Aslında yazacak o kadar çok mevzu, gündemde o kadar çok sorun var ki. Ama bütün hepsini elimin kenarıyla masamdan şöyle bir kenara itip dünyanın üniversal bir buhranından, öldürücü sendromundan kelam etmek istiyorum bu hafta: İNTİHAR!
Bir adam okyanus kıyısında yürüyüş yaparken denize telaşla bir şeyler atan birine rastlar. Biraz daha yaklaşınca bu kişinin kıyıya vurmuş deniz yıldızlarını denize attığını fark eder ve “niçin bu deniz yıldızlarını denize atıyorsunuz” diye sorar. Topladıklarını hızla denize atmaya devam eden kişi “yaşamaları için” karşılığını verince, adama şaşkınlıkla ‘iyi lakin burada binlerce deniz yıldızı var. Hepsini atmanıza imkân yok. Sizin bunları denize atmanız neyi değiştirecek ki?’ der. Yerden bir deniz yıldızı daha alıp denize atan kişi, ‘Bak onun için çok şey değişti’ karşılığını verir.”
İşte bir deniz yıldızı için çok şey değişir kanısı ile başlıyorum yazıma.
Hayatımda birinci intihar haberini gazeteden okuduğumda ortaokul öğrencisiydim: “11 yaşındaki Yemen üvey anne şiddetine dayanamayıp kendini odasında astı…” Daha yeni yeni tanıştığım ergenlik hislerimle çok üzülmüştüm bu habere. Uzunca bir mühlet tesirinde kaldım ve hala da kalmaktayım” On bir yaşındaki bir kız çocuğu (henüz ergen bile değil) nasıl böylesi bir ölümü tercih edebilir, neden kendini asar? Haydi o çok mutsuzdu diyelim Ya Robin Williams, o herkesi güldüren yüzü gülücükler dağıtan Oscar, Emmy, Altın Küre, Grammy ödüllü sevimli insan? Peki o nasıl intihar edebilir? Ya geçenlerde 34 yaşında ki genç insanın intihardan önce veda videosu’na ne demeli? Her geçen gün yazılı, görsel ve toplumsal medyada intihar olaylarının arttığına şahit oluyoruz. Her intihar haberini duyduğumuzda da içimiz burkuluyor. Ama hiç kolay değil natürel o denli insanın canına kıymaya karar vermesi. Elimize küçük bir kıymık batsa acısını hissedebiliyorsak, ömrümüze son verecek kadar elem verici bir davranışı gerçekleştirmek için büyük nedenler veya önemli rahatsızlıklar olması gerekir. O halde insan neden intihar eder?
Pek çok araştırma gösteriyor ki, intihar en az bir tetikleyici olay sonucunda gerçekleşmektedir. İntiharda en kıymetli tetikleyici olaylar; hengame, terk edilme, okul başarısızlığı ya da imtihan, işten çıkarılma, şiddete uğrama’ dır. Bu hissin ortaya çıkmasında en değerli etken psikolojik rahatsızlıklar ve durumsal ömür krizleri’dir. Durumsal ömür krizlerinden kastım beklenmedik ve aniden gelişen olumsuz durumlar. Örneğin; boşanma, dul yahut farklı yaşıyor olmak, başarısızlık, statü kaybı, ağır bir hastalığa yakalanma, sevilen birini kaybetme üzere tecrübeler bütün insanları etkileyen olaylardır. Bireylerin bu sıkıntı devirleri kendi kendilerine atlatabildikleri üzere zorlandıkları durumlarda olmaktadır. Gel gelelim ki işin içinden çıkılamayan anlar olmuştur. Bu katiyetle bir ruh hastalığı değil, bir zorlanma periyodudur. Durumsal hayat krizleri durumunda bireyin psikolojik yardım almaması ne yazık ki intihara kadar varan sonuçlara ulaşmaktadır. Bütün bunlar kişinin kendini çaresiz ve ümitsiz hissettiği dertli hayat kaideleridir.
İntihar aslında insanın hayatının alt üst olma halidir. Sosyolog Durkheim sefaletin tek başına intiharlara neden olmadığını belirtmektedir. Ekonomik krizlerin intihara neden olduğunu belirten Durkheim, bunun nedeninin zenginlik ya da fakirlik değil; toplumsal yapıdaki değişiklik olduğunu belirtir. Değerli olan toplumda meydana gelen değişikliğin bireyin hayat şartlarını alt-üst etmiş olmasıdır.
