Biyopsiler – Genel Bakış
Başta kanser olmak üzere birçok hem hasta için hem de doktor için karmaşık – problemli hastalıkların teşhisinde biyopsi çok kıymetli bir yer tutmaktadır. Teşhis koymada zorlanılan bu süreçte birçok hastanın kaygılı düşü olan biyopsi nedir sanki?
Biyopsi, hastalığın araştırılması için bedenin rastgele bir kısmından doku yahut hücre çıkarılmasıdır. Bu noktada kolay bir iğne ile hücre elde edilmesi, özellikli iğneler ile küçük bir doku örneğini çıkarılması yahut cerrahi süreç ile kuşkulu dokunun çıkarılması farklı biyopsi formülleridir.
Girişimsel Radyolojinin günlük pratiğinin çoğunluğunu oluşturan iğne biyopsiler hastalığın teşhisini koyma açısından asgarî hazırlık ile ayaktan yapılabilen kolay lakin çok tesirli bir usullerdir. Çoğunlukla hiçbir anestezi müdahalesine gerek kalmadan gerçekleştirilen bu süreçler hastalıkların aktif tedavisini yapmak için temel oluşturan hakikat teşhis konusunda çok kesin bilgiler sağlamaktadır. Çok kolay lakin aktif olan bu süreçler hakkındaki maalesef toplumsal seviyede kâfi bilgi olmaması ve dehşet nedeniyle birçok hasta erken ve kesin teşhis fırsatından yoksun kalarak hastalığın ilerlemesi sonucuyla karşı karşıya kalmaktadır. Aya birinci ayak basan astronotun dediğine misal formda “benim için küçük lakin insanlık için dev bir adım!” telaffuzuna misal formda hastalığın tespitinde küçük bir süreç olmasına karşın tedavisinde büyük kazanımlar sağlayan teşhis koyma tekniği olan biyopsilere biraz daha detaylı bakalım artık;
Biyopsiler nelerdir?
Biyopsi, hastalığı anlamak, incelemek, aktif tedaviyi belirlemek ve yeri geldiğinde tedaviye karşılığı kıymetlendirmek için dokunun tamamının yahut bir kısmının çıkarılmasıdır. Doku örnekleri bedenin rastgele bir kısmından alınabilir. Biyopsiler birkaç farklı biçimde gerçekleştirilir. Kimi biyopsiler, bir iğne ile hücre toplama yahut az ölçüde dokunun çıkarılmasını içerirken, başkaları cerrahi olarak tüm bir yumruyu yahut nodülü çıkarmayı gerektirir.
Günümüzde gelişmiş radyolojik formülleri kullanarak elde olunan perkütan biyopsilerde deriden bir iğne yerleştirilerek (perkütan olarak) anormallik alanına ulaşılır. Biyopsiler ultrason, röntgen, bilgisayarlı tomografi (BT) yahut manyetik rezonans görüntüleme (MRI) üzere görüntüleme kılavuzları ile itimatla uygulanabilir. Bu çeşit görüntüleme, iğnenin nereye yerleştirileceğini ve biyopsiyi gerçekleştirecek yeri belirlemek için kullanılır. US, BT, MR, vs. üzere usuller ile perkütan biyopsi ile biyopsi yapmanın en kıymetli özelliği hakikat yerden minimal risk ile yanlışsız dokuyu elde etmektir. Körlemesine yapılacak süreçlerde hastaya ziyan verme riski ve hakikat teşhis için gerekli gerçek dokuyu elde etme oranı daha düşüktür.
Prosedürün birtakım yaygın kullanımları nelerdir?
Bir nodül saptandığında, benign (kanserli olmayan-iyi huylu) yahut malign (kanserli-kötü huylu) olup olmadığını belirlemek için görüntüleme testleri yapılabilir. Görüntüleme çalışmaları anormalliği açıkça tanımlayamıyorsa, biyopsi gerekebilir.
Biyopsiler sıklıkla kanseri teşhis etmek için kullanılır, fakat enfeksiyonlar ve inflamatuar ve otoimmün bozukluklar üzere başka durumların belirlenmesine yardımcı olabilirler.
Biyopsiler bedenin birçok bölgesinde ve birçok sebepten ötürü gerçekleştirilir. Aşağıda biyopsi tiplerinin bir listesi ve neden gerekli olabildiğine dair kısa açıklamalar yer almaktadır.
