1900’lerin başı, Dersaadet’in sokaklarında başlayan ve sonrasında tüm dünyanın kıyılarından geçerek, tarihi hadiselerin içinde kendini var etmeye çalışan bir kişi… Gerçek bir hayat öyküsü… Oyuncu, direktör Buğra Gülsoy ‘Birinci Kıyamet’in devam kitabı olan ‘İkinci Kıyamet’i okurla buluşturdu. Sabri Mahir’in gerçek ömür öyküsünden esinlenerek yazılan roman, okuru tarihin içine davet ediyor. ‘Birinci Kıyamet’, “Güneşin Battığı Yer”den, ‘İkinci Kıyamet’, “Güneşin Doğduğu Yer”e uzanıyor… Tarihin tozlu raflarından gerçekleri sızdırıyor bize.
Edebiyat dünyasına süratli giriş yapan Buğra Gülsoy’la bir ortaya geldik ve İnkılap Kitabevi’den çıkan ‘İkinci Kıyamet’i ve edebiyat dünyasını konuştuk.
‘İkinci Kıyamet’ raflardaki yerini aldı. Âlâ bir edebiyatçı olduğunuzu kanıtladığınızı düşünüyorum bu romanla. Bu noktada roman yazma fikrinizden başlayalım mı?
Teşekkür ederim, ancak uygun bir edebiyatçı olarak anılmak için yolun şimdi çok başında olduğumu düşünüyorum. Şu an edebiyatla tatlı bir esinti içinde süzülüyorum diyelim, büyük de keyif alıyorum bundan. Bence uygun bir edebiyatçı olabilmek demek; bundan yıllar sonra geride bıraktığın yapıtlarının tümünün bir “şey” söylemesi demektir; kendisini geleceğe taşıyan, beşere hem ışık hem de ayna tutan değerli bir kelamın olmalı gerisinde bırakacağın. Umarım bir gün başarırım.
‘Birinci Kıyamet’ ve ‘İkinci Kıyamet’e gelirsek; birinci Türk boksörünün kim olduğu merakı içinde yıllar evvel yapmış olduğum araştırma beni Sabri Mahir’le karşılaştırdı. Yaşadığı akıl almaz kıssasını okumamla, zihnimin içi sayısız an ve fotoğrafla doldu taştı. Kağıda dökmekten diğer talihim kalmamıştı o vakit. Üstelik Sabri’nin acımasız seyahati dünya tarihinde yeni bir çağa açılan, tabiri caizse tüm kartların tekrar dağıtıldığı dünya savaşlarının o karanlık periyodunun içinden geçiyordu. Anlatmak istediğim karanlık dünya sistemi kurucularını da Sabri’nin gerçek öyküsü paralelinde anlatma fırsatım doğmuştu. Sonrası ise, bizatihi aktı satırlara.
‘KELİMELER HİÇ BİTSİN İSTEMEDİM’
Sabri Yetenekli hakikaten de dünyayı etkileyen bir boksör. Bu türlü bir ömrü kaleme almak güç olmalı.
Yukarıda da bahsettiğim üzere; kıssasını her okumamla onunla birlikte birebir seyahatin içinde buldum kendimi. Sabri’nin umutları kendi umudum, acıları ise iliklerime kadar işleyen üzüntülerdi. Yaşadığı her saniye canlanmıştı gözlerimin önünde. Kaleme almak sıkıntı olmadı, zira yazarken hissettiğim tek şey büyük keyif aldığım oldu. Sözler hiç bitsin istemedim. Asıl güç olan; romanın dünyasını terk etmekti benim için.
Romanının dünyasını terk ettiğinizde, ondan uzaklaştığınızda neler hissettiniz?
Tekrar içine geri dönmek. Tuhaf bir bağımlılık hali… Hatta öykünün devamı olur mu diye de zihnim beni daima zorlamaya devam etti. Fakat en değerli şeyin vaktinde durmak gerektiğini sezmek olduğunu anladım sonra. Bu kıssa iki seri olarak burada noktalandı. Artık ise başımın içinde dönen öteki başka öyküler çoktan demlenmeye başladı.
