Bağışıklık sistemi aracılığı ile meydana gelen istenmeyen besin yansımalarının hepsine besin alerjisi denmektedir.
Besin alerjisi neden oluşur?
Besin alerjilerinin en kıymetli nedeni genetik yatkınlıktır. Bunun dışında çevresel faktörler tetikleyici rol oynayabilir. Bilhassa bağırsak yapısını bozan, bağırsak florasını etkileyen durumlar besin alerjisi gelişimi için taban oluşturabilirler. Doğum biçimi, beslenme formu, doğal olmayan besinlerle müsabaka, kimyasal eserlerle temas üzere nedenler besin alerjisi gelişiminde kolaylaştırıcı rol oynayabilir.
Hangi besinler alerjiye neden olabilir?
Hemen her besin alerjiye neden olabilir; lakin kimi besinler bu hususta daha risklidir. Bilhassa süt, yumurta, buğday, soya, kuruyemişler, fıstık, susam, mercimek, balık bu bahiste daha riskli besinlerdir.
Besin alerjisi kendini nasıl gösterir?
Besin alerjileri kendilerini deri, mide ve bağırsak sistemi ve daha az olarak da teneffüs sistemi bulguları ile gösterebilirler. Besin tüketiminden sonra ciltte döküntü, kaşıntı, kabarıklık, dudakta şişlik üzere bulgular olabildiği üzere bağırsaklarla bağlı olarak gaitada mukus, gaitada kanama, hazımsızlık, kusma, ishal ve artan gaz şikayetleri de besin bağlantılı olabilir. Çok nadiren besin alımı sonrası burun akması, hapşırık, öksürük üzere teneffüs yolu belirtileri de görülebilmektedir.
Besin alerjileri ile ilgili en korktuğumuz tablo nedir?
Besin alerjileri ile ilgili en sık en korktuğumuz tablo anafilaksi (alerjik şok) oluşmasıdır. Besin tüketimini takiben çok süratle gelişen, hayatı tehdit eden bulgularla kendini gösterir. Tek başına tansiyon düşüklüğüne işaret eden solukluk anafilaksi bulgusu olabilirken, süratle gelişen deri döküntüsüne eşlik eden nefes darlığı da öbür bir anafilaksi manzarasıdır.
Tüm besin alerjileri alerji testi ile tanımlanabilir mi?
Vücutta kızarıklık, kaşıntı, egzama, şişlikle seyreden yansımalarda alerji deri testleri ya da kandan yapılan alerji testleri teşhiste yardımcı olacaktır, fakat bağırsak yansıması ile giden, kendini gaitada mukus, gaitada kanama, kusma, ishal ile gösteren durumlarda alerji testinin yararı çok kısıtlıdır. O yüzden bu çeşit şikayeti olan hastalarda laboratuvar incelemelerden çok hastanın hangi besin tükettikten sonra ne cins yansıma verdiğinin bilinmesi daha değerlidir.
Besin alerji testleri hangi yaştan itibaren yapılmalıdır?
Gerek deriden gerekse kandan bakılabilen besin alerji testleri her yaşta yapılabilir, bunun için doldurulması gereken bir alt yaş sonu yoktur.
Besin alerjisi teşhisinde en kıymetli formül nedir?
Besin alerjisi teşhisinde en bedelli formül, o besinin evvel diyetten çıkarılması daha sonra diyete eklenmesi ile belirtilerin ortaya çıkmasının gözlenmesini hedefleyen ‘’besin yükleme testleri’’dir.
Kendi başıma besin kısıtlamaları yapsam alerjiyi önleyebilir miyim?
En sık yapılan yanılgılardan biri emziren annelerin diyetlerinden süt, yumurta, et, tavuk, balık, buğday üzere alerji yapma riski yüksek besinleri doktor fikri almadan kesmeleridir. Bu durum anne sütünün kalitesinin ve besleyiciliğinin azalmasına ve vakitle bebekte kilo alımında azalmaya neden olmaktadır. Çoklu besin alerjileri çok seyrek görülen durumlardır. O yüzden anneyi de çok sıkıntı durumda bırakan bu diyetlere doktor bilgisi dışında başlanması muhakkak önerilmez.
Besin alerjisi düzelir mi?
Erken çocukluk periyodunda başlamış olan özellik süt, yumurta alerjilerinin çok büyük bir kısmı bağışıklık sistemi tarafından düzeltilmekte ve düzgünleşme gelişmektedir. Bu oran kuruyemiş alerjilerinde daha düşük olmaktadır.
