Medipol Mega Üniversite Hastanesi Üroloji Kısmı’ndan Dr. Öğr. Üyesi Boz, böbrek taşı ile ilgili bilgi verdi. Boz, “Böbrekler beden işlevleri gerçekleşirken oluşan atık eserleri kandan uzaklaştırmakla vazifelidir. Kanın temizlenmesi esnasında mineral ve tuzlardan oluşan yapıdaki tortular böbrek taşlarını oluşturur. Çok sayıda böbrek taşı tanımlanmış olmasına karşın, böbrek taşlarını oluşturan mineral ve etmenlerin kimyasal yapılarına bağlı olarak en önemli kalsiyum taşları, ürik asit taşları, struvite dediğimiz enfeksiyon taşları ve sistin taşları en sık gözlemlenen taşlardır. Taş görülme sıklığı coğrafik, iklimsel, etnik, beslenme ve genetik faktörlere bağlı olarak değişmekle birlikte ortalama 10 şahıstan birinde ömründe bir sefer böbrek taşı tespit edilir” diye konuştu.
İDRAR YANMASI, SIRT VE KASIK AĞRISINA DİKKAT
DHA’nın haberine nazaran erken devirde böbrek taşlarının belirti vermediğine dikkati çeken Boz, “Böbrek taşları çoklukla üreter yani böbrekler ile idrar torbası ortasında borucuk halinde olan idrar yoluna girdikleri devirde belirti verir. Böbrek taşlarının en değerli belirtisi böbreklerin ve üreterlerin olduğu noktalarda, omurganın her iki tarafında sırtta, kaburgaların altında, alt karın bölgesinde ve kasıklarda ağrıdır. Ağrının dışında idrarda yanma, idrarda kan, sık sık idrara çıkma, idrar yapma zorluğu, mide bulantısı ya da kusma, enfeksiyonun eşlik ettiği durumlarda ateş yüksekliği de olabilir” dedi.
Risk kümesindeki bireyler hakkında konuşan Boz, “Aile hikayesi olanlarda daha fazla böbrek taşı oluşur. Bilhassa çocuk ve genç yaşta böbrek taşı oluşan bireylerde tekrarlayabilir. Daha evvel böbrek taşı oluşan bireylerin yarıya yakınında tekrar oluşabilir. Bedende kâfi su olmaması böbrek taşı oluşmasında değerli bir etkendir. Sıcak iklimlerde yaşayanlar, yüksek sıcaklıkta çalışanlar ve çok fazla terleyenler de risk altındadır. Protein, sodyum yahut şeker açısından yüksek, düşük lifli bir beslenme böbrek taşına yer hazırlayabilir. Tuz tüketiminin arttırılması böbreklerden atılan kalsiyumu artırır ve böbrek taşı riskini kıymetli ölçüde artırır. Sindirim sistemi ameliyatı geçirenlerde ve fazla kilolularda risk oranı artabilir. İdrarda sistin, oksalat, ürik asit veya kalsiyum oranlarının artmasına neden olan rahatsızlıklar riski artırır. Bedende sıvı birikimini azaltmak için kullanılan ilaçlar, kalsiyum bazlı antiasitler, birtakım antibiyotikler ve ilaçlar, uzun müddet D vitamini ve kalsiyum desteği kullanmak taş oluşumuna taban hazırlayabilir” tabirlerini kullandı.
‘ÇOK KÜÇÜK TAŞLAR DA ŞİDDETLİ AĞRIYA YOL AÇABİLİR’
Boz, böbrek taşı teşhis ve tedavi sistemlerine ait “Bilgisayarlı Tomografi (BT), böbrek yahut idrar yolundaki çok küçük taşların dahi yeri ve boyutu belirlemede en aktif görüntüleme usulüdür. BT’nin yanı sıra Ultrasonografi, Düz Üriner Sistem Grafisi ve İntravenöz Piyelografi üzere öbür radyolojik görüntüleme prosedürleri de taş tespitinde kullanılabilir. Taşın boyutu, sayısı, yeri, böbrek işlevlerinin etkilenmesi, taşın tıkanıklık yapma durumu, enfeksiyon varlığı, ek hastalıklar, ilaç kullanımı üzere durumlara bağlı tedavi kararı verilir. 5-6 mm’den küçük taşlar zaten idrar yolundan atılabilmekle birlikte çok küçük taşlar da şiddetli ağrıya neden olabilir. Tek böbrekli olmayan ve böbrek işlevleri etkilenmemiş bireylerde ağrı kesici ilaç tedavisi, taşın düşmesini kolaylaştıracak destekler, sıvı alımının artırılması, ağrı olan noktalara deride yanığa neden olmayacak formda sıcak su torbası uygulaması, hasta açısından mümkünse taşın pasajını kolaylaştıracak hoplama, zıplama hareketlerinin yapılması ile birkaç gün beklenebilir” dedi.
