Spondilit temelinde tıp lisanında “omurga romatizması” demektir. Ankilozan Spondilit halk ortasında “omurga iltihabı”ya da “iltihaplı bel romatizması” olarak bilinmektedir. Ankilozan Spondilit (AS) omurgaların iltihabi bir hastalığıdır ve ekseriyetle alt belde, pelviste kuyruk sokumu ve leğen kemiği birleştiren sakroillak eklemi olarak bilinen eklemde başlar. Daha sonra hastalık ilerledikçe, ankiloz (omurgada kaynaşma) başlar, bel, sırt ve boyun omurların yapısı bozulur, bel ve boyun hareketlerinde kısıtlama ve kamburluğa yol açabilir. Lakin AS yalnızca bir bel romatizması değildir, yıllarca ayak topuk yahut kaburga/göğüs kafesi ağrılarıyla da gezebilir. AS sinsi ve yavaş seyri olan bir hastalık olduğu için ekseriyetle kireçlenme yahut bel fıtığı ile karıştırılır. Maalesef hastalığın tanısı erken konulmadığı taktirde omurganın yapısı bozulabilir. Ülkemizde AS tanısı almış hastaların büyük kısmı yıllarca bel fıtığı teşhisiyle gezmiş ve kimisi bel “fıtık” ameliyatı olmuş lakin yarar görmemiş hastalar. AS hastalığı ekseriyetle genç erkeklerde (özellikle 17-25 yaş grubunda) başlamaktadır, fakat AS yalnızca bir erkek hastalığı değildir ve bayanlarda daha da sinsi olabilir.
Ankilozan Spondilit Belirtileri Nelerdir?
AS’de genelde sinsi başlayan bir bel yahut kalça ağrısı kelam mevzusudur. 3 aydan fazla süren ve 40 yaşın altandaki bel ağrılarında AS hastalığı düşünülmektedir. AS hastanın bel ağrıları istirahtla düzelmez ve gece ağrıları da birçok vakit vardır. İdman ve hareket etmekle bel ağrılarında düzelme görülmektedir. Sabahları kalktıklarında bel ve kalça bölgesinde tutukluk olmaktadır ve bu tutukluk 30 dakikadan uzun olmaktadır. Bu kelam edilen bel ağrı şablonuna genelde enflamatuar bel ağrısı ismi verilmektedir.
Ayrıca, beğenilen tekrarlayan ve üveit denilen bir göz iltihabı olabilmektedir. Bu yüzden, bazen halk ortasında Üveit “Göz Romatizması” olarak bilinmektedir. Tekrarlayan Tendonit/Tendinit ve Entezit olabilmektedir. Bunlar en çok ayak topuklarda aşil tendonun kemiğe bağlandığı noktada yahut ayak tabanında plantar fasianın kemik yapıştığı noktada iltihaplanma / enflamasyon olarak görünmektedir. Hastalar bu durumda sabah birinci attıkları adımlarda şiddetli ayak topuk ve taban ağrıları çekmektedir ve gün içerisinde bu ağrılar azalır. Ayrıyeten Daktilit olarak bilinen el yahut ayak parmaklarında sosise misal bir parmak şişkinliği ve eşlik eden ağrı, kızarıklık ve hareket kısıtlığı olabilmektedir.
Ankilozan Spondilit Hastalığındaki “Enflamatuar Bel Ağrıları” Ne Demektir?
Tüm dünyada bel ağrısı epeyce yaygın bir sorundur ve onlarca sebebi olabilir.
Bel ağrıların büyük bir kısmı yapısal bozukluklar, disk kayması ve bel fıtığı üzere “mekanik” nedenlerle ortaya çıkar. Bu tip mekanik ağrıların büyük bir kısmı bel bölgesini zorlamakla, örneğin ağır bir şey kaldırmak yahut çok hareket etmek üzere faktörlerle tetiklenmektedir. Genelde mekanik ağrıların büyük kısmı istirahat etmekle azalır.
Oysa Enflamatuar bel ağrıları, hiç zorlanma yahut travma olmaksızın sinsi bir halde ortaya çıkar. Enflamatuar bel ağrılarının en bariz özelliği; istirahat ile berbatlaşması ve hareket ile azalmasıdır. Mekanik bel ağrılarının neredeyse tam karşıtıdır. Enflamatuar bel ağrısı tıpkı vakitte tıp lisanında iltihaplı bel ağrısı olarak bilinmektedir lakin enfeksiyona bağlı olmayan iltihap kelam bahsidir. Enflamatuar bel ağrılarının büyük kısmı halk ortasında “iltihaplı bel romatizması” hastalıkları olarak bilinen Spondiloartropati kümesi altında tanımlanır. Bu Spondiloartropati kümesi hastalıkların en şiddetlisi, Ankilozan Spondilit (AS) hastalığıdır.
Enflamatuar bel ağrıları muhakkak dikkate alınması gereken durumlardır. Bilhassa 40 yaşından genç olan hastalarda 3 aydan fazla sabah tutukluğu (en azından 45 dakika) ve bel ağrıları yaşanıyorsa, istirahat ile bel ağrısı kötüleşip hareket ettikçe azalıyorsa, bu belirtiler yüksek olasılıkla enflamatuar (iltihaplı) bel ağrısından kaynaklanıyordur. Birçok hasta, sabah uyandığında yalnızca gözlerini açmanın sabaha hazır olmak için kâfi olmadığını söyler. Hasta sabah kalktığında ferdî bakımında ve kıyafet giymekte zorlanır. Bu hastalarda gecenin ikinci yarısında, sabaha karşı bilhassa saat 03:00 – 05:00 ortası, şiddetli ağrı yahut bel tutukluğu olur. Enflamatuar bel ağrılarının özelliği gün içersinde azalma ve birçok beşerde büsbütün kaybolmasıdır. Hareket yahut antrenmanlarla rahatlaması ve birçok hasta “sanki gün içinde diğer beşerim, ağrılarım yahut tutukluğum büsbütün kayboluyor fakat sabah kalktığımda yeniden tutuk kalkıyorum” üzere benzeri tarifler verir.
