Bipolar bozukluk, manik depresif hastalık olarak da bilinir. Bipolar bozukluk mani, depresyon ve ötimi dediğimiz devirlerden oluşan bir beyin hastalığıdır. Mani periyodunda en az 1 hafta süren çok hareketlilik, çok konuşma, sonluluk, çok para harcama, riski davlanışlara yatkınlık, uyku ölçüsünde azalmaya karşın kişinin canlı ve hareketli olması, çok süratli düşünme, kendinden beklenmedik formda davranma, bazen halüsinasyon ve hezeyan ismi verilen psikotik belirtiler mevcuttur. Şayet tedavi edilmezse bu süreçte kişinin kendine ve etrafa ziyan verme riski mevcuttur. Tedavisin kalan şahıslarda bu süreç aylaca sürebilir. Çoğunlukla bahar aylarında bu periyot tetiklenebilir. İkinci periyot ise kişinin depresyona girdiği en az 15 gün süren mutsuzluk, keyifsizlik, hayattan zevk alamama, uyku ve iştahta değişiklikler, gelecekle ilgili karamsarlık, kendini suçlama, intihar fikirlerinin olabileceği bir periyottur. Tedavisiz kalan bireylerde bazen hezeyan ve halüsinasyonlar görülebilir. Üçüncü periyot ise kişinin büsbütün belirtilerinin gerilediği ötimi dediğimiz his durumunun stabilleştiği periyottur.
Bipolar Bozukluk Belirtileri Nelerdir?
DSM- 5 Bipolar Bozukluk Kriterleri (APA, 2013)
Bipolar I bozukluğunun teşhisi için, bir mani periyodu için aşağıdaki ölçütlerin karşılanmış olması gerekir. Mani devrinin öncesinde yahut sonrasında hipomani ya da majör depresyon devirleri bulunabilir
Mani Dönemi
A. Kabarmış, taşkın ya da çabuk kızan, olağandışı ve daima bir duygudurumun ve gayeye yönelik aktiflikte ve içsel güçte, olağandışı ve daima bir artışın olduğu başka bir periyodun, en az bir hafta (ya da hastaneye yatırılmayı gerektirmişse rastgele bir süre) mühletle, neredeyse her gün, günün büyük bir kısmında bulunması
B. Duygudurum bozukluğunun olduğu ve içsel güçte ya da aktiflikte artma olduğu devir boyunca, aşağıdaki belirtilerden üçü (ya da daha çoğu) (çabuk kızan bir duygudurum varsa dördü) bariz derecede vardır ve bunlar olağan davranışlardan değerli ölçüde değişiktir:
1. Benlik saygısında abartılı bir artış ya da büyüklük düşünceleri
2. Azalan uyku muhtaçlığı (örneğin, yalnızca 3 saatlik uykudan sonra dinlenmiş hissetme)
3. Olağandan daha konuşkan olma yahut konuşmaya tutma
4. Fikir uçuşması yahut kanıların yarıştığı öznel deneyim
5. Dikkatin dağınıklığı (yani, dikkatin değersiz yahut alakasız dış etkenlere çok kolay çekilmesi) olduğu bildirilir yahut o denli olduğu gözlenir
6. Maksada yönelik aktivitede artış (sosyal olarak, işte yahut okulda yahut cinsel olarak) yahut psikomotor ajitasyon (yani, gaye odaklı olmayan hedefsiz aktivite)
7. Acı verici sonuçlar doğurma potansiyeli yüksek faaliyetlere çok iştirak (örneğin, sınırsız satın alma çılgınlığı, cinsel kararsızlıklar yahut gereksiz ticari yatırımlar).
C. Duygudurum bozukluğu, toplumsal ya da işle ilgili fonksiyonellikte besbelli bozulmaya neden olacak ya da kendine ya da diğerlerine ziyan vermemek için hastaneye yatmayı gerektirecek kadar şiddetli ya da psikotik özellikler vardır.
D. Bu devir, bir hususun (örneğin, berbata kullanılan bir ilaç, bir ilaç, öteki bir tedavi) fizyolojik tesirlerine yahut öteki bir tıbbi duruma bağlanamaz.
Not: Antidepresan tedavi (örn. ilaç tedavisi, elektrokonvülsif tedavi) sırasında ortaya çıkan ve kelam konusu tedavinin fizyolojiyle ilgili tesirlerinin ötesinde sendrom seviyesinde süren tam bir mani devri, bir mani periyodu için, hasebiyle bipolar I bozukluğu tanısı için kâfi bir delildir.
