Tedaviye Ait Genel Bilgiler
• Alkol ya da husus kullanımında tedavi yaklaşımları öbür psikiyatrik ve fizikî bozukluklara nazaran farklılıklar gösterir.
• Bu bozuklukların tedavisinde çeşitli yaklaşımların farklı yeri ve değeri vardır. Alkol ya da unsur kullananların tümüne tesirli tek bir yaklaşımdan kelam etmek mümkün değildir.
• Uygun tedavi görenlerde seyir epeyce uygundur. Alkol ya da husus kullanımıyla alakalı problemlerin giderilmesi seyri olumlu istikamette etkilemektedir.
• Güzelleşmeyi birçok etmen etkilemektedir. Bunlar ortasında tedavi süreci ve tedaviye ahenk, yardım arayan kişinin özellikleri, tedavi olmayı nitekim isteyip istemediği, sıkıntılarının özelliği ve bütün bunlar ortasındaki etkileşim sayılabilir.
• Tedaviye uzun periyodik ahenk ile muvaffakiyet ortasında doğrusal bağlantı vardır. Alkol ya da husus kullanımı olmayan mühlet uzadıkça, ömrün öbür alanlarındaki fonksiyonlar düzelmektedir.
• Bağımlılık yapan birçok vardır. Bu nedenle unsur kullanımıyla bağlantılı tedavi prosedürleri de çeşitlilik göstermektedir.
• Unsur bağımlılığında kişinin unsur dışında birçok toplumsal, ekonomik, tıbbi, ruhsal meseleleri olmaktadır. En düzgün tedavi prosedürü ferdî ihtiyaçlara nazaran düzenlenen tedavidir.
• Yaklaşık bağımlıların tümü, birinci periyotlarda maddeyi kendi başlarına bırakabileceklerine inanırlar ve tedaviye başvurmadan bırakma teşebbüste bulunurlar.
• Fakat bu gayretlerin değerli kısmı başarısızlıkla sonuçlanır. Araştırmalar unsur kullanımının beyin fonksiyonlarını bozduğunu göstermiştir. Bu bozukluk kişi, maddeyi bıraktıktan sonra uzun bir periyot de devam etmektedir.
• Bu nedenle tedavinin varlığı hastanın tekrar husus kullanmamaya başlamasını önlemek için gereklidir. • Öte yandan unsur kullanıcılarının beklentileri farklı olduğu için, tek başına bırakma teşebbüsleri de başarısızlıkla sonuçlanmaktadır (örneğin maddeyi bırakıp, etrafını değiştirmeyi istememek gibi).
• Tedavinin ana gayeleri içinde kişinin maddeyi bıraktıktan sonra aile ve toplum içinde üretken hayatına geri dönmesi yer alır.
• “Doğru” ya da “en iyi” olan tek bir müdahale tekniği yoktur. Şayet o denli olsaydı, unsur kullanımı ve bağımlılığı problemleri kolay kolay çözülür ve farklı tedavi yollarının savunucuları ortasındaki değersiz çekişmeler son bulurdu.
• Belirlenen muhtaçlıkları doğrultusunda tedavi planları derinlemesine düşünülmeli, tek bir müdahale metodu yahut farklı müdahalelerin birleşimi yahut farklı müdahale öğelerinin kullanımı sonucunda tedavi planı uygulanmalıdır.
• Tedavinin en kıymetli faydalarından birisi bilhassa damar yoluyla unsur kullananlar ortasında sıklıkla görülen HIV ya da hepatitis C üzere bulaşıcı hastalıkların önlenmesidir.
• Bu manada husus bağımlılığında tedavi birebir vakitte esirgeyici bir etkinliktir. Tedaviye girenlerin bulaşıcı hastalıkları yayma mümkünlüğü da azalmaktadır.
• Unsur kullanıcılarının vakit zaman tedavi hakkında bocalamaları sık rastlanan bir durumdur.