Abdominal biyopsi, batında (karın içerisinde) yer alan bir kitlenin kanserli yahut yeterli huylu olup olmadığını teşhis etmek için kullanılır. Kitle numunesi perkütan olarak imaj kılavuzluğunda (ultrason yahut BT) yahut cerrahi olarak laparoskop kullanılarak yahut açık cerrahi ile çıkarılır.
Kemik biyopsisi, kemiklerdeki kanseri yahut enfeksiyonu teşhis etmek için kullanılır. Bu tip bir biyopsi deriden (perkütan olarak) bir iğne ile yahut cerrahi olarak yapılabilir.
Kemik iliği biyopsisi, lösemi üzere kandaki kanseri teşhis etmek için kullanılır. Kemik ve kemik iliğinin küçük bir örneği bir iğne kullanılarak çıkarılır. Bazen muayene için yalnızca kemik iliği çıkarılır.
Meme biyopsisi, göğüsteki bir kitle kanserli yahut yeterli huylu olup olmadığını belirlemek için kullanılır. Birkaç yolla yapılabilir: Stereotaktik (mamografik kılavuzlu), Ultrason eşliğinde, MRG eşliğinde
Böbrek biyopsisi böbrek yetmezliği, böbrek iltihabı yahut kuşkulu bir kitle (kanser gibi) ile böbrek durumunu incelemek için kullanılır. Ayrıyeten nakledilen böbrek reddi belirtileri için incelemek için de kullanılabilir. Böbrek biyopsileri, dokunun küçük bir örneğini çıkarmak için iğne kullanarak manzara kılavuzluğu (ultrason yahut BT) ile gerçekleştirilir.
Akciğer anormalliği bir röntgen yahut BT taramasında görüldüğünde akciğer yahut göğüs nodülü biyopsisi yapılır. Akciğer biyopsileri, bronkoskopik, deri yoluyla bir iğne yerleştirilerek yahut kitlenin cerrahi olarak çıkarılmasıyla gerçekleştirilebilir.
Lenf nodu biyopsisi, büyümüş yahut patolojik görünümde lenf nodları olduğunda yapılır. Bir iğne ile yahut cerrahi olarak yapılabilir.
Kas biyopsisi kasları etkileyen hastalıkları, kastaki kusurları ve bağ doku ve kan damarlarının hastalıklarını teşhis etmek için kullanılır. Bu tip bir biyopsi, bir iğne kullanılarak yahut cerrahi olarak yapılabilir.
Sinir biyopsisi, küçük hudutlara verilen hasarın, hudut dejenerasyonunun ve tahribatının ve enflamatuar hudut şartlarının incelenmesinde kullanılır. Hudut biyopsileri tipik olarak cerrahi olarak yapılır.
Cilt biyopsisi, cildin görünüşünü değiştiren köstebek üzere bir büyüme yahut derideki bir alanı inceler. Deri biyopsileri cildin küçük bir örneğini tıraş ederek yapılabilir.
Erkek infertilitesini araştırırken testis biyopsisi kullanılır. Testislerdeki bir kitlenin kanserli mi yoksa güzel huylu mu olduğunu belirlemek için de kullanılır. Testiküler biyopsiler, bir iğne kullanılarak perkütan yahut cerrahi olarak yapılan küçük bir kesim ile yapılabilir. Testiküler iğne biyopsisi, kanser yayılabilme mümkünlüğünü arttırdığı için testis kanserini teşhis etmek için nadiren kullanılır. Testis kanserini teşhis etmek için ekseriyetle bir ultrason kullanılır ve etkilenen testis çoklukla inguinal orşiektomi ismi verilen açık cerrahi metotla çıkarılır.
Tiroid bezinde nodül nedenini bulmak için tiroid biyopsisi kullanılır. Bu tip biyopsi tipik olarak ultrason kılavuzlu bir iğne kullanılarak gerçekleştirilir.
Hemen çabucak her organ, mesane, kalp, boyun, prostat, paratiroid bezleri vb. Dahil olmak üzere biyopsi yapılabilir.
Nasıl hazırlanmalıyım?
Perkütan iğne biyopsisi asgarî hazırlık ile ayaktan bir ortamda yapılır. Biyopsi randevunuzu programladığınız vakit, biyopsi prosedürü için hazırlık hakkında detaylı talimatlar alacaksınız.
İğne yahut cerrahi biyopsi yapıyorsanız, süreçten evvel rastgele bir ilaç almayı kesmeniz gerekiyorsa, sıhhat uzmanınıza danışın.
