüğün alanına, hudutlarına ait bir karar verdikten sonra ve unsurları belirledikten sonra artık bu prensiplerin her keresinde tekrar tekrar müracaatlarla söz edilmesine gerek kalmaksızın tüm kamu gücü kullanan organları tarafından dikkate alınmasını gerektirir. Aksi takdirde her bir olay Anayasa Mahkemesinin önüne ferdi müracaat yoluyla gelecektir, bunun da kişisel müracaatlarının ikincilliği prensibiyle bağdaşır bir yanının olmadığını takdir edersiniz.”
Arslan, Anayasa Mahkemesinin ferdî müracaat kapsamındaki her özgürlükle ilgili temel unsur ve temelleri belirlediğini tabir ederek, şöyle devam etti:
“Anayasa Mahkemesinin yapısal sorun tespit ettiği alanlarda artık Anayasa Mahkemesinden yeni bir ihlal kararı beklemeden kamu gücü kullanan organların burada belirlenen unsurları ve temelleri dikkate alarak karar vermesi gerekir. Aksi takdirde biz Anayasa koyucunun iradesine de karşıt davranmış oluruz. Anayasa koyucu irade 2010 yılında ferdi başvuruyu getirirken tek tek her bir vatandaşın kişisel müracaattaki hak ihlali savlarını Anayasa Mahkemesi çözsün diye getirmedi. Anayasa Mahkemesi verdiği kararlarla bataklığı kurutsun, ihlal üreten nedenleri ortadan kaldırsın diye getirdi. Öteki türlüsü de zati düşünülemez. O yüzden bir objektif tesir konusunda Anayasa Mahkemesinin verdiği kararlardaki prensip ve asılların dikkate alınması konusunda çok daha hassas olmamız gerekiyor.”
Bireysel müracaatın 100 yıllık Cumhuriyetin en kıymetli kazanımlarından biri olduğunun altını çizen Arslan, “Bu kazanımları korumak, bu kazanımı geliştirmek ve bunu gelecek kuşaklara aktarmak yeni yüzyıllara bu kurumu tesirli, verimli bir hak arama yolu olarak taşımak hepimizin misyonudur.” dedi.
Toplantının hedefleri
Avrupa Kurulu Ankara Program Ofisi Başkanı William Massolin de bölge toplantılarında 3 maksat bulunduğunu belirterek, “Yargı mensuplarının insan hakları ihlallerinin ve uygulamaya yönelik meselelerin farkına varmasını sağlayacak bir platform olmak, uygulamaya yönelik sıkıntılarla ilgili meslektaşlar ortası tartışmaya fırsat sağlamak, subjektif ve objektif tesirleri prestijiyle Türkiye Anayasa Mahkemesinin kararlarının bağlayıcı gücünün anlaşılmasını daha ileri taşımak.” diye konuştu.
Açılışta İzmir Cumhuriyet Başsavcısı Fahri Memnun Tosun ve İzmir Bölge Adliye Mahkemesi Başkanı İdris Kizir de konuşma yaptı.
Toplantıda “Anayasa Mahkemesi Kararlarının Objektif Etkisi”, “Bireysel Müracaat İhlal Kararlarının Subjektif Etkisi” başlıklı 2 oturum yapılacak.
Proje kapsamında yarın tıpkı salonda İdari Yargıda Kişisel Müracaat İhlal Kararları ve İhlalin Sonuçlarının Ortadan Kaldırılması Bölge Toplantısı da yapılacak.