• Değişmek için verdikleri kararlar ve kelamlar vakit içinde değişebilmektedir. Bu çatışma ve bocalamanın gerisindeki neden bağımlılıktan vazgeçme isteksizliği ve maddeyi bırakma dehşetidir.
• Tedaviye başlamadan evvel umutsuz hisseden husus bağımlıları tedaviye başladıktan sonra, var olan meselelerini inkar etme ve tedaviye direnç gösterme eğiliminde olurlar.
• Bocalamalar ve kararsızlıklar tedavinin birinci günlerinde ve haftalarında sık görülür ve tedaviyi uygulayan uzmanların zorlanmalarına neden olabilir.
• Bocalama ve kararsızlık, inkardan farklıdır. Husus bağımlısı olan kişinin tedavideki kararsızlığının ve bocalamasının birçok nedeni olabilir.
Tedaviye Ahenk Ve Terapötik İşbirliği
• Bireyin tedaviye devam etmesini sağlayan en kıymetli etkenler ortasında isteği, aile ve toplumsal takviyelerinin olması ve işyerinden, aileden ya da yasal istikametten bireyin baskı altında olması sayılabilir. • Tedavinin muvaffakiyetini etkileyen en kıymetli etken, tedavi edenin karşısındaki bireyle bir bağ kurabilmesidir.
• Hastanın tedaviyle ilgili görüşleri, tedaviye devam etmek istemesi ve faydalanabilmesi bakımından çok kıymetlidir.
• Tedavi hastanın muhakkak muhtaçlıklarını karşılayabiliyorsa bu, hastanın memnuniyetini, tatminini ve tedaviye bağlılığını arttıracağından tedavinin olumlu sonuçlanmasını kolaylaştırır.
• Birçok tıbbi ve ruhsal tedavi sürecinde, hastaların tedaviye sonuna kadar bağlı kalmaması çok sık karşılaşılan bir durumdur.
Terapötik işbirliği, tedavi süreci için çok kıymetli bir ögedir.
Önceleri terapötik uyuşma, psikanalitik teoriler için kullanılsa da bugün bu kavram ampirik bir temelde yine tanımlanmıştır.
Terapötik işbirliği aşağıdaki ögeleri kapsar:
• Hasta ve terapist ortasında kurulan işbirlikçi münasebet. • Hasta ve terapist ortasında kurulan duygusal bağ. • Hasta ve terapist ortasında tedavinin gayelerine ve kademelerine dair mutabakat.
• Bu işbirliğinin tedavinin sonuçlarını direkt etkilediği ortaya çıkmıştır. • Terapötik işbirliği, terapistin rastgele bir müdahale yapmasına gerek kalmadan hastayla kurduğu bağlantıda değişimi ortak maksat olarak koyması durumunda, başlı başlına aktif bir tedavi biçimi olarak kabul edilebilir.
• Bunun yanı sıra terapötik işbirliğinin, tedavi sonuçları üzerinde dolaylı yoldan tesirli olabileceği yahut kimi müdahaleleri kolaylaştırıcı tesire sahip olduğu da söylenebilir.
• Bağımlılık tedavilerinin çeşitliliğinden çok tedaviyi yürüten terapistin bu alandaki maharetleri ve faal hizmet verebilme yetisi daha değerli olabilmektedir.
Psikososyal tedaviler
• “Psikoterapi” terimi unsur bağımlılığı için klasik psikanaliz tekniklerinden daha geniş bir alanı kapsamaktadır.
• En geniş manasıyla, psikoterapi hasta ile terapist ortasında geçen ve hastanın “hastalığını” değiştirmek ya da uygunlaştırmak için kullanılan irtibata ve hasta ile sıhhat çalışanı ortasında terapi için imkan sağlayan her müsabakaya verilen isimdir.
• Unsur bağımlılığının tedavisinde psikoterapi sırf orta sıra başvurulan alternatif bir tedavi stratejisi değil, sürekliliği olan kapsamlı bir tedavi sistemidir.
