Çocuklar küçük yaşlardayken genelde okula gitmeyi hayal eder ve okula giden büyüklerine imrenirler. Ancak okul çağları geldiğinde, bu istek yerini ağır bir heyecana bırakır. O denli ince bir çizgide durur ki bu heyecan, endişeye dönüşmesi an problemidir. Birkaç yıl, hatta birkaç ay öncesine kadar okula gitme dileğiyle dolu olan çocuğun ağzından, birden şu sözler dökülmeye başlar; “Anne ben okula gitmek istemiyorum”.
Peki nedir okul fobisi? Çocuklar bu duyguya neden ve nasıl kapılır? Okul fobisi olan bir çocuğun ailesi bu durumu nasıl karşılamalıdır? İşte bu makalede bu ve gibisi sorularınızı yanıtlayıp, mevzuyla ilgili bilinmezlere ışık tutmaya çalışacağız.
Okul Fobisi Nedir?
Okul fobisi, kuvvetli bir telaş nedeniyle okula çağındaki çocuğun okula gitmeyi reddetmesi ya da bu hususta isteksiz görünmesidir. Bu his karmaşasına okula birinci başlama vakitlerinde daha sık rastlanırken, bazen okul hayatının daha sonraki yıllarında da ortaya çıkabilir. Okul korkusu yaşayan çocuk, birden teğe okula gitmemek ismine direnç gösterirken, birden fazla vakit anlamsız mazeretler sıralar. Ebeveynler tarafından gelecek olan çok zorlamalar karşısında ise çocuk panik içine girer, tasa duyar, ağlar ve okula gitmeme konusundaki ısrarını lisana getirmeye devam eder.
Nedenleri;
Okul fobisinin kaynağında çocuğun anneden ya da anne yerine geçen şahıstan ayrılma korkusu yatar. Küçük yaştaki çocuk bu çeşitten bir ayrılık yaşadığı vakit annesi tarafından terk edileceğini de düşünebilir. Çocuk annenin yokluğunda kendisine yahut annesine bir ziyan geleceğini düşünür ve endişelenmeye başlar. Çocuk hiç tanımadığı bir yerde, hiç tanımadığı bir otoriteyle karşı karşıya kaldığında korkar ve ailesinin yanında olmanın kendisi için daha güzel olacağını düşünmeye başlar. Öteki yandan meskende bir kardeşi daha olan çocuklar için durum daha farklıdır. Onlar yokluklarında ebeveynlerinin kardeşiyle geçirdiği vakti kıskanabilir, okuldayken meskendeki statüsünü kaybedeceği fikrine kapılabilir, ailesinin onu kendisinden kurtulmak için okula yolladığını düşünebilir ve tüm bunları engellemek ismine da okula gelmeyi reddedebilir.
Ayrılma kaygısının şiddeti de okul fobisi oluşumunda değerli etkenlerdendir. Bazen anne çocuğun kendisinden ayrılıp okula gitmesini çabuk kabul edemez. Bu bahisteki duygu ve hislerini de farkında olmadan ince mesajlarla ve dolaylı yollarla çocuğa iletmiş olur. Bu çeşit durumlarda anne çocuğa o okula başladığında kendisinin bütün gün onu bekleyeceğinden, bunu yaparken onu çok özleyeceğinden ve birlikte ne kadar hoş vakit geçirdiklerinden bahsetmeye başlarlar. Tüm bunları dinleyen çocuk ise, okula başlamayı adeta annesine ihanet etmekle eş manalı tutmaya başlar. Böylelikle oda tıpkı annesi üzere okula gitmekle yaşayacağı ayrılık korkusu ortasında gidip gelir. İşte bu da okul fobisi oluşumunda bir öteki kıymetli etkendir.
Okul Fobisi Yaşayan Çocukların Ortak Özellikleri;
Okul korkusu geliştiren çocuklar ekseriyetle;
Anne baba tarafından çok korunan,
Yaptıkları her işten onay bekleyen,
Anneye çok bağımlı,
Kendine olan özgüveni eksik,
Anında tatmin isteyen,
Uslu ve uyumlu,
Utangaç, isteklerini özgürce tabir edemeyen,
Yabancılarla düzgün bağlantı kuramayan, yabancılardan korkan ya da görüşmek istemeyen,
Sokağa çıkıp oyun oynamak yerine, konutta vakit geçirmekten daha keyifli olan,
Konuşma marifeti gelişmemiş olmasına karşın, meselelerini kendi kendine çözmeye çalışan çocuklardır.
Çocuğunuzun Okul Fobisi Olduğunu Nasıl Anlarsınız?
