Anayasa Mahkemesi (AYM) Başkanı Zühtü Arslan, “Yorum farklılığı demokratik hukuk devletleri için bir zenginliktir, demokratik hukuk devletlerinde buna yer vardır. Lakin bir şeye yer yoktur; yorum kakofonisine yer yoktur. Yorum kakofonisi, yorum karmaşası demokratik hukuk devletlerinin kabul edebileceği bir şey değildir zira ortaya çıktığında farklı bireylere farklı hukukun uygulanması üzere bir problemle karşı karşıya kalırız. Bu durumda anayasa kararlarının yeknesak halde yorumlanması sorunu karşımıza çıkıyor, bu sorunu çözecek organ da AYM’dir. Ferdî müracaatın hedefi tek tek herkesin temel hak ve özgürlüklerle ilgili hak ihlali argümanlarını ele alıp tahlil bulmak değildir olamaz da. Ferdi müracaatın emeli hukuk sistemini, sistemini, yargının işleyişini hak ihlali üretmeyecek bir noktaya getirmektir. Bu da lakin objektif etkiyle mümkündür” dedi.
AYM Başkanı Zühtü Arslan, bugün İzmir’de “Bireysel Müracaat Kararlarının Tesirli Biçimde Uygulanması” bahisli proje kapsamında 6. Bölge Toplantısı’nda katıldı. Burada açıklama yapan Arslan, şunları lisana getirdi:
“ANAYASA MAHKEMESİ ATATÜRK’ÜN GÖSTERDİĞİ ÜZERE KİMSESİZLERİN KİMSESİ OLMA YOLUNDA ÇOK KIYMETLİ VAZİFELER İCRA ETMEKTEDİR”
“Hukuk devleti Cumhuriyet’in temelidir. Hukuk devleti, Cumhuriyet’in öteki nitelikleri olan insan hakları, demokrasi, toplumsal devlet, laiklik üzere niteliklerin de temel niteliğidir. Bu nedenle AYM gerek norm kontrolünde gerekse ferdî müracaatta ölçü norm olarak en fazla Anayasa’nın 2. unsurunu, 2. hususta de en fazla hukuk devletini kullanmaktadır. Cumhuriyet’in ve tıpkı vakitte anayasal kimliğin banisi olan Mustafa Kemal Atatürk, cumhuriyetle ilgili çok farklı tanımlar yapmıştır. Bunlardan ferdî başvuruyu en yakından ilgilendiren kelamı, ‘Cumhuriyet özellikle kimsesizlerin kimsesidir’ kelamıdır. Kimsesizlerin kimsesi olma vazifesi ve sorumluluğu en fazla yargıya düşmektedir. Ferdî müracaatın kabul edildiği 2010 yılından, uygulamaya geçtiği 2012 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi Atatürk’ün gösterdiği üzere kimsesizlerin kimsesi olma yolunda çok değerli misyonlar icra etmektedir. Baktığımızda ferdî müracaatta Türkiye’nin çabucak her kısmından herkes bir halde temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği teziyle AYM’ye gelebilmektedir.
“BİREYSEL MÜRACAAT İLE YALNIZCA AYM DEĞİL TÜM HUKUK SİSTEMİ BİR DÖNÜŞÜM YAŞAMIŞTIR TÜRKİYE’DE”
AYM, kişisel müracaattaki kararları verirken temel anayasal sıkıntıları de ele almakta, bahse ait unsurları, standartları belirlemekte. Münasebetiyle yalnızca müracaatçının ferdî ziyanını gidermekle yetinmemektedir. Kişisel müracaatın Türkiye’deki temel hak ve özgürlüklerin daha âlâ korunması ve koruna standartlarının yükseltilmesi için getirildiği açıkça anayasa koyucunun sözünde karşımıza çıkmaktadır. Ferdi müracaat ile yalnızca AYM değil tüm hukuk sistemi bir dönüşüm yaşamıştır Türkiye’de. Bu manada ferdî müracaatın devrimci bir özelliği vardır, hukuk sisteminde hatta bir ihtilal yaratmıştır. Hukukun anayasallaşması olarak tabir edilen bir süreç başlamıştır ve bu süreç çok kıymetli bir noktaya ulaşmıştır bugün prestijiyle. Her alanda anayasa artık çok daha fazla kullanılan bir üst norm haline gelmiştir, bu hem doktrinde böyledir hem de yargı kararlarında böyledir. Bu beraberinde anayasa kararlarının yeknesak bir halde yorumlanması zorunluluğunu getirmiştir. Zira mahkemeler, Anayasa’nın 138. unsuru uyarınca anayasaya uygun karar vermek durumunda olan kurumlardır.