EN SIK UYGULANAN 3 YÖNTEM
İdrar yollarından geçemeyecek kadar büyük yahut küçük olduğu halde düşmemiş taşlar için farklı tedavi sistemleri olduğuna dikkati çeken Dr. Öğr. Üyesi Boz, en sık kullanılan yolları şöyle sıraladı:
“Vücut Dışından Şok Dalga Taş Tedavisi (ESWL): Çocuk yaş gurubu hariç anestezi ihtiyacı olmadan, bedenin dışından böbrek ya da üreter taşını parçalamak için güçlü titreşimler oluşturan ses dalgaları kullanılır. Kırılan taş modülleri idrar yoluyla bedenden atılır. 1,5 cm’den küçük taşlar için uygun olmakla birlikte, süreç taşın büyüklüğü, bulunduğu bölge ve kullanılan aygıta nazaran 30-45 dakika sürebilir. Kan sulandırıcı kullananlara pek önerilmez.
Üreteroskopi (Retrograd İntrarenal Cerrahi-RİRC): Taşın bulunduğu yere bağlı olarak belden anestezi ya da genel anestezi altında uygulanan bu prosedürle üreter ve böbrek içi yerleşimli taşlar idrar yolu uç kısmından girilip lazer ile kırılarak, taşların idrar yolundan atılması ya da küçük modüller halinde toplanması formunda gerçekleştirilir. Rastgele bir ameliyat kesisi yapılmadan sürecin idrar kanalından girilerek yapılması en büyük avantajları ortasındadır. Bu sayede hastalar kısa müddette konut ve toplumsal hayatlarına dönebilir. Kanama bozukluğu olan yahut kan sulandırıcı kullanan, obez, iskelet sistemi bozukluğu olan özellikli hastalarda uygulanabilirliği çok değerli avantajlarıdır.
Perkütan Nefrolitotomi (PNL) ameliyatı: Genel anestezi altında uygulanan PNL, 2 cm’den daha büyük ve kompleks böbrek taşlarının tedavisinde kullanılır. Hasta ameliyat masasına yüz üstü yatırılır. Sırt bölgesinden böbreğe küçük bir kesiden erişim sağlanarak böbreğe bir tüp yerleştirilir. Tüpün bir ucu cilt dışında bırakılır ve içerisinden nefroskop denilen optik kamera ve taşın kırılmasını yahut alınmasını sağlayacak aletler geçirilerek taşa ulaşılır. Çıkarılabilecek büyüklükteki taşlar yerleştirilen tüpten çıkartılır. Çıkartılamayacak büyüklükteki böbrek taşları, pnömotik, ultrasonik yahut lazer güç ile kırılarak dışarı çıkartılır. Öte yandan çok seçili olgularda Laparoskopik ve açık cerrahi metotlar de uygulanabilir.”
‘GÜNLÜK TUZ TÜKETİMİNİN AZALTILMASI BÖBREK TAŞI OLUŞUM İHTİMALİNİ AZALTIR’
Boz, “Böbrek taşlarının oluşma nedenleri farklı olduğu için, taş tahlili yapılmış taşın yapısı tespit edilmiş bireylerde şahsileştirilmiş teklifler yapılır. Gün içerisinde kâfi ölçüde, vakte yayarak su tüketimi böbrek taşı oluşumunun engellenmesi bakımından birinci sırada yer alır. İdrar renginin berrak olması kâfi su tüketimi yapıldığının işaretidir. Günlük tuz tüketiminin azaltılması böbrek taşı oluşum ihtimalini azaltır. Tuzun içinde bulunan sodyum pek çok konserve ve paketlenmiş hazır besinde bulunur. En sık görülen taş tipi olan kalsiyum oksalat taşı olanların, kalsiyumu büsbütün kesmesi hakikat bir yaklaşım değildir. Kalsiyum sağlıklı diş ve kemik yapısı için gerekli olduğu için doktor tavsiyesi olmadan kısıtlanmamalıdır. Sıvı tüketiminin artırılması yanında, kalsiyum oksalat taşı olan hastaların; kimi kuruyemiş ve yeşil yapraklı zerzevat ve meyvelerden kısıtlı diyet yapmaları önleyici olabilir. Fındık, badem, yer fıstığı, kaju, pırasa, maydanoz, kereviz, ıspanak, buğday kepeği, pancar kökü, kuşkonmaz, çilek, çikolata, soya eserlerinden uzak durulmalıdır. Hayvansal proteinin çok tüketilmesi ürik asit taşlarının oluşmasını tetikleyebilir. Hayvansal proteinin hudutlu tüketilmesi değerlidir. Nar, üzüm, elma, karpuz, fesleğen, kereviz tüketimi taş oluşumundan korunmada etkilidir” diye konuştu.
(HABER MERKEZİ)