Besin alerjisinin uygunlaşması kolaylaştırılabilir mi?
Alerjisi bilinen besinin şikâyet oluşturmayan formlarının saptanması durumunda bunların belirli aralıklarda ve belirli ölçülerde tüketilmesi ile besin alerjisinin güzelleşmesi hızlandırılabilir. Bu bahiste alerji uzmanı takviyesi alınmalıdır.
Bebeğimin besin alerjisi olduğu için yeni besinler denerken korkuyorum, bana teklifiniz ne olur?
Besinlerin kesinlikle üç gün kuralı ile ve yaşa uygun başlanması önerilir. Yeni başlanan her besine üç gün ayrılmalı, üç günü daha evvel dolmuş ve yansıma yapmamış besinler bu periyotta verilmeye devam edilmelidir.
Besin alerjisi olan bebekte ek besinlere geçiş daha yavaş ve geç mi olmalıdır?
Hayır. Bilakis 4-6 ay pencere devrinde tadımlar geciktirilmemelidir. Besin alerjisi olmayan sağlıklı bebeklerde hangi besin hangi ayda veriliyorsa alerjik bebekler için de bu türlü olduğu bilinmelidir. Hatta son çalışmalarda kuruyemiş ve fıstık tüketimlerinin daha erken aylara çekilmesine ait datalar bulunmaktadır. Dikkat edilmesi gereken alerjik besinin verilmemesidir.
Alerjisi olduğu bilinen besin ne vakit ve nerede tekrar denenmelidir?
Alerjisi olduğu bilinen besinin ne vakit ve nerede tekrar deneneceği takip eden alerji uzmanının cevap vermesi gereken bir sorudur. Birtakım besin alerjilerinde meskende denemeye müsaade verilirken kimilerinde konutta deneme katiyetle yasaktır. Besin denemeleri tabip bilgisidışında katiyen yapılmamalıdır. Besinin ne vakit ve ne ölçüde deneneceği şahsa özel bir bilgidir.
Besin alerjisi hangi durumlarla bir arada olduğunda daha tehlikelidir?
Besin alerjisinin astımla birlikteliği anafilaksi yani alerjik şok için riski artırmaktadır o yüzden bu çeşit bireylerin bir alerji tabibi tarafından sistemli takip edilmesi ve adrenalin oto-enjektörü gerekliliği için kıymetlendirilmesi gerekir.
Besin anafilaksisi geçirmiş hastalarda ne üzere önlemler alınmalıdır?
Daha evvel anafilaksi geçirmiş bireylerin kesinlikle alerji doktoru tarafından değerlendirilip adrenalin oto-enjektörü taşımaları konusunda bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Bir besinle anafilaksi geçirmiş bireylerin o besine karşı çok hassas davranmaları, kendi başlarına denemeler yapmamaları, şayet besinin diyette açılımı planlanıyorsa kesinlikle bunun klinikte doktor denetiminde yapılması gerektiğini bilmeleri gerekmektedir.
Besin alerjisinde hangi aşılara dikkat etmek gerekir?
Kızamık aşısı (kızamık-kızamıkçık-kabakulak içeriğinde vardır) ve grip aşısı yumurta proteini içerebilmesi nedeniyle yumurta alerji olan şahıslarda gerekli önlemler ve tedbirler alınarak, aile onamı alınarak yapılmalıdır.
Besin alerjileri nasıl izlenmelidir?
Besin alerjilerinin takibinde temel prensip sorumlu olan besinin diyetten çıkarılmasıdır. Bu mühletin ne kadar olacağı; hangi besinin, hangi formuna, ne şiddette alerji olduğuna nazaran değişkenlik gösterir.
Besin alerjilerinde anne sütü alan bir bebekte annenin de o besine karşı diyet yapması gerekir mi?
Bu sorunun karşılığını, anne o besini yediğinde bebeğin verdiği reaksiyon belirler. Bebeklerin bir kısmında annenin yediği alerjen besin bebekte yansıma yaratırken kimi bebeklerde belirti vermez. Yansıma olmayan durumlarda anneye diyet önerilmediği üzere belirli aralıklarla o besini tertipli tüketmesinin alerjinin güzelleşmesine katkı sağlayacağına yönelik bilgiler mevcuttur.
Besin alerjilerinde besinin değişik formları daha az ya da daha çok alerjik olabilir mi?
