Editör: Erkavim Yıldırım
Baharatların sıhhat için birçok yararı olduğunu belirten Diyetisyen Fulden Gülbezer baharatların yararlarını ve gerçek kullanım formlarını anlattı…
Kültürlere nazaran çeşitleri farklılık göstermekle birlikte besinlerin aromalarını güçlendirmek için binlerce yıldır başvurduğumuz bir usul çeşni kullanmaktır. Baharatların, yemeklerimize kattıkları lezzetin yanında sıhhat için hayli büyük yararları da bulunmaktadır.
Besinin korunmasında, sahip oldukları işlevsel özelliklerle de hem güzelleşme hem de sıhhatin korunmasında kıymetli dayanaklar olarak beslenmemizde yer almaktadırlar.
Çalışmalar baharatların kolesterol ve trigliserid düzeylerini düşürdüğünü, şeker hastalarında kan şekerini düzenlediğini, kanı sulandırdığını, iltihap giderici tesirlerinin bulunduğunu ve kanser gelişimini önleyebileceğini göstermektedir.
Tüm bu sıhhat için faydalarının yanında epey lezzetli olan baharatları yanlışsız kullanım formlarıyla tükettiğimiz takdirde çok daha fazla faydalanabiliriz.
NANE
Migren ve tansiyona bağlı baş ağrılarında nane yağının koklanmasının olumlu tesiri olduğu bilinmektedir. Nane yaprağı ise hazımsızlık ve mide kramplarının giderilmesinde faydalıdır. Safra salgısını artırdığı için safra taşı bulunan ve reflü şikayeti olan bireylerde dikkatli kullanılmalıdır.
ZENCEFİL
En kıymetli özelliği bulantıların bastırılmasındaki olumlu tesiridir. Kemoterapi hastalarında, ameliyat sonrası anestezinin neden olduğu bulantılarda ve gebelikteki sabah bulantılarında da yararlanılmaktadır. Safra salınımını arttırıcı tesiriyle yemek sonrası uygun ölçülerde kullanıldığında yağlı besinlerin sindirimine yardımcı olur. İltihap giderici tesirinden ötürü kemik romatizması şikayetlerini hafiflettiğine ve tümör gelişimlerini engellediğine dair çalışmalarda bulunmaktadır.
Gebelerde ölçüsü günlük 15 gr üzerine çıkmamalıdır. Safra taşı şikayeti olan ve safra kesesi bulunmayan şahıslarda kullanılması önerilmemektedir.
Limon ve balla hazırlanan çayı soğuk algınlığında, boğaz ağrısı ve öksürüklerde tesirlidir.
ZERDEÇAL
Son yıllarda yapılan çalışmalar içerdiği temel bileşenler sayesinde kanserlerin önlenmesi ve tedavisinde zerdaçalın tesirli olabildiğini göstermektedir. Antioksidan olan zerdeçal karaciğer hasarını önleyici tesirlere de sahiptir. Antimikrobiyel ve kan sulandırıcı özelliklerinin yanında Alzheimer ve artrit üzere hastalıklarda da yararlanılabilmektedir.
Gebelerde rahim hareketlerini artırabileceği için kullanılması önerilmemektedir. 0,5-1 g zerdeçalın günlük kullanımında rastgele bir risk görülmemektedir.
KARABİBER
Öncelikli aktifliği tükürük ve mide asidi salgılarını artırması nedeniyle sindirimi ve metabolizmayı hızlandırmasıdır. Bağışıklık sistemini düzenleyici, spazmları giderici tesirleri olduğu da bilinmektedir. Karabiberin; Alzheimer hastalığının gelişimini yavaşlattığı istikametinde çalışmalar bulunmaktadır. Ayrıyeten tansiyonu düşürücü tesirinin yanında içerdiği bakır sayesinde kemik sıhhati üzerinde de olumlu tesirleri olduğu gözlenmiştir. Ülkemizde yaygın olarak yemeklerde kullanılsa da demlenerek çay olarak da tüketilebilmektedir.
KARANFİL
Gaz giderici özelliği yaygın olarak bilinen karanfilin bulantıyı gidermede aktifliği büyüktür. Bilhassa bakteri yahut virüslerin neden olduğu ağız ve boğaz enfeksiyonlarında antiseptik tesir göstererek ağrı hissini hafifletici tesiri vardır. Yemeklerden sonra içilen karanfil çayının hem ağız kokusunun giderilmesine hem de diş çürüklerinin önlenmesine katkısı olacaktır.
Suyunuza, günlük çayınıza yahut kimi et ve çorbalarınıza katabileceğiniz üzere 10-15 dk demleyerek çay olarak da tüketebilirsiniz.
KİŞNİŞ
Sindirimi kolaylaştırma özelliği bulunan kişniş, hazımsızlık, iştah kaybı meselelerinde ve gaz söktürücü olarak kullanılabilmektedir. Sindirim sorunlarının yanında kişnişin gerginliği ve uyku sorunlarını azalttığı bilinmektedir.
Günde 3-4 gr parçalanmış tohumu salata soslarında ya da yemek ortalarında hazırlayacağınız çaylarla tüketebilirsiniz.
TARÇIN
Tarçın kabuklarının kan şekeri ve kolesterolün düşürülmesinde tesirinin büyük olduğu bilinmektedir. Çin tarçınının kan şekeri üzerindeki olumlu tesiri daha fazla görülmektedir. Bakteri ve mikroorganizmalar üzerindeki tesirleri nedeniyle soğuk algınlıklarında da çay olarak tüketilebilinir.
İştah kaybı, sindirim yetersizliği, spazmlar, gaz ve şişkinlik hislerinde de tarçından yararlanılabilinir. Alerjik yansımalara yol açabileceği için hassas bireylerde ve hamilelerde kullanımına dikkat edilmelidir.
0,5-1 g kabuk tarçın parçalanarak kaynatılmış sıcak su içerisinde 15 dk demlenerek günde 3-4 kez tüketilebileceği üzere çaylara, süte, yoğurda yahut sütlü tatlılara da katılabilmektedir.