• Nasıl husus kullanımı şahıslar ortası ilgilerin kimi boyutlarının yerini alıyorsa, hasta ve terapist ortasındaki destekleyici bağın ve husus kullanımının yerine geçtiği fikri ortaya atılmıştır.
• Kimi vakit hastaların terapistlerine bağımlılık geliştirdiği de ileri sürülmektedir.
Zorunlu ve zorlama tedavi
• Karşılık verilmesi gereken en değerli husus, zarurî ve zorlama tedavinin husus kullanıcıları üzerinde olumlu bir tesiri olup olmadığıdır.
• Zorlama birçok biçimde gerçekleşebilir. En sık rastlanan zorlama örnekleri aile, eş ve arkadaş baskılarıdır.
• Zorlama tıpkı vakitte resmi bir kurum tarafından da yaptırım olarak uygulanabilir.
• En resmi zorlama formu cezai adalet sistemidir. Bu sistemde hatası işlemiş kişi husus kullanıcısıysa tedavi programına mecburî olarak tabi tutulur ve bu süreç cezasından düşülerek cezası azaltılabilir.
• Bireylerin husus kullanımından vazgeçme nedenlerinin başında, unsur bağımlılığının olumsuz sonuçları (fiziksel sıhhat sıkıntıları ve bağımlılığın hakim olduğu bir hayat tarzı) ve aile bireylerinin, yakın arkadaşların ve iş ortamındaki bireylerin baskısının geldiği ortaya çıkarılmıştır.
• Tedavi sürecinde, bireyler bu kaynakların birden birçoklarının baskısını üzerlerinde hissetmektedir.
1. Her bireye uygun tek bir tedavi sistemi yoktur. Her bireyin kendine ilişkin meseleleri vardır ve uygulanacak tedavi prosedürü kişisel özelliklere nazaran belirlenmelidir.
2. Tedavi için hazır olunmalıdır. Zira husus kullanıcıları tedaviye girmekte ve kullandıkları maddeyi bırakmakta kararsızdırlar. Karar verdikleri devirde tedavinin hazır olması değerli bir avantaj olacaktır.
3. Tesirli tedavi bireyin yalnızca unsur kullanımıyla değil, çeşitli ihtiyaçlarıyla başa çıkmaya uğraşır. Bireyin toplumsal, ailevi, ekonomik ve yasal problemleriyle uğraşabilmeliyiz.
4. Bireyin tedavi programı süreklilik göstermeli ve kişinin değişen ihtiyaçlarına uyabilmelidir. Tedavi mühletince bireyin ihtiyaçları değişebilir, bu nedenle gerekli esneklik gösterilebilmeli ve uygulamalarda gerekli değişiklikler yapılabilmelidir.
5. Tedavinin tesirli olması, bireyin tedavide kaldığı mühlet ile yakından bağlantılıdır. Kısa vadeli tedavilerin aktifliği düşüktür. Müddet uzadıkça muvaffakiyet artmaktadır.
6. Unsur kullanan ya da kullandığı hususa bağımlı olan bireylerde görülen ruhsal sıkıntıların tedavisi birlikte ele alınmalı ve eş vakitli olarak tedavi edilmelidir. Zira bu bozuklukların birlikte görülme sıklığı hayli fazladır.
7. Bireyin tedavi sırasında unsur kullanıp kullanmadığı daima araştırılmalıdır. Tedavi sırasında yine başlama sık görülür. Fakat bunun testlerle takip edilmesinin bireye de faydası vardır. Böylelikle kişi kendini denetim etmeyi öğrenir. Testlerle erken teşhisin konması da tedavi eden için kıymetli bir avantajdır.