Biyopsi yapılacak yere ve yapma formuna bağlı olarak açlık gerekebilir. Lakin her biyopsi sürecinde açlık kural değildir. Rutin ilaçlarınızı suyla yudumlayabilirsiniz. Diyabetik iseniz ve insülin alıyorsanız, her zamanki insülin dozunun ayarlanması gerektiğinden hekiminizle konuşmalısınız.
Bir iğne biyopsisi öncesinde, bitkisel destekleri de dahil olmak üzere aldığınız tüm ilaçları ve bilhassa de anestezi için alerjiniz varsa hekiminize bilgi vermelisiniz. Hekiminiz, prosedürünüzden evvel muhakkak bir mühlet boyunca aspirin yahut kan inceltici almayı bırakmanızı tavsiye edebilir. Ayrıyeten, son hastalıklar ve öteki tıbbi durumlar hakkında hekiminizi bilgilendirin. Prosedür sırasında bir elbise giymeniz istenebilir.
Hamile olma ihtimaliniz varsa hekiminizi kesinlikle bilgilendirin. İmaj kılavuzluğu kullanan kimi prosedürler ekseriyetle hamilelik sırasında yapılmaz, zira radyasyon çocuğa ziyanlı olabilir.
Ekipman neye benziyor?
Birçok farklı biyopsi prosedürü vardır. Her biyopsi tipi için kullanılan ekipman, prosedür tipine bağlı olarak değişecektir.
İğne biyopsisinde, bir doku yahut sıvı örneği bir iğne ile çıkarılır. Kullanılan bu iğne bir şırıngaya takılan ve ekseriyetle kan almak için kullanılan iğnelerden daha ince olan bir iğnedir. Bu biçim biyopsi çoğunlukla tiroid nodüllerinde kullanılır. İğne biyopsileri sıklıkla ultrason ile yapılmakla birlikte bilgisayarlı tomografi (BT), floroskopi yahut MRG eşliğinde de yapılabilir. Ultrason, bedenin birtakım bölgeleri için eksiksiz bir usuldür fakat hava dolu akciğerler üzere birtakım bölgelerde ultrason uygun değildir.
Biyopsi süreçlerinin birçoklarında daha fazla doku elde etmemizi sağlayan (tru-cut, parça) özellikli iğneler kullanılır. Bu iğnelerin yarı otomatik ve tam otomatik çeşitleri olmakla birlikte günümüz pratiğinde daha çok tam otomatik tru-cut iğneler kullanılır. İğnenin kalitesini belirleyen kesicilik ve kâfi modül alma kapasitesi sürecin muvaffakiyetini etkileyen temel noktalardandır. Kesim (tru-cut) biyopsi süreçlerinde kuşkulu alana ulaşmak için uygun görüntüleme sistemini kullanmak kadar kâfi kalitedeki iğneyi kullanmakta çok kıymetlidir.
İşlem nasıl yapılıyor?
Biyopsi yapmak için kullanılacak görüntüleme usulü ve iğne incelenmesi gereken dokunun bulunduğu yere nazaran değişir.
Vücudun birçok bölgesinde US aygıtı ile biyopsi yapılabilir. Lakin biyopsi yapılacak dokunun bulunduğu yer ve etrafındaki dokuların özelliğine nazaran başka görüntüleme teknikleri (BT, MR, Floroskopi, Mamografi vs.) kullanılabilir. Görüntüleme kılavuzunu kullanarak, doktor iğneyi ciltten geçirir, lezyona ilerler. Doku örnekleri daha sonra çeşitli tekniklerden (ince iğne, tru-cut, vs.) biri kullanılarak elde eder. İnce iğne aspirasyonunda, ince bir iğne ve şırınga ile sıvıyı yahut hücrelerin kümelerini vakumla çekilir. Tru-cut (parça) biyopsisinde, otomatik düzenek harekete geçer, iğneyi ileriye yanlışsız hareket ettirerek gaye dokundan yaklaşık saç teli kalınlığında kesim elde edilir. Bu süreç çoğunlukla birkaç defa tekrarlanır.
Prosedür nasıl uygulanıyor?
İğne biyopsileri üzere görüntüleme kılavuzluğunda, minimal invaziv prosedürler çoğunlukla özel olarak eğitilmiş girişimsel radyolog tarafından gerçekleştirilir. İğne biyopsilerinde çoklukla kısa müddetli yatış yahut ayaktan tedavi kafidir.
