Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, ABD ile Türkiye ortasındaki Stratejik Düzenek Toplantısı görüşmeleri için bulunduğu Washington’da Türk basın mensuplarıyla bir ortaya geldi. ABD’deki temaslarını kıymetlendiren Bakan Fidan, “Biliyorsunuz ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’in daveti üzerine Amerika’ya bir ziyaret gerçekleştirdik. İki gün süren ziyaretimiz boyunca çeşitli görüşmelerde bulunduk. Tabi ki ziyaretimizin ana odak noktası, Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’la Lider Biden ortasında 2021 yılında ihdas edilen, kurulması kararlaştırılan stratejik düzeneğin 7. toplantısını yapmaktı. Amerikan tarafının mesken sahipliğinde gerçekleştirilen 7. toplantıya bu sene büyük bir heyetle geldik. 7 bakanlıktan ve devlet kuruluşundan arkadaşlarımız da heyetimiz içerisinde yer aldılar. Bakanlar seviyesinde görüşmelere geçmeden evvel dün itibariyle yaklaşık 8 başlıkta oluşturulan komitelerde arkadaşlarımız Amerikalı muhataplarıyla bir ortaya geldiler. Güç, iktisat, finans, maliye, terörle gayret, bölgesel mevzular, başta Suriye, Ukrayna ve en kıymetlisi Gazze sıkıntısı olmak üzere heyetimiz bir ortaya geldiler. Bugün de biz Amerikalı mevkidaşımla bir ortaya gelerek heyetlerimizin yaptığı çalışmaların sonucunda ortaya çıkan genel stratejik özeti karşılıklı gözden geçirdik. Hangi mevzularda mutabakatımız var, hangi mevzuları ilerletmemiz gerekiyor, hangi hususlarda ne tipten adımlar atmamız gerekiyor, bu bahisler üzerinde görüş alışverişinde bulunduk. Temel itibariyle biliyorsunuz Cumhurbaşkanımızın evvelce ortaya koyduğu vizyonla Türk-Amerikan bağlarının yalnızca güvenlik eksenli bir alaka olmaktan çıkıp, buna karşılık ekonomik ve ticari alakaların, teknolojik bağlantıların de eşit seviyede temsil edildiği, yer aldığı bir eksene oturtulması tarafında ilerletilen bir vizyon ve siyaset vardı. Bu çerçevede bilhassa ticaret hacmimizin 30 milyar dolardan 100 milyar dolara çıkarılması istikametinde ortaya konulmuş bir vizyon var. Buna nasıl ulaşacağız, neler yapacağız, bununla ilgili ayrıntı hususlar ilgili ihtisas komitelerinde görüşüldü. Zati Ticaret Bakanlığımız, İktisat Bakanlığımız, bunların hepsi kendi mevkidaşlarıyla da bu mevzuları ilerletmek için gerekli görüşmeleri yapıyorlar. Biz burada stratejik düzenek koordinatörleri olarak, iki bakan olarak stratejik çerçeveyi çizip kurumlarımızın bu husustaki attığı adımların karşılıklı bir muhasebesini yapmış olduk” sözlerini kullandı.
F-16 İLE İLGİLİ PRATİK SÜREÇ DEVAM EDİYOR
Enerji güvenliği konusunda da bilhassa LNG alımı ve nükleer güç üretimi konusunda iş birliğinin ilerletilmesi konusunda da görüş alışverişinde bulunulduğu ve kıymetli gelişmeler kaydedildiğini belirten Fidan, “İki ülke arasındaki askeri iş birliği, bilhassa savunma sanayiindeki iş birliği hususları ele alındı. Biliyorsunuz, F-16 ile ilgili siyasi onay sürecinin Kongre’de tamamlamasını müteakiben başlayan pratik bir süreç var. O devam ediyor. Lakin bununla birlikte bizim bilhassa evvelki yıllardan kalmış, bekleyen kimi daha taktik nitelikteki materyal alımlarımızın bir süreç muhasebesini de yaptık. Bekleyen hususlar var. Onları ben hem Kongre’deki yaptığım görüşmelerde, hem Blinken’la yaptığım görüşmelerde gündeme getirdim. Onlarda da yakın vakitte bir ilerleme kat edeceğimizi umuyorum” dedi.