Enflamatuar bel ağrıları denetim altına alınmadığı taktirde daha sonra ilerleyici bir hastalık haline gelebilir, zira sinsi bir üslupta ilerleyebilir. Bu yüzden bir an önce yanlışsız ve kesin teşhisini koymaya çalıştığımız bir durumdur. Enflamatuar bel ağrıları vaktinde tedavi edilmezse omurgada birbirine kaynaşmaya yol açabilir. Yıllarca ayak topuğu, sırt, boyun, kalça yahut kaburga ağrıları da enflamatuar bel ağrılarına eşlik edebilir. Uzun mühlet bel ağrısı olduğu sanılan hastalar, hala bel ağrıları devam ediyorsa kesinlikle bir Romatolog tarafından gözden geçirilmesi gerekir. Yıllardır “mekanik” ağrıları olan hastada aslında enflamatuar bel ağrısı ile bilinen bir Spondiloartropati çıkabilir. Maalesef ülkemizde Ankilozan Spondilit tanısı almış hastaların büyük kısmı yıllarca “mekanik” bel fıtığı teşhisiyle gezmiş ve kimisi bel ameliyatı olmuş ancak yarar görmemiş hastalardır. Bu yüzden bilhassa gençlerde ortaya çıkan bel ağrısını dikkate alıp önemsemeli ve Enflamatuar olup olmadığının teşhisini bir an önce koymalıyız.
Ankilozan Spondilit Neden Gelişir?
Ankilozan Spondilit hastalığın özel bir sebebi yoktur lakin genetik yatkınlık kelam bahsidir. Kalıtsal faktörler içersinde bilhassa, HLA-B27 olarak bilinen bir gen, ankilozan spondilit hastalığına yakalanma riskini büyük ölçüde artırmaktadır. Lakin bu gen her Türk Ankilozan Spondilit hastasında rastlanmamaktadır ayrıyeten tek başına HLA-B27 genin varlığı, AS hastalığın %100 görüleceği manasına gelmez.
Ankilozan Spondilit Teşhisi Nasıl Konulur?
Çoğu vakit Ankilozan Spondilit hastalığı bir Ortopedi yahut Fizik Tedavi uzmanının kuşkusuyla başlar. Bilhassa “bel fıtık tedavisine” cevap alınmadığında AS hastalığı ayırıcı teşhiste düşünülmektedir ve Romatizma uzman doktoruna sevk edilir. Kesin teşhisi bu uzman Romatolog tabibi tarafından konur. En değerli konu Romatoloji uzmanı için hastalığın hikayesidir, bilhassa 3 aydan fazla süren bel/ alt bel ağrıları varsa ve üstte sözedilen “Enflamatuar Bel Ağrıları” ile uyumluysa teşhis doğrulanır. Fizik muayenede hareket kısıtlığı testleri ve özel sakroiliak eklem hareketleri uygulanır. Akabinde, kesin teşhis birçok vakit radyolojik görüntüleme (Röntgen ve MR) ve laboratuvar testleri ile desteklenir.
Ankilozan Spondilit Nasıl Tedavi Edilir?
Çok hafif hadiselerde yalnızca sakroiliak eklemleri ve Omurga tutulumu olan Ankilozan Spondilit hastalarında NSAİİ (kortizon içermeyen anti-enflammatuvar ağrı kesici ilaçları) ile başlanır ve yanıt alınamayan vakalarda hastalığın seyrini değiştiren anti-romatizma ilaçları verilmektedir. 3 aydan sonra üstte kelam edilen ilaçlara yeteri derecede tedavi karşılığı görünmezse yahut 3 farklı NSAİİ ilacına yanıt alınmazsa, Biyolojik tedaviler verilmektedir. Biyolojik tedaviler ortasında TNF blokerler yahut interlökin 17 inhibitörü üzere ilaçlar bulunmaktadır. Bu tip Biyolojik casusları, ağrıyı ve eklemlerdeki şişlik ve sabah tutukluğunu azaltmaya yardımcı olur.
Ankilozan Spondilit Hastalığında Fizik Tedavinin Rolü Var Mıdır?
Fizik tedavi, tedavinin çok kıymetli bir kesimidir ve birden fazla vakit Romatoloji uzmanın ilaçlarıyla bir arada bir Fizik Tedavi programı birlikte koordine edilir. Ankilozan Spondilit’te Fizik tedavinin emeli ağrının giderilmesi, dayanıklılığın ve esnekliğin arttırılması açısından çok faydalıdır. Fizik tedavi uzmanı ekseriyetle hastaya özel idman programı tasarlar. Birden fazla vakit, Fizik Tedavi uzmanı tarafından tasarlanan idman programı daha sonra tertipli ve uzun vade yapılmalıdır. Lakin akut atak sırasında FTR programı ve antrenman yapılmamalıdır. Ayrıyeten, hastalık denetim altında değilse ve faal “iltihap” görünüyorsa kan testlerinde,sıcak su/Termal/kaplıca/Hamam vb tedavilerinden ve ani ve sert hareketlerden kaçınılmalıdır.
