Gıda tüketimine bağlı hastalıklar sıhhatimizi önemli biçimde tehdit edebiliyor. Netflix’de yayınlanan bir belgesel, tükettiğimiz besinlerle ilgili “kirli gerçekleri” ortaya koyuyor.
Salmonella, Koli basili (E. Coli) ve Listeria üzere hastalıkların kurbanlarıyla çalışan besin güvenliği uzmanı avukat Bill Marler, uzak durmamız gereken besinleri anlattı:
17 yaşındaki ABD’li Stephanie Ingberg, bahar tatili için Dominik Cumhuriyeti’ne giden uçağa binmeden evvel midesinde bir rahatsızlık hissetti fakat çok da önemsemedi.
Oteline ulaştığında kendini daha yeterli hissediyordu, lakin tıpkı gece giderek berbatlaştı. Kendini hastanede buldu.
Ertesi sabah annesini dahi tanıyamayacak hale gelmişti. Böbrekleri artık çalışmıyordu. Beyin dokusu şişmiş, felç geçirmişti.
Stephanie’nin ailesi genç kızın tedavi için hemen ABD’ye geri götürülmesini sağladı. Burada koli basili teşhisi kondu. O gece de durumu berbatlaştı ve komaya giren Stephanie’nin son duası için bir rahip çağırıldı.
Hastanede başında duran rahip duasını okumaya başladığında Stephanie’nin gözleri açıldı. Hayatta kalmış olsa da, koli basiliyle teması , ömrü boyunca peşini bırakmayacak sıhhat problemlerine neden oldu.
Stephanie’nin de katkıda bulunduğu Netflix’te yayınlanan “Yemeğimizi Zehir Eden Kirli Gerçekler” belgeseli, besin zincirimizdeki hijyene yönelik yanılgıların, tüketiciler için yıkıcı sonuçlar doğurabileceğine dikkat çekiyor.
Belgeselde yaşadıklarını anlatan Stephanie, böbreklerindeki sorun için her gün ilaç almak zorunda. “Böbrek nakli yaptırmak zorunda kalabilirim. Hayatımın sonuna dek diyaliz makinesine bağlı yaşama ihtimalim var. Bir salata yedim ve artık sıhhatime yönelik uzun vadeli tesirleriyle uğraş ediyorum” diye konuşuyor.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran, kontamine ya da bozulmuş besin tüketimi nedeniyle her yıl 600 milyona yakın insan hastalanıyor. 420 bine yakını da hayatını kaybediyor.
Ne yediğimize dikkat ederek hayatımızı kurtarabileceğimizi savunan Avukat Bill Marler’ın sağlıklı kalmak için teklifleri şöyle:
Pastörize edilmemiş süt ve kutu meyve suları
Marler müvekkillerinden duydukları sonrası, çiğ ya da pastörize edilmemiş süt eserlerinden, birebir vakitte pastörize edilmemiş meyve sularından uzak durmaya yemin etmiş.
Bu eserler Stephanie’yi hasta eden koli basili ile misal riskler taşıyor.
Marler, “İnsanlar 19. yüzyıldaki hastalıkları unuttular. Pastörize olmayan sütlerin sıhhate olan yararları, bu riski almaya değmez” diyor.
Çiğ filizler
Marler, yonca, maş fasülye, ya da fasulye filizi üzere çiğ filizleri de tüketmiyor.
Bu besinler dünya tarihindeki en büyük salgınlardan kimileriyle ilişkilendirilmişti. 2011’de Almanya’da çemen otu tohumuna bağlı bir salgın patlak vermiş, yaklaşık 900 bireyde böbrek yetmezliği görülmüş, 50’den fazla kişi de ölmüştü.
Marler, dışarıda yetiştirilirken kontamine olan bu tohumların, filizlenmesi için içeriye alınarak suda bekletilmesi sonucu “bakteri gelişimi için kusursuz bir ortam” hazırlandığını söylüyor. Marler, “Gıda güvenliği kesiminde bu çiğ filizleri yiyen bir kişi dahi tanımıyorum” diye de ekliyor.
İyi pişirilmemiş etler
Kıyma, etin yüzeyindeki bakterinin içeriye karışabilmesi nedeniyle riskli olabiliyor. Bu yüzden hamburger etinin âlâ pişirilmesi kıymetli. Böylelikle önemli bir hastalığa neden olacak kadar fazla bakteri taşımıyor.
“Yaklaşık 50 koli bakterisi sizi öldürmeye kâfi; 100 bin bakteri iğne ucuna sığabiliyor. Görebileceğiniz, tat ya da kokusunu alabileceğiniz bir şey değil. Hamburgeri güzelce pişirmek tek inançlı yol” diyen Marler, mikroplardan arındırmak için etin iç sıcaklığının 69 dereceye kadar çıkmasını öneriyor.