“BİREYSEL MÜRACAATIN HEDEFİ HUKUK SİSTEMİNİ, NİZAMINI, YARGININ İŞLEYİŞİNİ HAK İHLALİ ÜRETMEYECEK BİR NOKTAYA GETİRMEKTİR”
Bunu yaptıklarında da kaçınılmaz olarak anayasal kararları yorumlamak durumundadır. ve birden fazla yorumcunun olduğu yerde birden fazla yorum vardır. Bu yorum farklılığı demokratik hukuk devletleri için bir zenginliktir hiç kuşkusuz. Zira her başta yargı kurumları olmak üzere her kurum anayasayı yorumlayabilirler. Demokratik hukuk devletlerinde buna yer vardır lakin bir şeye yer yoktur; yorum kakofonisine yer yoktur. Yorum kakofonisi, yorum karmaşası demokratik hukuk devletlerinin kabul edebileceği bir şey değildir zira bu ortaya çıktığında farklı bireylere farklı hukukun uygulanması üzere bir problemle karşı karşıya kalırız. Bu durumda anayasa kararlarının yeknesak formda yorumlanması sorunu karşımıza çıkıyor, bu sorunu çözecek organ da anayasayı yorumlamak ve uygulamakla vazifeli olan AYM’dir. AYM, anayasa kararlarını bilhassa temel hak ve özgürlüklere ait anayasal unsurları en son ve bağlayıcı formda yorumlama yetkisine sahip olan bir yüksek mahkemedir. Hasebiyle objektif etkiyi bu çerçevede tartışmamız gerekiyor.
Bireysel müracaat şimdi 11 yılını yeni tamamladı, 11 yıllık bir müddet böylesine radikal bir kurumun, hukuk sistemini kökten etkileyen bir kurumun bir anda yerleşmesi bakımından kâfi bir müddet değildir. Objektif etkiyi biz kişisel müracaatın gayesi bağlamında tartışmak durumundayız. Nedir o maksat; ihlallerin önlenmesi, yeni ihlallerin engellenmesi ve ihlalin kaynağının kurutulmasıdır. Ferdî müracaatın gayesi tek tek herkesin temel hak ve özgürlüklerle ilgili hak ihlali tezlerini ele alıp tahlil bulmak değildir olamaz da. Ferdi müracaatın maksadı hukuk sistemini, tertibini, yargının işleyişini hak ihlali üretmeyecek bir noktaya getirmektir. Bu da lakin objektif tesirle mümkündür.
“CUMHURİYETİN İKİNCİ YÜZYILINA ADIM ATTIĞIMIZ ŞU GÜNLERDE FERDÎ BAŞVURUYU TESİRLİ HALDE UYGULAMA HEPİMİZİN ORTAK SORUMLULUĞU”
AYM ferdi müracaat yoluyla bugün prestijiyle baktığımızda çabucak her hak kümesiyle, anayasal hakla ilgili temel unsur ve temelleri belirlemiştir. Özellikle ferdi müracaatın ferdî pozisyonuyla ilgili olmayan, bundan bağımsız olarak AYM’nin yapısal sorun tespit ettiği alanlarda artık AYM’den yeni bir ihlal kararı beklemeden kamu gücü kullanan organların burada belirlenen unsurları ve asılları dikkate alarak karar vermesi gerekir. Aksi takdirde biz anayasa koyucunun iradesine de karşıt davranmış oluruz. Anayasa koyucu irade, 2010 yılında ferdi başvuruyu getirirken tek tek her bir vatandaşın ferdî müracaatta hak ihlalini AYM çözsün diye getirmedi. AYM verdiği kararlarla ihlal üreten nedenleri ortadan kaldırsın diye getirdi. Objektif tesir konusunda AYM’nin verdiği kararlardaki unsur ve temellerin dikkate alınması konusunda çok daha hassas olmamız gerekiyor. Bu hepimizin ortak sorumluluğu, Cumhuriyet’in ikinci yüzyılına adım attığımız şu günlerde ferdî başvuruyu tesirli formda uygulama, hayata geçirme yalnızca AYM’nin vazifesi değildir. AYM ile birlikte tüm anayasal kurumların ve kuruluşların misyonudur. Kişisel müracaat, 100 yıllık Cumhuriyet’in en kıymetli kazanımlarından biridir. Bu kazanımı korumak, geliştirmek, yeni yüzyıllara bu kurumu tesirli, verimli bir hak arama yolu olarak taşımak hepimizin vazifesidir. AYM bu misyonunu yerine getirmek için canla başla çalışıyor.”