‘KÖTÜLÜK, KARANLIK İNSAN BU GEZEGENDE NEFES ALDIĞI SÜRECE DEVAM EDECEK’
Hangi tarihte yaşanırsa yaşansın, insanlık daima birebir; kötülük de, yeterlilik de… Artık dünyaya bakıyoruz, bir hasatlıkla çaba ediliyor. Türkiye’ye dönelim diğer bir kıyamet; deprem… Sabri Mahir’in dünyanın kıyılarında yaşadığı kıyametler… Bu paralellikler hakkında ne düşünürsünüz?
‘Birinci Kıyamet’ de, ‘İkinci Kıyamet’ de o kadar kozmik bir gerçeği yüzümüze vuruyor ki; Sabri’nin yaşadıkları yalnızca geçmişin yaşantıları olarak kalmıyor, şimdiye de geleceğe de sirayet ediyor maalesef. Kötülük, karanlık insan bu gezegende nefes aldığı sürece devam edecek, nifak yangınlarını körüklemeye devam ederek.
Okuru bir boksörle tanıştırırken roman aracılığıyla, birebir vakitte insanlığın köklerine gerçek da bir seyahate çıkarmış oldunuz. Dersaadet’te başlayan bir kıssanın tüm dünyaya sıçraması ki yaşananlar 1900’lerin ortalarına denk geliyor. Bir yanıyla da tarihi bir yapıta ortaya çıkardınız.
1900’lerle ilgili sayısız fotoğraf inceledim diyebilirim. O periyodun ruhunu satırlara yansıtabilmek için her bir ayrıntısı aklıma kazıdım. Her bir objeyi, kaldırım taşını bile tasvir ederken, okuyucuya o periyodun içinde yaşıyormuş izlenimi vermem kuraldı. Birinci kitabın geri dönüşlerinde bunu başardığım için çok memnunum. Çabucak çabucak tüm okuyucularımın ortak beğenisi, kendilerini o periyodun içinde buldukları oldu. Artık ümidim; tıpkı duyguyu serinin devamı ve sonu olan ‘İkinci Kıyamet’te de yakalamak.
Sabri Mahir’in boks kıssası de enteresan tabii…
Öfkesini denetim edebilmesi için, o devrin Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi) müdürü Tevfik Fikret ve edebiyat öğretmeni Mösyö Ravel’in yönlendirmesiyle boksa başlıyor. Kıyametlerini başlatan boks olmuyor, yalnızca öfkesine yenik düşüyor yeniden, başaramıyor içindeki canavarı durdurmayı. Boks ise kaçıp gittiği uzak kıyılarda daima karşısına çıkan ve hayatından asla uzaklaştıramadığı bir uzvu haline geliyor, bir lanet, fakat bir nimet birebir vakitte.
Tabii bu noktada Tevfik Fikret’i unutmamalıyız…
Kesinlikle. “Yeryüzü vatanım, insanlık milletim” diyen bir aklın esiri Sabri Mahir’in de seyahati. Yalnızca Sabri’ye yol gösterici değil, beşere da büyük tokat Tevfik Fikret’in zihni, öngörüsüyle geleceğe ışık tutan gerçek bir aydın, büyük bir edebiyatçı, usta bir şair birebir vakitte. Onur duyuyorum satırlarımda onunla buluştuğum için, onu anlamaya çabaladığım için.
Okur ‘Birinci Kıyamet’te ve ‘İkinci Kıyamet’te farklı olayların izini sürecek. Burada olay örgülerinin yanı sıra okuru anlatımınızla o serüvenin içine girmesini sağlıyorsunuz. Örneğin Valhala… “…sırtımdaki dinmek bilmeyen acının yarattığı öfke ve nefretle her uykuya daldığımda, beni tüm yüklerimden arındırıp güzelleşmemi sağlayan bir aralık değildi yalnızca, “Af evi” sıkıntısı annem buraya…” Çok etkileyici bir anlatım, Valhala nedir sizin için?