8. Yardım sırasında kesinlikle AIDS, hepatit, tüberküloz üzere enfeksiyon hastalıklarının takibi yapılmalıdır. Hasta bu bahiste bilgilendirilmeli, kelam konusu hastalıklar konusunda riskli davranışlar düzeltilmeye çalışılmalıdır.
9. Husus bağımlılığında düzelme uzun periyodiktir ve sıklıkla birçok defa tedavi gerektirir.
10. Husus bağımlılığı kronik bir hastalıktır ve öteki kronik hastalıklar üzere tekrarlayabilir ve tekrar tedavi gerekir.
Tedavinin hedefleri
Alkol ve unsur bağımlılığı tedavisinin amaçları şunlardır:
• Alkol ya da husus kullanan kişinin kullandığı maddeyi büsbütün bırakmasını ya da azaltmasını sağlamak
• Alkol ya da unsur kullanan kişinin ruhsal ve fizikî istikametten düzelmesini sağlamak
• Kişinin toplumsal istikametten düzelmesini, ekonomik taraftan avantajlı duruma gelmesini sağlamak
• Rastgele bir unsur kullanmadan yaşamanın tadını hissetmesini sağlamak
• Alkol ya da unsur kullanımı ile ortaya çıkan yasal olmayan etkinliklerden uzaklaşmasını sağlamak
• Kendisine ve topluma ziyan veren davranışların azalmasını sağlamak
Madde kullanım bozukluklarının tedavisinde uygulama makul etaplar gözönüne alınarak yapılmalıdır. Aslında tedavi iki temel yaklaşımdan oluşur.
• Tıbbi tedavi • Psikososyal tedavi
Kişinin tedavisine tıbbi tedaviyle başlanmalıdır. Lakin kişi şayet uzun periyodik olarak unsur kullanmıyorsa, o vakit tıbbi tedaviye gerek olmayabilir. Tıbbi tedavi birçok vakit tek başına kâfi değildir. Bu durumda psikososyal tedaviler eklenmelidir. Tıbbi tedavi öncesinde kişinin motivasyonunu artırmak ya da hazırlık gayesiyle da psikososyal tedavilere geçilebilir.
Önyargılar: Hem tedavi hem ilgi için bir öbür engel
Varsayımların yanında önyargılar da dikkat edilmesi gereken bir başka noktadır. Önyargılar hasta ile görüşmeci/hekim münasebetini zedeler. Bu ise başlamadan tedavinin sonlanması demektir. Sıklıkla karşılanan önyargılar şunlardır;
• “Madde kullanıcıları toplumun pislikleridir”. Unsur kullanıcılarının farklı bir ömür biçimi bulmaları için nasıl yardımcı olunabilir diye sorulmalıdır.
• “Bağımlı bağımlıdır”. Bağımlı teşhisini çabucak koymamak daha yanlışsız olur. Kişinin sorunu nedir ve bu sorunu nasıl tanımlayabiliriz.
• “Madde kullanımı tıbbi değil, toplumsal ve yasal bir sorundur”. Husus kullanımı sonucunda tedavi edilmesi gereken tıbbi meseleler ortaya çıkar. Ayrıyeten bağımlılığın kendisi de bir hastalıktır.
• “Madde kullananlar tedavi edilemez”. Unsur kullananlar savunma içindedirler. Uzun müddetli, yapılandırılmış tedavilerden fayda göreceklerdir.
• “Tedavi olsalar bile çabucak yeniden kullanmaya başlıyorlar”. Kullanmadığı periyot içinde sağlanan ferdi ve toplumsal çıkar küçümsenemeyecek seviyededir.
• “Madde kullananlar yalancı, saldırgan ve kabadırlar”. Onların bu davranışlarına neler neden olmaktadır? Bu davranış biçimleri ile nasıl başa çıkabiliriz?
• “Madde bağımlıları yalnızca hastanede tedavi edilebilir”. Kimi vakit bağımlının kısa mühlet hastanede yatması gerekebilir. Lakin sorun toplumun içinde ortaya çıkmaktadır ve bu seviyede yapılacak teşebbüsler değerlidir.