GAZZE SORUNU GÖRÜŞMELERİMİZDE UZUN BİR YER TUTTU
Fidan bilhassa bölgesel hususlarda önemli görüş alışverişinde bulunduklarını belirterek, “Gazze sorununda hassasiyetimizi biliyorsunuz. Bilhassa son aylarda giderek artan insani trajedinin dayanılmaz bir hal alması sonucunda memleketler arası toplumun bir an evvel amasız, fakatsız, beklemeden insani yardımların Gazze’ye ulaştırılması ile ait hayata geçirilmesine yönelik niyetlerimizi, hislerimizi ve görüşlerimizi paylaştık. Burada atılabilecek adımlar neler, bunları görüştük. Tabi devam eden bir ateşkes görüşmeleri süreci var. Burada son durum nedir, bu mevzuda bir görüş alışverişinde bulunduk. Türkiye olarak biz üzerimize neler düşüyor, bunları tekrar bir gözden geçirdik. Amerika tarafından beklentilerimizi bu bahiste tekrar lisana getirme imkanımız oldu. Gazze problemi görüşmelerimizde uzun bir yer tuttu. Çok ayrıntılı bir halde bu sıkıntıyı tartıştık. Filistin devletinin kurulması, iki devletli tahlil problemi konusunu da bilhassa gündeme getirdik ki yürüyen çalışmaların daha nitelikli bir sonuç üretmesinin koşulu olarak. Başka taraftan bilhassa Rusya-Ukrayna savaşını ele aldık. Bilhassa bölgemiz için oluşturduğu riskleri tekrar söz ettik ve bu savaşın bir an evvel durması ve mümkün yayılmasını önlemesi konusundaki hassasiyet ve görüşlerimizi de lisana getirdik. Burada biliyorsunuz değerli olan şu ana kadar 500 bin civarında meyyit ve yaralının olduğu bir savaş Avrupa’nın ortasında cereyan etmekte. Yani bölge için de çok önemli bir risk oluşturmakta. Başta Karadeniz’in güvenliği, tahıl güvenliği olmak üzere birçok çevresel tehditleri de beraberinde getirmekte. Bu savaş bir an evvel nasıl durdurulabilir bu mevzuda görüş alışverişinde de bulunduk” halinde konuştu.q
SURİYE’DE YPG İLE OLAN BAĞLANTILARDAN MEMNUNİYETSİZLİĞİMİZİ LİSANA GETİRDİK
Terörle çaba konusunda da iki ülkenin görüşlerini paylaştığını aktaran Fidan, “Bu bahisteki çalışan ihtisas komitesinin de ürettiği niyetlerin sonucu olan kimi siyaset tercihlerimizi, konumlarımızı kendilerine ilettik. Bilhassa aslında Suriye’de YPG ile olan münasebetlerinden memnuniyetsizliğimizi, bunun iki ülke ortasında, iki NATO üyesi ortak ortasında ortaya çıkardığı stratejik tehlikenin ne olduğunun altını bir kere daha çizdik. O mevzuda hangi adımlar atılabilir, bu mevzuları tekrar gözden geçirdik. FETÖ’yle ilgili hassasiyetimizi, FETÖ’nün Amerika’daki faaliyetlerinin bizim için teşkil ettiği tehdidi tekrar hassasiyetle vurguladık” dedi.