Okul fobisi yaşayan çocuklarda bilhassa okula gitme vakitlerinde;
Baş ağrısı, karın ağrıları, bulantı, kusma hissi ve iştahsızlık üzere psikosomatik belirtiler görülüyorsa,
Çocuk son vakitlerde alıngan ve sinirliyse,
Heves ve güç kaybı yaşıyorsa,
Utangaç davranıyorsa,
Uykusuzluk çekiyorsa,
Okul aktifliklerine karşı pasif, içe kapanık davranıyorsa,
Okulda ve konutta nedensiz yere ağlamaya, hırçınlaşmaya başladıysa,
Evde kalmak ve okul ödevlerini kaçırmak ortasında seçim yapamayıp, çok telaşlı olduysa,
Hasta olmadığı halde sık sık baş yahut karın ağrısını mazeret ederek şikâyet ediyorsa,
Okula gideceği vakit ağlıyor ya da hastalanıyorken konutta kalmasına müsaade verilince bu belirtiler ortadan kayboluyorsa,
Günlerce okula gitmiyor ve okula gitmediği için suçluluk duymuyorsa, çocukta okul fobisi oluştuğundan şüphelenilebilir.
Okul Fobisi Yaşayan Çocukların Ebeveynlerine Sık Sık Lisana Getirdikleri;
“Neden Okulda Benimle Kalmıyorsun?”
Çoğu vakit ailesinden ayrılmak çocuğa güç gelecektir. Anaokulunun neden yalnızca çocuklar için olduğunu ve neden ebeveynlerin orada onunla birlikte kalamayacağını anlamakta zahmet çeker. Okul ortamıyla kendi dünyasının merkezi olan aile ortamını şimdi birbirinden ayırmayı bilmeyen çocuk, bu yeni ortamda da ailesinden birini yanında görmek ister. Ayrılık farklılaşmaya yardımcı olan bir histir. Bu his çocuktaki ruhsal gelişime dayalı bir öğrenimdir. Ayrılık yalnızca konuttan ayrılmak değil, tıpkı vakitte dünyayı farklı bir halde tanımak ve kendi başına ayakta durmayı öğrenme vaktidir. Çocuğun keşfedeceği ve ayak uydurmak zorunda olduğu, birçok değişkeni ve merkezi olan bir dünya kelam bahsidir. Münasebetiyle bazen de çocuk bu değişkenlere ayak uyduramayıp ,”Lütfen anne, o kadar süratli değil, yavaş yavaş ilerleyelim!” iletisi verebilir. İşte bu durumda ebeveynin çocuğa, her şeye karşın okula gidip, büyümek için mecburî olan bir sürü şeyi öğrenmesi gerektiğini anlatması gerekir.
“Okulda Yemek Yemek İstemiyorum!”
Annesinden süt emerek yahut babasının verdiği biberonla beslenen küçük bir bebek, aslında yalnızca sütle beslenmez; Bakışla, onunla konuşan annenin sesiyle, sıcaklıkla ve hissettiği huzurla beslenir. Protein kadar, sevgi ve şefkat de alır o periyotlarda. Aldığı proteinler onun organizmasını oluştururken, sevgi ve şefkat de egosunu meydana getirir. Çocuk aldığı sevgiyle birlikte ebeveynlerinin kolları ortasında kendini inançta hisseder. Anne ve babası tarafından sevgi ve şefkatle sarıp sarmalanan çocuk memnunluk içinde büyür ve mevcut yemek alışkanlığını daima birebir ortamda sürdürmeyi istekler. Bir çocuk için yemek yemek böylesine özel anlarla dolu bir aksiyon iken, birden teğe karşılaştığı yemekhanenin kalabalık ortamı ve yemekleri çocuk için çekilmez bir hal alır. Lakin çocuğun gürültülü bir ortamda ve küme halinde yemek yemeyi, her vakit lezzetli olmazsa da ona sunulan yemekten mutlu kalmayı da öğrenmesi gerekir. Bu yüzden bir ebeveyn olarak çocuğunuzun yavaş yavaş içinde bulunduğu kümeye ahenk sağlamayı öğrenmesi ve o ortamda keyifli olabileceği diğer kaynakları keşfetmesi için onu teşvik etmelisiniz. Sizin de yardımınızla ilerleyen vakitlerde, çocuğun o birinci günlerde yaşadığı yeme zorluğu, vakitle kendini keyifli öğünlere dönüştürecektir.
Okul Fobisiyle Baş Etme Yolları;
Çocuğunuz okula başlamadan evvel onunla sık sık okul hakkında konuşun. Çocuğunuza kendi okulunda güzeline gidebilecek etkinliklerden, nesnelerden bahsedin. Okulun yeni arkadaşlıklar edinip keyifli vakit geçireceği, yeni şeyler öğreneceği, kendisini keyifli ve inançta hissedeceği bir ortam olduğunu anlatın.