• “Madde kullanımı ile yalnızca hususun uzmanları ilgilenmelidir”. Tüm unsur kullananların tedavisine yetecek sayıda uzman yoktur. Uzmanlar danışmanlık yapabilirler.
• “Hekimin vazifesi acil durumlar ile sınırlıdır”. Hekimlik bilgisi hastanın ruhsal olarak desteklenmesinde ve uzun müddetli tedavisinde büyük kıymet taşır.
• “Bağımlıların zorla tedavi edilmesi gerekir”. Zorla yapılan tedavilerin hiçbir muvaffakiyet sağlamadığı bilinmektedir.
• “Kişi tedavi olmayı istemiyorsa yapacak hiçbir şey yoktur”. Kişiyi tedavi olmaya motive etmek için kimi teknikler kullanabiliriz.
Unutulmaması gereken gerçekler
• Alkol ya da unsur tedavisinde beklenmeyen ya da olumsuz bir durumla karşılaşmak, hastanın tekrar unsur kullanmaya başlaması sık görülen bir durumdur.
• Bu nedenle sıhhat çalışanları sıklıkla hayal kırıklığı yaşarlar. Hayal kırıklığı yaşanmaması için tedavide göz önünde bulundurması gereken noktalar vardır.
• Bunlardan birisi alkol ya da husus kullanımı ile ilgili sorunu olan birçok insan rastgele bir tedavi görmeksizin meselelerinin üstesinden gelebildiği gerçeğidir.
• Öte yandan, tedavi görenlerin bir kısmı, tedavi sonrasında, evvelkine nazaran daha fazla alkol ya da husus kullanmaya başlamaları sıktır.
• Tedaviye zorla başvuranlarda ise muvaffakiyet talihi tedaviye hiç başvurmayanlarla eşittir. Tedavi sonrası alkol ya da unsur kullanımını bırakanların kullanmaya tekrar başlama riski yüksek olduğunu unutmamak gerekir.
• Bir diğer deyişle tedavide birinci adım, kişinin alkol/maddeyi bırakmayı istemesidir.
• Relapsın sık karşılaşılan bir durum olduğu hatırlanmalı ve tedaviyi yürüten kişi buna hazırlıklı olmalıdır.
• Relaps durumunda, hasta değişim için tekrar yüreklendirmelidir. Alkol ya da husus kullanım seviyesi arttıkça, buna bağlı olarak yaşanan meseleler da artış gösterebilmektedir.
Tedavinin etkinliği
• Tedavinin aktifliği karışık bir kavramdır. “Bağımlılık tedavisi işe yarıyor mu?” sorusu çok kolay, yetersiz ve sığ bir sorudur.
• Tedavi, farklı özelliklere sahip bireyler için farklı maksatlar belirleyen, farklı yollar ve uygulama biçimlerinden oluşan bir süreçtir.
• En kolay anlatımıyla tedavi, değişimi başlatmayı ve korunmayı sağlamayı amaçlar.
• Kullanılan maddeyi bırakmak birinci kademe, husustan uzak kalmak ise ikinci evredir.
• Unsur bağımlılığı tedavisi içerik, müddet, yoğunluk, gayeler, uygulama formu, uygulayıcı ve amaç kitleden oluşan geniş kapsamlı bir müdahaledir.
• Tedavilerin aktifliğiyle ilgili yapılan çalışmalardan çıkarılması gereken sonuç, tek tip tedavinin herkes için tıpkı tesire sahip olamayacağıdır.
• Unsur kullanıcıları çok farklı özelliklere sahip, farklı hayat şekilleri ve kişilikleri olan geniş bir kitledir.
• Bu farklılıklar tedavi biçimlerinin farklı olması gereğini doğurmaktadır. Farklı bireyler, farklı tedavi prosedürlerini tercih edip ve faydalanabilmektedir.