Fidan, “Diğer taraftan buradaki seyahatim esnasında Beyaz Saray’da Ulusal Güvenlik Danışmanı Jack Sullivan ile bir ortaya gelme imkanım oldu. Orada da başta Gazze sorunu olmak üzere, iki ülke ortasındaki ikili bağlar olmak üzere öteki bölgesel hususları derinlemesine ele alma imkanımız oldu. Senato Dış İlişkiler Komitesi Başkanı ve üyeleriyle ve istihbarat komitesi lideriyle başka farklı görüşmelerimiz oldu. Tekrar iki ülke ortasındaki bağlantılar, bölgesel güvenlik, NATO’nun genişlemesi ve öteki mevzuları ele aldık başta Gazze olmak üzere. Yeniden Ulusal İstihbarat Yöneticisi Avril Haines ile bir ortaya geldik ve bu görüşmelerde de misal mevzuları bu sefer istihbari perspektiften ele alma imkanı oldu. Bugün de Antony Blinken ile bir ortaya gelerek heyetlerimizle görüşmelerimizin resmi boyutunu tamamlamış olduk. Amerika’daki ziyaretimiz esnasında iki niyet kuruluşunda konuşma yapma imkanımız oldu. Yüklü olarak soru karşılık formatında cereyan etti. Atlantik Kurulu ve SETA’da iki başka görüşme, konuşmamız oldu. Başka taraftan Washington Post Editörler Heyetiyle bir görüşmemiz oldu. Yani ülkemizin bilhassa kritik mevzulardaki konumu ve duruşu, fikirleri ve bu mevzuları ilgili çevrelere aktarma fırsatımız oldu. Bu ağır mesai ve temas trafiğinin gerisinden da bugün itibariyle Ankara’ya dönmek üzere inşallah yola çıkıyorum” tabirlerini kullandı.
ABD İLE YENİ SAYFA MESAJI
Fidan, daha sonra gazetecilerin sorularını cevapladı. Türkiye-ABD iş birliğinin ilerleyen devirde derinleşip derinleşmeyeceği sorulan Fidan, “Yani şu anda bilhassa geldiğimiz basamakta yenilenmiş bir psikolojiyle, daha müspet bir gündemle yeni bir sayfa açarak yolumuza devam etme imkanı var. Biliyorsunuz Türk-Amerikan bağları yani uzun mazisi olan bir münasebet ve geçmişte pek çok krizleri de yaşadı ve o krizleri yönetme konusunda da iki ülke ortasında bir hafıza ve refleks var. Şu anda yaşadığımız meseleleri da bir taraftan yönetirken, öteki taraftan iki ülkenin üretebileceği ortak potansiyeli, keşfedebileceği fırsatları da hayata geçirmek değer taşımakta. Bu tabi muhakkak bir zihinsel çerçeveyi, belirli bir diplomatik esnekliği ve kabiliyeti de beraberinde getiren bir konu. Bu bahiste Sayın Cumhurbaşkanımızın vizyonunu biliyorsunuz. Yani ülkemizin menfaatlerini, durumunu yani sıkı sıkıya koruyarak olabildiğince ortaklarımızla, dostlarımızla ilgilerimizi ilerletme yolunda bir irade ortaya koyuyoruz” halinde cevapladı.
RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI
Türkiye’nin Ukrayna’daki savaşta ateşkes, barış yahut diplomatik bir tahlilde rol oynaması tarafında rastgele bir mevzunun gündeme gelip gelmediği istikametinde soruyu cevaplayan Fidan, “Görüşmelerimizde bu mevzuları biz kendimiz gündeme getiriyoruz, karşı tarafın da perspektifini açıkçası alıyoruz. Yani şu andaki izlenimimiz, bu yıl içerisinde tarafların aşikâr bir konuşma yerini yakalama, oluşturma tarafında bir isteklilik açıkçası biz görmüyoruz. Lakin bu biraz da tabi savaşmanın tabiatında olan bir bahis. Savaşan taraflar biz konuşmaya hazırız diyerek yani kendilerini bir zayıf taraf konumda olduğunu göstermek istemezler. Bu anlaşılabilir bir şey. Onun için biz dışarıdan üçüncü bir göz olarak yani burada artık bir konuşma tabanına muhtaçlık var. Bu savaşın durmasına gereksinim var. Daha büyük risklerin, yayılmanın önlenmesi için bir diyalog yerine muhtaçlık var tezini savunuyoruz. Yani buna bir davette, davette bulunuyoruz. Türkiye üzere büyük bir ülkenin ve birebir vakitte bölge ülkesinin ve mevzuyu da yakından takip eden bir ülkenin bu türlü bir görüşü dillendiriyor olması tabi ki aslında tıpkı vakitte bölgedeki krizin öteki bir halde seyretmesine bir imkan da sağlıyor diplomatik olarak. Tabi şayet kullanırlarsa” dedi.