İşlem esnasında gerek duyulduğunda bir hemşire veya teknisyen damar içi (IV) sedasyon yahut gevşeme ilacı verilebilir. Ayrıyeten biyopsi öncesinde hafif bir yatıştırıcı da verilebilir.
İğne ile cilde giriş yapmadan evvel lokal anestezi enjekte edilecektir.
Meme yahut tiroid biyopsisi üzere birtakım biyopsiler, sedasyon olmadan yapılabilir. Hemşire veya teknisyen sedasyonla ilgili prosedür sırasında size tavsiyede bulunacaktır.
Çocuklarda yapılan biyopsi süreçlerinde çoğunlukla genel anestezi uygulanır.
Prosedür sırasında örnek alınacak dokunun yeri teyit edildikten sonra, giriş yeri temizlenir, dezenfekte edilir, pak ve steril bir örtü ile örtülür.
Görüntüleme kılavuzunu kullanarak, doktor iğneyi ciltten geçirecek, iğneyi dokunun bulunduğu yere götürecek ve doku örneklerini çıkaracaktır. Tam tahlil için birkaç örnek gerekebilir.
Numune alımından sonra, iğne çıkarılacaktır.
Biyopsi tamamlandığında, rastgele bir kanamayı durdurmak için basınç uygulanacak ve derideki açıklık bir pansuman ile kaplanacaktır. Sütur çoğunlukla gerekli değildir.
İşlem yapılan dokuya bağlı olarak birkaç saatlik müşahede kafidir. Röntgen yahut başka görüntüleme testleri komplikasyonları izlemek için yapılabilir.
Biyopsi prosedürleri ekseriyetle çocuklar için de birebir halde yapılır.
İşlem sırasında ve sonrasında ne hissedeceğim?
İşlem sırasında hastalar çoğunlukla süreç yapılacak bölgeye uygulanan lokal anestezi iğnesinin acısını hisseder. Bu acı sıklıkla bilinen kan alma sırasında uygulanan iğnenin acısına misal. Lokal anestezi için verilen ilaçlar kısa süren bir hafif yanma tesiri oluşturmasını takiben hastalar artık acı çekmezler. Fakat acı hissetmemesine karşın bazen yapılan süreci hissedebilirler.
Biyopsi öncesinde hafif bir yatıştırıcı verilebilir ve gerektiğinde prosedür sırasında sedasyon yahut gevşeme ilacı intravenöz olarak verilebilir.
Birkaç günlüğüne biyopsi bölgesinde ağrı hissedebilirsiniz. Biyopsi nedeniyle önemli ağrılarınız varsa hekiminiz ağrı kesici ilaçları reçete edebilir.
Sonuçları kim yorumluyor ve nasıl edinebilirim?
Doku toplandıktan sonra tahlil için bir laboratuvara gönderilir. Bir patolog, biyopsi dokusunu bir mikroskop altında inceleyecektir. Patoloğun tam bir raporu birkaç gün içinde hekiminize gönderilecektir.
Prosedürün nasıl sonuçlanacağını hekiminize sormalısınız.
Göğüs biyopsisi yaptırdıysanız, muhtemelen radyolog sonuçlarınızı sizinle tartışacaktır.
Girişimsel radyoloğunuz, prosedürünüz ya da tedaviniz tamamlandıktan sonra bir takip ziyareti önerebilir.
Ziyaret, fizikî bir denetim, görüntüleme prosedürleri ve kan yahut başka laboratuvar testlerini içerebilir. Takip muayeneniz sırasında, prosedürünüz yahut tedavinizden bu yana yaşadığınız rastgele bir değişiklik yahut yan tesir hakkında hekiminizle görüşebilirsiniz.
Biyopsilerden kaynaklanabilecek komplikasyonlar şunlardır:
Kanama
enfeksiyon
uygulanan bölgeye bağlı olarak etraf dokularda gelişebilecek çeşitli komplikasyonlar. Bunlar sürecin yapılacağı bölgeye nazaran farklılık gösterdiğinden ötürü süreç öncesinde doktorunuza danışabilirsiniz.
Biyopsilerin sınırlamaları nelerdir?
Bazı durumlarda iğne biyopsisinden elde edilen doku ölçüsü kâfi olmayabilir ve biyopsinin tekrarlanması gerekebilir. Bu bilhassa lenfoma tanısı koymaya çalışırken yaşanabilir.
Biyopsi tekrarı ihtimalini azaltmak için örnek alınacak dokunun nekrotik (çürümüş) kısmından uzak kalmak faal bir tahlil olacaktır.