Aile bireylerinin çocuğun okula gitmesi için kesin kararlı bir tavır takınmaları gerekir. Okula gidişin ertelendiği her gün ve saat sorunun daha da büyümesine yol açacaktır. Bu nedenle okula gitmeyi reddeden çocuğa karşı kesin bir hal takınarak, mümkünse sorun yaratmayacağı bir aile bireyi ile okula devamı sağlanmalıdır.
İlk vakitlerde sabahları erken saatlerde okula gitmek güç olabilir. Siz yeniden de çocuğunuza nasıl hissettiğini sormayın, zira bu durum çocuğunuza şikâyet etmesi için fırsat ve cüret verecektir.
Çocuğunuzu daima izleyin, şayet mesken içinde dolaşabiliyor ve çok rahatsız görünmüyorsa okula gidebilecektir. Şayet çocuğunuzun fizikî yakınmaları varsa ve genel yakınmalarına benziyorsa, çok fazla tartışmadan onu çabucak okula hazırlayın ve okula gönderin. Şayet çocuğunuzun sıhhati konusunda kaygılı iseniz doktor kontrolü yararlı olacaktır. Aksi halde okula gönderin ve öğretmenini haberdar edin.
Okula gitme vakti dışında çocuğunuzla okul fobisi hakkında konuşun. Okul fobisi hakkında çocuğunuzu suçlamayın. Korkusu ve gözyaşlarıyla alay etmeyin. Bu durumun birçok çocuk tarafından yaşandığını, vakit içinde kendisini kesinlikle daha düzgün hissedeceğini söyleyin. .
Okul fobisi olan çocuklar, okul dışında daha çok aileleriyle vakit geçirmek; konutta oynamak, odalarında yalnız kalmak ya da tv seyretmek vs. isterler. Bu türlü durumlarda çocuğunuzu akranları ile vakit geçirmesi için teşvik edin.
Anaokulu çocuğun aile ortamından çıkıp, toplumsallaşmaya adım attığı ve bir kümeyle kaynaşmayı, bütünleşmeyi öğrendiği bir süreçtir. Kaynaşma demek, bir kümeye duygusal olarak ahenk sağlamak demektir. Anaokulunda kaynaşmayı başaran çocuk, daha sonra öğretmenin de katkılarıyla kendisini inançta hissedeceği bir kümede yerini alacaktır. Bu yüzden de velini çocuğunu anaokuluna ve oradaki arkadaşlarına daha kolay alıştırabilmesi için, vakit zaman çocuğun meskende de okul arkadaşlarıyla vakit geçirmesini sağlaması gereklidir.
Çocuğa okula neden gitmesi gerektiğini açıklayın, gitmemesi halinde yapılan çalışmalardan geri kalacağını ve bunun kendisi için birtakım aksaklıklara yol açacağını anlatın.
Vedalaşmalarınızı kısa tutun. Çocuğa ayrılıkların doğal olduğunu hissettirin. Çocuğun bağımlı olduğu kişinin okul saati bittikten sonra çocuğu meskende bekleyeceğini belirtmesi, çocuğun okula gitmesi konusunda ikna edici olabilir.
Ona gününüzün nasıl geçtiğini anlatıp, onunla gününün nasıl geçtiği hakkında konuşmak ikinizi de rahatlatabilir. Çocuğunuzun o günle ilgili his ve niyetlerini paylaşın.
Çocuğun size olan bağımlılığını azaltmaya çalışın. Bunu yapmak içinde boş vakitlerini kıymetlendirme aktiflikleri hazırlayın. Oyun maharetleri kazandırılan çocuğun anne babaya olan bağımlığı azalarak, kendine olan inancı gelişmeye başlayacaktır.
Her anne baba üzere çocuğunuz için biraz tasa duymanız olağandır. Ancak bu telaş çocuğunuzun ruhsal, toplumsal ve kişilik gelişimini olumsuz istikamette etkileyecek seviyede ise bir uzmana başvurun. Çocuğunuz devamlı gözünüzün önünde olmadığı için kaygılanmayın. Bazen denetim ederek bu tasalarınızı yenebilirsiniz. Çocuğunuzun gerek arkadaşlarıyla gerek mesken içinde rahat hareket etmesi konusunda rahat davranın.
Çocuğunuza karşı o güne kadar nasıl bir tavır takındığınızı gözden geçirin. Baskıcı, esirgeyici, özgür yahut demokratik bir tavır mu takındığınızı belirleyin. Zira okul fobisi olan çocuklar baskıcı yahut gözetici anne baba tavırları sergileyen ailelerin çocuklarıdır. Çocuklarınıza karşı hoşgörülü, demokratik, his ve niyetlerin özgürce paylaşıldığı bir ortam hazırlamaya çalışın.
Çocuğunuzda okul fobisinin belirtilerini gözlemliyorsanız ve tüm bu teklifleri uygulamanıza karşın rastgele bir güzelleşme kaydedemiyorsanız, kesinlikle bir ruhsal danışman yahut pedagoga başvurun.