F-35’LER VE F-16 SÜRECİ
F-16’ların Türkiye’ye teslim tarihi ve Türkiye’nin yine F-35 programına dahil edilme ihtimali sorulan Fidan, “F-16 ile ilgili olarak yani olayın iki kademesi var. Birisi siyasi onay sürecinin tamamlanmasıyla alakalı, bu biliyorsunuz özetleyecek olursak yani Amerikan idaresi burada bir irade ortaya koydu, Kongre’yi bu bahiste bilgilendirdi. Kongre’den de bu geçti aşikâr bir sürecin sonunda ve irade oluşturma süreci tamamlandı. Bundan sonrası aslında teknik süreç diye tanımlandırılan savunma bakanlıkları ortasında ve ilgili firmalar ortasında devam edecek olan bir süreç. Bu da geçtiğimiz günlerde biliyorsunuz Savunma Bakanlığımız tarafından duyurulan aslında Amerika’dan gelen teklif mektubunun, yani mutabakat sürecini başlatacak teklif mektubunun geldiğini söylediler. Bu mektubun aslında gelmesi için siyasi onay sürecinin tamamlanması gerekiyordu. Amerikan iç hukukuna nazaran bunu tamamlamasını müteakip bu mektubu gönderdiler. Bundan sonra yani Savunma Bakanlığımız, ilgili ünitelerimiz Amerikan tarafıyla gerek resmi tarafıyla, gerek şirketleriyle kendi gereksinimlerine nazaran Hava Kuvvetlerimizin modernizasyon ve yeni uçak gereksinimine nazaran artık gerekli görüşmeler yapılacak. Bundan sonrası uzman kuruluşlar ortasında yapılacak olan görüşme” sözlerini kullandı.
Fidan, “F-35 konusunda biliyorsunuz yani bu programın bir ortağıydık, bir parçasıydık. Daha sonra haksız yere buradan bir çıkarılma kelam konusu oldu S-400 hususları mazeret edilerek. Biz tekrar durumumuzu koruyoruz. Yani buraya yapmış olduğumuz bir ulusal ödeme var, katkı var, almamız gereken mukabilinde uçaklar var. Türkiye tabi bu mevzuları geniş fikirle, açık bir halde konuşmaya, tartışmaya her vakit hazır. Yani geldiğimiz etapta aslında bu hususları farklı perspektiflerle tartışabileceğimize de inanıyoruz. Yani Amerika’nın da bu bahiste açık fikirli olması lazım diye düşünüyoruz. Yani birtakım görüş alışverişleri var, bunu da söz edeyim” dedi.
GAZZE AÇIKLAMASI
Gazze konusunda Türkiye’nin ABD’ye ilettiği bildirileri sorulan Fidan, “Türkiye’nin de dahil olduğu bir küme ülkenin nitekim sürdürdüğü ağır diplomatik temas, baskı ve kamuoyu oluşturma çalışmaları sonucunda aslında daha evvel gibisi görülmemiş bir denkleme ulaştık. Yani şu anda yerdeki sonuçlardan hareketle bu geldiğimiz noktaları çok fazla göremiyoruz fakat ileride ortaya konacak tahminen tahlil uğraşlarında bu sonucun ne kadar kıymetli olduğunu göreceğiz. O da şu. Çabucak çabucak bütün ülkeler, daha evvel dünyadaki hiçbir olayda bu derece üstünde bir oydaşma sağlamamıştı. Şu bahislerde hemfikirler, ateşkesin olması. Kimileri buna insani ateşkes diyor, kimileri bizim üzere kesintisiz, daima bir ateşkes. İnsani yardımların girmesi ve sivillerin öldürülmesinin bir an evvel durması ve iki devletli tahlil arkadaşlar, yalnızca ateşkes değil, çabucak beraberinde iki devletli tahlilin hayata geçirilmesi. Artık bunun üzerinde bütün dünya çabucak hemen hemfikir olmuş durumda. Bu şunun için kıymetli. Bu hemfikirlik, muhakkak ülkeler üzerinde önemli baskı oluşturuyor. Yani ülkeler kendi meşruiyetlerini korumak için aşikâr ölçü buna karşı durabilirler fakat ilanihaye karşı duramazlar. Dün Lider Biden’ın yaptığı açıklamayla biliyorsunuz bir deniz köprüsü üzerinden Gazze’ye yardım götürme aslında planı, bunun bir sonucu. Yani dünya kamuoyunun yansısının, ortaya koyduğu tutumun Amerika üzerinde oluşturduğu baskı, tıpkı vakitte iç siyasette da ortaya çıkan bir baskı var ve sonucu olarak bu cinsten bir karar alınıyor. Beraberinde öbür milletlerarası kuruluşların başta Birleşmiş Milletler olmak üzere, Avrupa Birliği olmak üzere birçok ülke bir şey yapmak zorunda hissediyor kendisini bilhassa insani bahislerde. Zira bu yalnızca vicdanlara ağır bir yük değil, birebir vakitte ülkelerin kendi toplumlarını beklenmedik biçimde harekete geçirecek, ateşleyecek bir fitil üzere duruyor. Hasebiyle Gazzeli kardeşlerimizin yaşamış olduğu bu büyük trajediyi, bu büyük katliamı bir an evvel sonlandırmak, buna yönelik somut adımların atılmasını sağlamak artık vazgeçilmez bir sorumluluk oldu. Ülkeler bu mevzuda kendilerini hatalı hissediyorlar ve bir şey yapma zorunda hissediyorlar” sözlerini kullandı.