Evet. Bilhassa fırınlama alerjik özelliği azaltır. Süt ve/veya yumurta alerjisi olan bebeklerin yarısından fazlası kek içindeki süt yahut yumurtaya reaksiyon vermez. Süt alerjisinde mayalanmış süt formları da bebeklerin yarısına yakın kısmında yansımaya neden olmaz. Bu yüzden besin alerjisi tanısı konduğunda reaksiyon vermeyen formların olup olmadığının belirlenmesi kıymetlidir. Yansıma yaratmayan form varsa kesinlikle bulunmalı ve tüketimine müsaade verilmelidir.
Kuruyemişlerin de kavrulmuş formları daha alerjik özelliğe sahip olabilir.
Besin alerjisinde çapraz benzerlik nedir?
Bazı besinler yapı olarak birbirine misal ve alerji taklidi yapabilir. Buna çapraz yansıma denir. İnek sütü ile keçi sütü ortasında bu benzerlik yüzde doksanın üzerinde olduğundan birbirlerinin yerine kullanılmaları önerilmez.
Benzer durum kuruyemişler ortasında, tavuk-yumurta ortasında ya da dana eti-süt ortasında görülebilir. Lakin bu olasılıklar çok düşük olduğundan tabip bilgisi olmadan ezbere diyetler ya da ezbere alternatifler aranması önerilmez.
Besin alerjisi nedeniyle kısıtlanan besinin çocuğumun büyümesinde gerilik yapması mümkün müdür?
Kısıtlanan besinin neden olacağı bir eksiklik düşünülüyorsa bunun kesinlikle yerine konması gereklidir. Bilhassa süt alerjilerinde büyümekte olan bir bebek için kıymetli olan kalsiyum takviyesinin kesinlikle yerine konulması gerekmektedir. Kâfi anne sütü alan bebeklerde kalsiyum dayanağının anneye yapılması kafidir.
Çoklu besin alerjisi olan hastalarda kesinlikle bir diyetisyen takviyesi ile yol alınmalı, kalori ve besin öğeleri çeşitliliğinde geriliğe müsaade verilmemelidir.
Polen alerjileri ile besin alerjileri ortasında alaka var mıdır?
Polen alerjisi olan şahısların çok az bir kısmında besinlerle polen ortasındaki yapı benzerliği nedeni ile besin alımını takiben alerji görülebilmektedir. Büyük yaşlarda daha sık görülen bu durum daha çok huş ağacı alerjisi olanlarda elma, şeftali, erik, armut, kiraz, kayısı, havuç, kereviz maydanoz, kimyon, rezene, fındık, fıstık tüketimi ile görülebilmektedir. Ot polen alerjisi olanlarda ise kavun, karpuz, portakal, domates ve fıstık tüketimi ile olabilmektedir. Belirtiler sıklıkla ağız içinde karıncalanma, boğazda kaşınma hissi üzere ağız içine sonlu olsa da çok nadiren daha fazla bulguya neden olabilmektedir.
Bir bebeğimde besin alerjisi yaşadım, sonraki çocuğumda besin alerjisi gelişmemesi için gebelikte dikkat etmem gereken şeyler var mıdır?
Bugüne kadar yapılmış çalışmalar gebelikte alerjen besin kısıtlamalarının, probiyotik kullanımının alerji gelişiminin önüne geçebildiğine dair net bir bilgiye ulaşmamıştır. Doğal ve sağlıklı beslenmeye dikkat edilmesi değerlidir.
Bir bebeğimde besin alerjisi yaşadım, yeni doğan bebeğimde gelişmemesi için yapabileceğim bir şey var mı?
Anne sütü verilirken annenin doğal ve sağlıklı beslenmesi kıymetlidir. Cilt bariyerinin korunması emeliyle bebeğin cildinin nemli tutulması ve kuruluğa müsaade verilmemesinin yararları gösterilmiştir. Son çalışmalarda ek besinlere geçiş periyodunun tadımlarla 4. Aydan itibaren başlanması alerji gelişim riskini azaltıyor olarak görünmektedir. Bu yüzden ek besinlerin geciktirilmesi önerilmez.
Besin alerjisi ile takip edilen bebeğimde lokmalar boğazına takılıyor üzere hissediyorum, ne yapmalıyım?
Besin alerjisi olan hastaların bir kısmında vakitle yemek borusunda oluşan değişiklikler takılma hissine neden olabilir. Bu kıymetli bir belirtidir. Bu durumda size önerilen diyetlere tam uyup uymadığınızı gözden geçirin ve kesinlikle doktorunuzu bilgilendirin. Kendisi gerekli yönlendirmeleri size yapacaktır.
