Küçük çocukların lisan maharetlerini öğrendikçe, sözleri gerçek bir formda söylemekte zahmet çekmeleri olağandır. Bu öğrenme sürecinin bir kesimidir. Konuşma hünerleri vakitle gelişir ve her yaşta makul sesleri ve sözleri öğrenirler. 8 yaşına gelindiğinde, birden fazla çocuk tüm söz seslerinde ustalaşmayı öğrenir. Lakin birtakım çocukların konuşma ses bozuklukları vardır. Bu, beklenen yaşta makul ses ve sözleri söylerken sorun yaşadıkları manasına gelir ve çocuğun ne demeye çalıştığını anlamayı zorlaştırabilir. Artık, artikülasyon bozukluğu nedir? Belirtileri ve tedavisi ile ilgili bilinmesi gerekenlere bir göz atalım…
ARTİKÜLASYON BOZUKLUĞU NEDİR?
Artikülasyon (sesletim) bozukluğu, konuşma seslerinden yanlış üretilmesidir. (Çocuğun /kedi/ yerine /tedi/, /mor/ yerine /moy/ demesi gibi). Artikülasyon bozukluğunda çocuğun üretemediği yada yanlış ürettiği ses, ses dağarcığında yer almaz. Bir konuşma sesinin gerçek üretilmesi için o ses üretiminde gerekli olan motor hareketin yapılması gerekir.
Artikülasyon bozukluğunun nedenleri aşağıdakilerden biri olabileceği üzere rastgele yapısal bir bozukluğa bağlı olmadan yanlış öğrenme sonucu da olabilir.
– İşitme engeli
– Ağız-yüz anomalileri (dudak – damak yarığı, diş anomalileri gibi)
– Zihinsel engel
– Motor bozukluklar (apraksi/ dizartri)
– Zayıf taklit yeteneği
– Etrafın pekiştirmesi
– Yanlış öğrenme
– Anatomik-fizyolojik yetersizlikler
ARTİKÜLASYON BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ
Artikülasyon bozukluğu 4 temel belirti ile açıklanabilir. Bunlar; atlama, yerine koyma, ekleme ve çarpıtmadır.
Atlama: Çocuk sözlerdeki harflerin sırf bir kaçını söyler. Örneğin televizyon yerine telezon demesi üzere.
Yerine koyma: Çocuk sözlerdeki harflerin yerine öteki harfler koyar. Örneğin kestane yerine keştane demesi üzere.
Ekleme: Çocuk sözlere fazla harfler ekler. Örneğin pilav yerine pilyav demesi üzere.
Çarpıtma: Çocuğun çıkardığı sözler tam olarak yanlışsız değildir ama gerçeğine yakındır. Örneğin ekmek yerine eppek demesi üzere.
ARTİKÜLASYON BOZUKLUĞU TEDAVİSİ
Çocuklar tüm sesleri birebir anda değil, muhakkak bir sırada öğrenirler. /b/, /d/, /m/ üzere sesler 2-3 yaşlarında öğrenilirken, /r/, /z/ üzere kimi seslerin öğrenilmesi daha geç yaşlarda olur. Bazen çocuk bir sesi tek başına ya da sözcük başında yanlışsız çıkarabilir fakat öteki konumlarda yanlış çıkarıyor olabilir. Ya da sizin fark edebildiğinizden daha fazla seste sorun yaşıyor olabilir.
Genel olarak çocuklar 7-8 yaşlarına geldiklerinde anadilinin tüm seslerini yanlışsız olarak üretebilirler. Bu yaştan sonra devam eden konuşma bozukluğunun zaten düzelme mümkünlüğü düşüktür. Çocuğun konuşmasının akranlarından farklı olduğunu düşünen ebeveynler/öğretmenler, kesinlikle bir lisan ve konuşma terapistinden yardım almalıdırlar. Lisan ve konuşma terapisti, çocuğun konuşma sorununun sebebini detaylı bir kıymetlendirme yaparak belirler. Çocuğun hangi seslerde sorunu olduğunu belirlemek üzere birtakım testler uygular ve ne vakit terapiye başlanması gerektiği konusunda aileyi bilgilendirir. Ergenlik ya da yetişkinlik periyodunda de artikülasyon terapisi yapılır. Fakat konuşma biçimi yerleşmeden, küçük yaşlarda yapılan terapi daha kısa müddette ve tesirli sonuç verecektir.
