Hatay Sarısı diyorlar ismine. Naif, sıcak bir sarı. İsmini bölgeye has bir ipek böceği ırkından alıyor. Yaklaşık 50 yıl evvel Hatay’da yaygın olarak üretilen bu çeşit artık özel projelerle hayatta tutulmaya çalışılıyor.
O projelerden biri de EkoDoku Sürdürülebilir Ömür Kooperatifi’nin ‘barış ipeği’ ismindeki çalışmasıydı. İşler güzel gidiyordu. Sarsıntıyla, yüzlerce koza da enkazın altında kaldı, tezgâhlar da…
NEDEN BARIŞ İPEĞİ
Hemen size EkoDoku Sürdürülebilir Hayat Kooperatifi’nden bahsedeyim. En az Hatay Sarısı kadar naif bir iş bu. 2017’de Hatay’da Esra Üzel Yüncüler, Alev Aydın Yavuzcan, Ayşen Sema Tekin ve Tuba Üzel isminde dört bayan tarafından kurulan kooperatif, kente Sürdürülebilir Dokuma Moda ve Tasarım Merkezi’ni kazandırdı. Özelliği nedir bu işin? Dünyada “Şiddetsiz İpek” yahut “Barış İpeği” olarak bilinen metodu uyguluyorlar. Dört kuşaktır ipekböcekçiliği ve ipek dokumacılığı yapan bir ailenin bilgi, tecrübe ve üretim geleneklerini bugüne taşıyorlar lakin bunu ‘böcek boğma süreci yapmadan’ gerçekleştiriyorlar. İşin bilimsel tarafı de var. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi (BAP) kapsamında yürütülüyor.
Nasıl yapılıyor sorusunun karşılığı, ipek sevdamın sona ermesine neden olacak cinsten. Olağan ipek üretiminde, koza içindeki tırtıl yahut kelebeğin fırınlanarak ölmesine yol açan ‘böcek boğma’ usulü uygulanıyormuş. Böylelikle hayvanın kozadan daha erken çıkması sağlanıyormuş.
Barış ipeği formülünde ise kelebeğin ördüğü kozayı delip dışarı çıkması sabırla bekleniyor. Delik kozalardan da yüksek kalitede iplik ve kumaş elde ediliyor. Çılgın bir iş değil mi. Bu çılgın bayanlar bu projeyi Hatay Sarısı ırkı ile yapıyor. Bir taşla çok kuş.
Depremde EkoDoku’nun çalışmalarının büyük kısmı hasar aldı. Büyük emekler enkaz altında kaldı. Kooperatif kara kara düşünürken, zelzelenin birinci anından itibaren bölgede projeler yürüten IC İbrahim Çeçen Vakfı’nın gönüllüleri ile yollar kesişti. Vakfın Yönetim Kurulu Lideri Günseli Çeçen ile geçtiğimiz günlerde bir ortaya geldik. Ailenin bir yanı Hataylı olduğu için bölgede epey faal çalıştıklarını söyledi. EkoDoku’yu da esasen takip ettiklerinden çabucak ‘ne yapabiliriz’ diye kollar sıvanmış.
YENİ USTALAR YETİŞİYOR
Günseli Çeçen, “Biz bir eğitim vakfı olduğumuz için hayatta kalan ustalara odaklandık. Onlarla tekrar eğitimler başlattık. iki ustayı bordromuza aldık. Uzun vadeli bir eğitim programı yaptık. Hataylı Duman ailesinin Defne Apollon Çiftliği’nde üretime başlandı. Bayan ve gençler eğitim alıyor. Bundan sonra da eserlerin satışına dayanak vereceğiz. Meskenlerde de üretim yapılıyor” dedi.
IC İbrahim Çeçen Vakfı’nın bölgede yerinde istihdamla ilgili de değerli çalışmaları olduğunu tekrar Günseli Çeçen’den öğrendim. Halk Eğitim ile yakın temastalar.Ayrıca vakfın kurduğu Hatay’daki hayat alanında da yeniden başta bayanlar olmak üzere depremzedelere eğitimler veriyorlar. Travma sonrası psikososyal dayanak programlarını da yürütüyorlar.