Valhala bir ütopya. Gerçek olamayacak kadar imkansız, gerçek olmasını isteyecek kadar vazgeçilmez. İnsanın insanı, lakin daha çok da kendisini affettiği bir diyarın ismi. Bir cennet tasviri değil, cehennemi hak edenlerin de vardığı yer. Bir yüzleşme, daha çok kabulleniş. Herkesi kucaklayan, herkesin birbirini kucakladığı sıcak bir yuva hayali Valhala. Bir gün… İnsanoğlu kainattaki yerini bulduğunda, yıldızlardaki pozisyonunu anladığında varacağımız yerin ismi Valhala. Varacağımız yer bir yol değil, yüreğimizin içinde şimdi açılmayan kilitli bir kapı.
Biraz da kitaptan genele gidelim, öfke, vicdan, nefret, sevgisizlik… Çok fazla şey sayabiliriz. Romanda şahısların kıssasından bu kavramların hepsini sorgulamaya başlıyoruz. Pekala siz? Yani Sabri Yetenekli olurken neler hissettiniz? Ya da Pera olurken?
Aslında iki kahramanı var bu acıklı kıssanın. Sevdiği bayanı terk etmek zorunda kalan bir adam: Sabri. Ve sevdiği adamı sonsuza kadar beklemeye kelam veren bir bayan: Pera. Vaktin içinde kaybediyorlar birbirlerini, üstelik vakti durdurmak için her gayretlerinde daha da sıkışıp kalıyorlar yazgılarından ördükleri yüksek duvarların ortasına. Sabri olmak Pera’dan farklı düşünülemez. Tam bilakis Pera’nın var olması da Sabri’nin nefesinde gizli daima. Yazarken Sabri’nin öfkesini Pera’nın sevinciyle soğuttum. Pera’nın ümitsizliğini Sabri’nin vicdanıyla dindirdim. Onların sevgisiyle kurtulduk kaybolmaktan.
Dünya savaşları, farklı kimliklerin çatışması, kıyımlar, yıkımlar… Toplumsal gerçekliğimizi Sabri Becerikli ve Pera üzerinden çok hoş tabir etmişsiniz. İdeoloji ve sosyolojiyi romanda görebiliyorum. Keder ettiğiniz sorunları merak ediyorum?
‘İkinci Kıyamet’ten şu satırlar daha âlâ anlatır tahminen kederi: Koca çarkları tutan büyük zincirin küçük birer halkasıyız yalnızca, farkında olarak, farkında olmayarak. Vakit; kim olduğumuz değilmiş, ne manaya geldiğimizmiş. Vakit; ne yaptığımız değil, neye yol açabileceğimizmiş. Bir soru değilmiş, karşılık da. Bunu gördüm, bunu yaşadım, buyum, bu oldum. İsteyerek. İstemeyerek. Kıyametlerimiz kadarmışız yalnızca. Hepsi o kadarmış, hepimiz o kadar. Yolcusu oldum rüzgârların savurmasına müsaade verdiğim mevcudiyetimin. Cennet cehennem, âlâ makûs, ömür mevt. İnce bir ipliğin üzerinde yürüdüm. Kimse fırlatmadı üstüme, istikrarımı bulmak için yanlara yanlışsız sarkan o esnek uzun sopadan. Tevfik Öğretmen haklıymış; “Şeytan da biziz, cin de; ne şeytan, ne melek, dünya dönecek cennete beşerle.” Ya da dönecek cehenneme benimle.
Edebiyat seyahatiniz devam edecek diye biliyorum. Yeni bir roman çalışmanız var mı?