Not: A-D kriterleri bir manik periyot oluşturur. Bipolar I bozukluğunun teşhisi için hayat uzunluğu en az bir sefer mani devri geçirilmiş olması gerekir.
Hipomani Dönemi
A. Kabarmış, taşkın ya da çabuk kızan, olağandışı ve daima bir duygudurumun ve aktiflikte ve içsel güçte, olağandışı ve daima bir artışın olduğu farklı bir devrin, en az dört ardışık gün müddetle, neredeyse her gün, günün büyük bir kısmında bulunması
B. Duygudurum bozukluğunun olduğu ve içsel güçte ya da aktiflikte artma olduğu devir boyunca, aşağıdaki belirtilerden üçü (ya da daha çoğu) (çabuk kızan bir duygudurum varsa dördü) sürmüştür, bunlar olağan davranışlardan kıymetli ölçüde değişik ve besbelli derecede olmuştur:
1. Şişirilmiş benlik hürmeti yahut büyüklük düşünceleri
2. Azalan uyku gereksinimi (örneğin, yalnızca 3 saatlik uykudan sonra dinlenmiş hissetme)
3. Olağandan daha konuşkan yahut konuşmaya devam etme baskısı
4. Fikir uçuşması yahut kanıların yarıştığı öznel deneyim
5. Dikkatin dağınıklığı (yani, dikkatin kıymetsiz yahut alakasız dış etkenlere çok kolay çekilmesi) olduğu bildirilir yahut o denli olduğu gözlenir
6. Gayeye yönelik aktivitede artış (sosyal olarak, işte yahut okulda yahut cinsel olarak) yahut psikomotor ajitasyon (yani, emel odaklı olmayan hedefsiz aktivite)
7. Acı verici sonuçlar doğurma potansiyeli yüksek faaliyetlere çok iştirak (örneğin, sınırsız satın alma çılgınlığı, cinsel kararsızlıklar yahut gereksiz ticari yatırımlar).
C. Bu devir, kişinin belirtisiz olduğu vakitlerde olduğundan çok daha değişik, fonksiyonellikte besbelli bir değişikliğin görüldüğü devirdir.
D. Duygudurumdaki bozukluk ve işlevsellikteki değişiklik diğerleri tarafından gözlemlenebilir.
E. Bu devir, toplumsal ya da mesleksel fonksiyonellikte bariz bozulmaya neden olacak ya da hastaneye yatışı gerektirecek kadar şiddetli değildir. Psikotik özellikler varsa, kelam konusu periyot, tarif olarak, mani devridir.
F. Bu periyot, bir hususun (örn. bir ilacın) fizyolojik tesirlerine bağlanamaz.
Not: Antidepresan tedavi (örn. ilaç tedavisi, elektrokonvülsif terapi) sırasında ortaya çıkan ve kelam konusu tedavinin fizyolojiyle ilgili tesirlerinin ötesinde sendrom seviyesinde süren tam bir hipomani devri tanısı için kâfi bir ispattır. Lakin bir ya da iki belirti (özellikle antidepresan kullanımından sonra ortaya çıkan çabuk kızmada artış, sonluluk ya da kışkırtma belirtileri) bir hipomani devri tanısı için ne kâfi sayılmalı ne de bipolar bozukluğa yatkınlığın bir göstergesi olarak görülmelidir.
Not: A-F teşhis kriterleri bir hipomani periyodunu oluşturur. Bipolar I bozukluğunda hipomani periyotları sık görülür, lakin Bipolar I bozukluğu tanısı konabilmesi için hipomani devirlerinin olması gerekli değildir.
Bipolar Bozukluk İlaçları
Bipolar bozukluk da kişinin mevcut durumuna nazaran tedavide değişlikler yapılması ve denetimlere devam etmek değerlidir. Çoğunlukla duygudurum düzenleyeci ilaçlar kullanılılırken, o an şikayetlerine nazaran bazen antipsikotik ilaçlar, anksiyolitik ilaçlar, uyku ilaçları kullanılabilmektedir.
Bipolar Bozukluk Tedavisi
Bipolar bozukluk tedavisi itinayla sürdürülmelidir. Birinci atak sonrasında en az 5 yıl müdafaa tedavisinin sürdürülmesi kıymetlidir. Birtakım şahıslarda ömür uzunluğu ilaç kullanımı gerekebilir. Teşhisin kesinlikle bir uzman tarafından konulması ve tedavi sürecinde denetimlerin ihmal edilmemesi değerlidir.
İlaç tedavisi dışında kişinin hem stresör faktörlerle nasıl baş edeceğini hem de hastalık periyodundaki zorlanmalarla baş edebilmesi için pikoterapide önerilmektedir.