Fidan, “Konu tabi ki İsrail olduğu vakit, malumunuz olduğu üzere, uzun vakittir memleketler arası sistemin, bilhassa Batı merkezli sistemin kör, sağır ve dilsiz olduğunu biz biliyoruz. Yani bu artık dünyada herkesin bildiği, artık söylemekten bile çekindiği birtakım insanların da artık söylemekten yorulduğu bir gerçeklik. Ama Gazze olayında 30 binden fazla saf sivilin şuurlu bir biçimde katledilmesi tabi artık zulümde yeni bir noktayı teşkil ediyor, temsil ediyor. Münasebetiyle bunun bu formda devam etmesinin memleketler arası sistemde oluşturacağı kriz, bölgede meydana getireceği patlamalar artık kaldırılamaz bir gerçeklik ve devletler buna nazaran harekete geçmek zorunda” dedi.
TEPKİ ÇEKEN TERÖR ÖRGÜTÜ YPG ZİYARETİ
ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığının (CENTCOM) terör örgütü YPG ziyareti sorulan Fidan, “Amerika’nın oraya yaptığı topyekun takviye, topyekun faaliyete baktığınız vakit esasen o bir faaliyetin, bir fotoğrafın çok fazla bir ehemmiyeti yok. O bir sembolizm. Temel itibariyle aktarılan silahlar, aktarılan kapasite, verilen eğitim, verilen nakit paralar, oluşturulan kurumsallaşma, bir terör örgütü üzerinden tehdit olan bu. Yani bunun yönetilmesine ait modalitenin ne olması gerektiği kıymetli. Bizim şu durumumuz var, kendileri de biliyorlar. Yani Türkiye Cumhuriyeti Devleti hudutların içinde yahut dışında kendine tehdit oluşturan bütün tehdit ve terör odaklarıyla legal milletlerarası hukuk, ulusal hukuk çerçevesinde savaşmaktadır ve savaşmaya devam edecektir. Yani bundan hiç kimse bizi alıkoyamaz. Amerikalı dostlarımızın bölgedeki varlığını biz ortamızda oluşturduğumuz bir çatışmasızlık sistemiyle onların ziyan görmesini engelleyecek halde devam ettiriyoruz. Fakat şunu da söylüyoruz. Yani sizin süreksiz olarak başlattığınız bu sürecin artık bir kalıcılığı dönüşmesinin, iki ülke ortasındaki yani stratejik bağın ilerlemesinde önündeki en büyük mahzur olduğunu, yani bunun bir an evvel son bulması, buna bir tahlil getirilmesi, aksi takdirde her vakit için iki ülke daha büyük bir karşı karşıya geliş riskini taşıyor bu terör örgütü üzerinden. Artık bu tabi iki ülkenin de aslında menfaatine olan bir bahis değil. Tabi evvelki idareler devrinde başlatılmış bir bahis. Amerikan idaresi bu mevzu içerisinden nasıl çıkar, ne tipten adımlar atar bunu daima birlikte göreceğiz. Bu taraftaki konuşmalar, görüşmeler tabi ki ağır bir halde devam ediyor” dedi.
