Kıbrıs Barış Harekatı tarihçesi 20 Temmuz’da gündemde yer alıyor. Bu yıl Kıbrıs Barış Harekatı’nın 50. yıl dönümü kutlanıyor. Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından yürütülen Kıbrıs Barış Harekatı’nın üzerinden 50 yıl geçti. Ayşe tatile çıksın cümlesi de harekat sonrası akılda kalan parolalardan birisi oldu. Pekala, Ayşe tatile çıksın ne demek, ne manaya geliyor? Kıbrıs Barış Harekatı ne vakit oldu?
AYŞE TATİLE ÇIKSIN NE DEMEK, NE VAKİT, KİM SÖYLEDİ?
Kıbrıs Barış Harekatı’nın ikinci safhası “Ayşe tatile çıksın” parolasıyla başladı. “Ayşe tatile çıksın” parolası dönemin Dışişleri Bakanı Turan Güneş tarafından Başbakan Bülent Ecevit’e söylenmiştir. Ayşe ismi Turan Güneş’in kızı Ayşe Güneş Ayata’dan gelmektedir.
Cenevre’deki görüşmelerden bir sonuca bağlanamayınca devrin başbakanı Bülent Ecevit, dönemin Dışişleri Bakanı Turan Güneş’e ”Ayşe Tatile Çıksın” parolasını iletti ve 14 Ağustos 1974 günü saat sabah 04:30’da Kıbrıs’taki Türk birlikleri harekete geçti. 15 Ağustos 1974’te Kıbrıs’ın yüzde 38’i ele geçirildi. Rum kuvvetleri bu gelişmeyle birlikte geri çekilmek zorunda kaldı.
KIBRIS BARIŞ HAREKATI NE VAKİT OLDU?
Kıbrıs Barış Harekatı, Kıbrıs Adası’nda Türklerin uğradığı baskı ve zulmü ortadan kaldırmak maksadıyla Türk Silahlı Kuvvetlerince (TSK) gerçekleştirildi. Rumlara ilişkin silahlı gruplarca 1963’ten itibaren gerçekleştirilen akınlar sonucu Kıbrıs Türkleri, ülke idaresinden baskı ve zulümle uzaklaştırıldı. Adayı Yunanistan’a bağlama gayesine ulaşmak isteyen Rumların yürüttükleri ataklar ve ambargolar 1963-1974 yılları ortasında artarak devam etti.
Harekat, 20 Temmuz 1974’te TSK’ye bağlı birliklerin Lefkoşa-Hamitköy-Gönyeli ve Pınarbaşı bölgelerine hava indirme, Yavuz Plajı’na denizden çıkarma yapmasıyla başlamış oldu. Harekatın parolası ise “Ayşe tatile çıksın” olarak belirlendi.
Cenevre’de sürdürülen görüşmeler sırasında muahedenin mümkün olmadığı kanaati katılaşınca harekâtın tekrar başlatılacağı manasına gelen “Ayşe Tatile Çıksın” (Ayşe, Turan Güneş’in kızı Ayşe Güneş Ayata’nın ismidir.) parolasını Türk Dışişleri Bakanı Turan Güneş, Başbakan Bülent Ecevit’e bildirdi.
Bülent Ecevit, harekatın başladığını, “İnsanlığa ve barışa büyük bir hizmette bulunmuş olacağımıza inanıyoruz. O denli umarım ki kuvvetlerimize ateş açılmaz ve kanlı bir çatışmaya yol açılmaz. Biz aslında savaş için değil barış için ve yalnız Türklere değil Rumlara da barış getirmek için adaya gidiyoruz.” kelamlarıyla bildirdi.
Türk uçakları 21 Temmuz’da, Rum mevzilerine karşı harekete geçti. 4’üncü Paraşüt Taburu ile birleşen Kıbrıs Türk Kuvvetleri, Lefkoşa Havalimanı ile Kaymaklı bölgesine taarruza başladı. 2’nci ve 3’üncü komando taburları Zeytinli istikametinde ilerledi. Kocatepe muhribi ise haberleşme ve uyum eksikliğinden ötürü Türk uçaklarınca batırıldı.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun daveti üzerine Türkiye, 22 Temmuz saat 17.00’den itibaren harekata son verdi.
Yapılan harekatla Lefkoşa-Girne karayolunun kontrol altına alınmasıyla Lefkoşa’nın Türk bölümünün denizle teması sağlandı. Bunun dışında kalan başta Magosa olmak üzere öbür yerleşim bölgelerinde ise Türklerin güvenliği tam olarak sağlanamadı.
Yunan cuntasının işbaşına getirdiği Nikos Sampson, 22 Temmuz’da cumhurbaşkanlığından istifa etti. Harekatta 3 gün içinde 57 şehit verildi, 184 asker yaralandı. Yunanistan’da sivil idarenin iş başına gelmesinin akabinde 25 Temmuz 1974’te Kıbrıs barış görüşmeleri Cenevre’de başladı. Türkiye, Yunanistan’a Kıbrıs’ta federasyon sistemini önerirken TSK da 26 Temmuz’da Girne’nin 5 Mil Plajı’na asker ve gereç yardımı için çıkarma yaptı.
Rumların ateşkesi ihlal etmesi üzerine ikinci harekat başladı. Harekatın emelini doğuda Magosa ve batıda Lefke’ye kadar olan bölgelerin, Rum işgalinden kurtarılması oluşturuyordu. Türk birlikleri 15 Ağustos’ta Magosa’ya girdi. Batıda ise Lefke istikametinde Mitri alındı. Harekatın son günü olan 16 Ağustos’ta Lefke ve Omorfo alındı, Lefkoşa bombalandı. Sonrasında ilan edilen ateşkes 6 saat sürdü. Rumların açtığı ateşe, Türk birlikleri karşılık verdi. 1 Eylül’de Rum katliamı ortaya çıkarıldı. Magosa’ya bağlı Muratağa ve Sandallar köylerinde 88 kişinin yakılarak çukura gömüldüğü anlaşıldı.
13 Şubat 1975’te harekatın muvaffakiyetle sonuçlanmasının akabinde Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu. Rauf Denktaş ise devlet başkanı oldu. 15 Kasım 1983’te ise Mecliste karar alındı ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kuruldu.