Biftek, dışındaki bakteriler pişirme sırasında yok edildiği için genelde o kadar tehlikeli değil.
Yıkanmış ya da hazır meyve ve sebzeler
Gıda güvenliği danışmanı Mansour Samadpour’a nazaran ise, hamburgerin en tehlikeli kısmı et değil, içindeki soğan, marul ve domates.
2006’da ıspanak nedeniyle büyük bir koli basili salgını patlak verdiğinde ABD’de 200 kişi hastalanmış, 5 kişi ölmüştü. Hastaların kıymetli bir kısmını Marler temsil etti.
Bakterinin bulaşmasına sebep olan, Kaliforniya’da bulunan ve hayvanların da girdiği bir ıspanak tarlasıydı.
Hayvan dışkılarının koli basili bulaştırdığı ıspanaklar, daha sonra kesilerek bir tesiste üç sefer yıkanmış ve bakteri eserlere yayılmış, akabinde ülkenin farklı bölümlerine gönderilerek birçok insanı hasta etmişti.
Marler, “Başkasının marulunuzu yıkamış olmasının getirdiği rahatlık nedeniyle, daha fazla insanın marulu ellemiş olması riskini almaya kıymet mi? Daha fazla insanın elinden geçer ve hastalık taşırsa, daha süratli yayılacaktır” diyor.
Çiğ ve az pişmiş yumurtalar
Yumurtadaki tehlike, salmonella bakterisinden kaynaklanıyor. .
Kusma, ishal, ateş ve karın ağrısına neden olan ve sık görülen bu bakteri, hem çocuklarda hem de yaşlılarda ölümcül sıhhat problemlerine neden olabiliyor.
Tarihte yumurtaya bağlı pek çok büyük salgın meydana geldi. İngiltere’de 1988’de salmonella nedeniyle hükümet, 2 milyondan fazla tavuğun itlaf edilmesi buyruğunu verdi. 2010’da emsal dertlerle ABD’de 500 milyon yumurta toplatıldı.
Yumurtanın günümüzde eskisine nazaran daha az tehlike taşıdığını belirten Marler, yeniden de çiğ ve az pişmiş yumurta tüketmenin hâlâ önemli bir salmonella tehdidi yarattığı görüşünde:
“Yaklaşık 10 bin yumurtadan birinin kabuğunun içinde salmonella var. Tavukların yumurtalığında gelişen salmonella yumurtaya geçiyor ve pişirmek dışında yapabileceğiniz öbür bir şey yok.”
Çiğ istiridye ve öteki çiğ kabuklu deniz ürünleri
Sudaki organizmaları süzerek beslenen istiridyeler ve öbür kabuklu deniz eserleri de riskli, zira suda bakteriyel ya da viral enfeksiyon olması durumunda bunlar, kolay kolay besin zincirine geçebiliyor.
Marler’e nazaran global ısınma, sorunu daha da büyütüyor. Okyanustaki ısınma sonucu istiridye tüketimindeki besin kirlenmesi olayları artabiliyor ve norovirüs, hepatit üzere hastalıklar ortaya çıkıyor.
Paketlenmiş sandviçler
Marler, paket sandviçlerin son kullanma tarihine dikkat edilmesini, tercihen kendi hazırladığımız ya da gözlerimizin önünde hazırlanmış sandviçleri tüketmemizi öneriyor.
Sandviçlerin üretim ve tüketim tarihi kıymetli zira Listeriyoz üzere hastalıklara yol açan ‘listeria montocytogenes’ bakterisi ortaya çıkabiliyor.
Bu bakterinin hem ABD hem de dünyanın geri kalanında pek çok mevte yol açtığı ve tüketen neredeyse herkesin hastanelik olacağı ikazında bulunan Marler, şöyle devam ediyor:
“Listeria, buzdolabı ısısında pek rahat büyüyebiliyor. Şayet size biri sandviç yapar ve çabucak tüketirseniz, risk daha az. Lakin o sandviç buzdolabında bir hafta beklemişse, listeria bakterisi sizi hasta etmeye yetecek kadar üreyebilir.”
Suşi genelde sorun yaratmıyor
Genelde kuşkuyla yaklaşılan bir besin da, sushi ya da suşi.
Marler’e nazaran Sushi’yi nereden aldığımıza dikkat etmemiz kıymetli.
“Biftek restoranına gitmektense güzel bir suşi restoranına gitmeyi daha sık tercih ederim” diyen Marler, balıktan bakteriyel enfeksiyon bulaşması riskinin daha az olduğunu vurguluyor.
Marler, “Suşiyi marketten ya da benzinciden almam” diye de ekliyor.