Yeni, taze bir öykü üzerinden çalışıyorum. Ne vakit biter derseniz, şu an demleniyor. Bitiş vaktini yalnızca o biliyor. Müelliflik artık hayatımın bir modülü, benim bir modülüm. Edebiyat seyahatim devam edecek, evet.
Şunu da sormak isterim, oyunculuğun edebiyata katkısı nedir?
Hikayelerimdeki tüm karakterlerimi oynayabiliyorum başımın içinde. Tüm hissini, yaşantısını, defolarını rahatça görebiliyorum. Hasebiyle yazarken aslında oynamış oluyorum. Bu da bana hem kolaylık hem de büyük bir haz sağlıyor yazarken.
Bir yandan icra ettiğiniz meslek olarak da, edebi yapıtlardan uyarlanan diziler ve sinemalar oluyor. Nasıl bakıyorsunuz?
Okuyucu okuduğu her kitapta kendi direktörlüğünü yapıyor aslında, kendi dünyasını kuruyor zihninde, kendi sinemasını çekiyor. Ekran yahut perde uyarlamalarında ki en büyük sorun bu, sorun da diyemeyiz gerçi buna, yalnızca öteki bir direktörün penceresinden izliyorsunuz kıssayı. Ancak başarılı uyarlamalar yapıldı mı? Evet, yapıldı. Nasıl yapıldı? Müellifin kurduğu dünyayı çok yeterli anlayan direktörlerle, yapımcılarla ve senaristlerle. Dikkat edilmesi gereken en kıymetli şey; müellifi ve öyküsünü çok yeterli anlamak.
‘SULTAN MELİKŞAH’A HAYAT VERİYOR OLMAK GURUR VERİCİ’
Yepyeni bir diziyle izleyici karşısına çıktınız. Kimi periyotlar sizi daima güldürü dizilerinde gördük. Burada da farklı bir karakter olarak karşımıza çıkıyorsunuz. Dizinin serüveninden başlamak isterim.
30 günlük ağır at binme, kılıç-ok eğitimi ve aksiyon sahneleri hazırlığı akabinde, 60 gün süren birinci kısım çekimleri hem hayatımda kamera önünde daha evvel yer almadığım taze bir dünyanın kapılarını aralamış oldu, hem de oyunculuk manasında sonlarımı zorlamış oldum. 11. yy ve bilhassa o devrin Orta Doğu ve Asya tarihi daima merak edip okuduğum bir vakit aralığıydı. Bu aralığın içinde, özellikle Büyük Selçuklu imparatorluğu’nu en geniş sonlarına ulaştıran ve çağına en parlak devrini yaşatan Sultan Melikşah’a hayat veriyor olmak gurur verici bir tecrübe benim için.
Dönem dizileri ya da periyot sinemalarına nasıl bakıyorsunuz? Mükemmel Yüzyıl’la başlayan ve sonrasında sıkça rastladığımız diziler oldu.
Tarihi imaller aslında o vakit dilimine ne kadar vakıf olduğunuzla ya da o vakte hangi pencereden baktığınızla direkt alakalı. Sinemalar yahut diziler kendilerini seyirciye izlenilebilir kılmak ismine tarihin akışında kimi küçük değişiklikler ve kurmacalar yapmak zorunda, bu da çok olağan bir dürtü. Beşerler geçmişi bütün ayrıntılarıyla ve daha yalın haliyle öğrenmek istiyorlarsa, bunu hakkıyla kitaplarda bulacaklardır. Lakin tek bir kaynakla değil, birçok metne başvurarak.
Türkiye ve dünya edebiyatından kimleri okuyorsunuz? Geçmişten bugüne, etkilediğiniz muharrirleri da merak etmekteyim?
Sartre’ın ‘Duvar’ kitabı bilhassa beni çok etkilemiştir. George Orwell’ın kitapları, Ursula K. Le Guin kitapları. Türk edebiyatçılarımızdan; Sabahattin Ali, Yaşar Kemal, Oğuz Atay, Zülfü Livaneli…