İntiharlarda bir tahlil arayışı daima vardır. Bu durumdan nasıl kurtulurum sorusuna karşılık olarak intihar gündeme gelmiştir. Ruhsal gerçekler Aristo mantığı ile uyuşmaz, intiharda da bu görülür. Kişi mevte hazırlanırken, intihar teşebbüsünde bulunurken bir yandan da yardım isteğinde bulunur. İşte burada bir çelişki vardı. Onlara yaklaşım bu bakımdan hassas bir husustur. Bu sebeple intihardan bahseden bireye yaklaşımda hedefimiz “hayatın onun için tekrar yaşanabilecek değerde olması için hayat kaidelerinde ne üzere değişiklikler yapılmalı?” sorusuna karşılık aramaktır. Bunu yaparken; uyarmak, genelleştirmek (herkes o denli gibi), öğüt vermek, sorunu küçümsemek, yargılamak en tehlikeli tavırlardır. Şunu unutmamak gerekir ki intihar teşebbüsü hiçbir zaman “gösteri”, “şantaj”, “numara” olarak değerlendirilmemelidir
İntihar eğilimine yatkın şahıslarda psikoterapinin faydası elbette ki yadsınamaz. Hayatla ölüm arasında gidip gelen kişinin çatışmalı his durumu anında ruhsal dayanak almasıyla düzelmeye başlayacaktır. Zira bu stil çatışma durumları birebir vakitte insanların kendileri ve hayatları adına yeni kararlar aldığı, kendini yenilediği hasebiyle değişime açık olduğu en önemli dönemlerdir.
Psikoloji alanında kelam sahibi olan Sigmund Freud’a nazaran “intihar evvelce özdeştirilmiş bir sevgi objesine yöneltilmiş saldırganlık sonucu meydana gelen bir depresyon halidir; daha sonraları ise saldırganlığın kişinin kendi üzerine çevrilmesi olarak tanımlamıştır.” Evet, İntihar kişinin kendisine yönelttiği bir şiddet aksiyonudur. Umutsuzluğa kapılan kişi ya yakınındaki bireylere saldırır ya da kendini yok eder. Şiddet ülkemizi tehdit eden sorunların başında gelmektedir. İntihar duygusu buna sıklıkla eşlik edici bir davranış olarak karşımıza çıkar. Bu his ile şahısta ki sadizminin kendisine çevrildiğini görürüz. Malapert de bu konuda benimle tıpkı fikirde; “intihar egoizmin ürünüdür” der.
İntihar belirtilerini sıralarsak; çabuk öfkelenme, çok sonluluk, çabuk ağlama, çok hüzünlü durum, hoşlandığı şeylere karşı ilgisizlik, uyku bozuklukları, İştah değişikliği, kendini suçlayıcı konuşmalar, ölümle ilgili bahisleri konuşma, içe kapanma, kimseyle konuşmama, halsiz ve yorgun olduğunu söylem, Saldırgan davranış..
Freud, evvelce intiharın açıklanamayacağını söz etmiş ve “İntihar bilim açısından çözümlenememiş bir sorundur” demiş olmakla birlikte “yas ve melankoli” isimli makalesinde kişideki sadizmin depresyon hallerinde kişinin kendisine çevrildiğini söyler. Freud’a göre melankolide (ağır depresyon hali) kişinin egosu ile içine yansıttığı bir bakıma içine yerleştirdiği sevgi nesnesi birbiriyle kaynaşmış durumdadır. Kaybettiği bu sevgi objesinin yerine, normallerde olduğu üzere yeni bir nesne koyamazsa kaybetmiş olduğu objeye yönelttiği saldırganlık kuvvetlerini kendisine yöneltmiş olur.
Dünyada ortalama olarak her 3 saniyede bir kişi intihar teşebbüsünde bulunmakta; her 40 saniyede bir kişi intihar sonucu hayatını yitirmektedir
Ölüme yapılacak en büyük hazırlık yaşamayı ertelememektir. Ertelenmemesi gereken yaşamaktır. Yaşamak nedir sorusu ise kişinin hayatı nasıl anlamlandırdığı ile bağlantılıdır. Bu durumu stoacı felsefeciler kısa bir cümlede özetlemeyi başarmışlardır: “İyi yaşamak düzgün ölmektir.”
Yazımı Genç Werther’in Acıları isimli romanı ile pek çok intihar olayına sebep olan yazar Goethe’nin bir kelamı ile bitiriyorum: “Elinde hava, ışık ve dost sevgisi kaldıysa hüzün çekme.”
