BRICS’e Yeni Katılımlar ve Genişleme Süreci
1 Ocak itibariyle Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri, BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) grubuna katıldılar. Grubun genişletilmiş hali için henüz resmi bir isim belirlenmiş değil, ancak “BRICS +” adının kullanılacağı düşünülüyor. Ayrıca, Arjantin de gruba davet edilmişti; ancak ülkenin yeni cumhurbaşkanı Javier Milei, BRICS’e katılmayacaklarını açıkladı. BRICS ülkeleri, yıllık zirve toplantılarında önemli kararlar almakta ve grup üyeleri, sırayla bir yıllığına dönem başkanlığı görevini üstlenmektedir.
BRICS’in Önemi ve Etkisi
BRICS neden önemlidir? BRICS ülkeleri, dünya genelinde önemli güç merkezlerine ev sahipliği yapmaktadır. Bu ülkeler arasında, Çin ve Rusya gibi büyük dünya güçleri ile Brezilya ve Güney Afrika gibi kendi kıtalarında önemli rol oynayan ülkeler bulunmaktadır. Grubun genişlemesiyle birlikte, toplam nüfus 3,5 milyara ulaşacak ki bu da dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 45’ine tekabül etmektedir. BRICS ülkelerinin toplam ekonomik büyüklüğü 28,5 trilyon doları bulmakta ve bu da dünya ekonomisinin yaklaşık yüzde 28’ini temsil etmektedir. Ayrıca, BRICS ülkeleri dünya ham petrol üretiminin yüzde 44’ünü karşılamaktadır.
BRICS grubu, kalkınmakta olan ülkelerin daha fazla ağırlığa ve temsil gücüne sahip olması gerektiğini savunmaktadır. Bu bağlamda, 2014 yılında kalkınma projelerine destek sağlamak amacıyla Yeni Kalkınma Bankası kurulmuştur. BRICS ülkeleri, 2022 sonu itibarıyla kalkınmakta olan ülkelere yeni yol, köprü, demir yolu ve su temini projeleri için toplamda 32 milyar dolar kredi sağlamıştır.
Dublin’deki Trinity College’dan kalkınma coğrafyası uzmanı Prof. Padraig Carmody, Çin’in BRICS içindeki rolünün giderek önem kazandığını belirtmektedir. Carmody, “Çin, BRICS üzerinden gücünü ve nüfuzunu artırmayı hedefliyor, özellikle Afrika’da. Küresel Güney’in ana sesi olmayı istiyorlar,” diyor. Diğer yandan, Rusya’nın BRICS’i farklı bir amaç doğrultusunda kullandığını savunanlar da mevcuttur. Londra merkezli düşünce kuruluşu Chatham House’dan Creon Butler, “Rusya, BRICS’i Batı’ya karşı yürüttüğü savaşın bir parçası olarak görüyor. Ukrayna’nın işgalinden sonra uygulanan ambargoları aşmasına yardımcı olmak amacıyla kullanıyor,” ifadelerini kullanmaktadır. Butler ayrıca, İran’ın BRICS’e katılımının grubun Batı karşıtı özelliğini güçlendireceği görüşündedir.
BRICS ve Dolar Hakimiyeti
BRICS para birimi, doların yerini alabilir mi? Ülkeler arası ticarette sıklıkla ABD doları kullanılmaktadır. Brezilya ve Rusya’dan bazı önde gelen siyasetçiler, “BRICS para birimi” oluşturup, doların küresel hakimiyetine son vermeyi önermiştir. Ancak bu konu, 2023’teki BRICS Zirvesi’nde detaylı bir şekilde ele alınmamıştır. Prof. Carmody, BRICS ülkelerinin ekonomilerinin farklı özellikler taşıdığını belirterek, ortak bir para birimi oluşturmanın pratik olmayacağını ifade etmektedir. Ancak, gelecekte uluslararası ticaret ödemeleri için ortak bir para birimi veya kripto para oluşturma potansiyelinin bulunduğunu da eklemektedir.
BRICS ve G20 Karşılaştırması
BRICS, G20’ye rakip mi? Türkiye’nin de dahil olduğu G20 grubu, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin küresel sorunları, mali krizler ve iklim değişikliği gibi konuları ele almak üzere oluşturulmuştur. Ancak BRICS grubunda G20 üyesi ülkeler de bulunmaktadır. Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nden Dr. Irene Mia, bu iki grubun gelecekte eş güdümlü çalışabileceğini öngörmektedir: “Birlikte, gelişmekte olan ülkelere iklim değişikliği ile mücadele için daha fazla finansman sağlanması veya ABD dolarının gücünün azaltılması için baskı yapabilirler,” diyor.
Rusya’nın BRICS Dönem Başkanlığı
Rusya, 2024’te BRICS dönem başkanlığını nasıl kullanacak? 2024 BRICS Zirvesi, Ekim ayında Rusya’nın Kazan kentinde gerçekleştirilecek. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, dönem başkanlığı süresince üç ana konuya öncelik vereceğini duyurdu:
- Uluslararası mali sistemde BRICS’in rolünü artırmak.
- BRICS üyesi ülkelerin bankaları arasındaki işbirliğini ve üye ülkelerin para birimlerinin kullanımını teşvik etmek.
- BRICS üyesi ülkeler arasında vergi ve gümrük işbirliğini güçlendirmek.
Dr. Mia, “Rusya, BRICS ile Batı’ya, Ukrayna’nın işgaline rağmen dünyanın geri kalanında dostları ve müttefikleri olduğunu göstermeye çalışacak,” şeklinde yorumlamaktadır.
