“…zor olsa da sorumluluğu ele almalı ve cürmü iş hayatımızın ve gerilim yaratan öbür etmenlerin üstünden biraz hafifletmeli güya ne dersiniz? Bu da öteki bir yazının konusu olsun. “ demiştik en son…
Öncelikle SİZ’den başlamalı. Siz’in kim olduğunuzu, isminizi bilmiyorum. Nerelisiniz, tipiniz nasıl, yaşınız kaç, toplumsal statünüz nedir…beni de ilgilendirmiyor. Lakin benim tek bildiğim sevgili
Maslow’un piramidinin en üst düzeyindeki Kendini Gerçekleştirme ihtiyacına sahip olmaya layık olduğunuz.
Maslow, bir gereksinimin karşılanmadan başkasına geçilemediği ihtiyaçlarımızı şu biçimde sıralamıştır.
- Fizyolojik gereksinimler(yemek yemek, nefes almak, su içmek, cinsellik, uyku,denge,boşaltım)
- Güvenlik gereksinimi(can güvenliği, iş, aile, mülkiyet güvenliği)
- Bir kümeye ilişkin olma, sevgi, gereksinimi(şefkat, arkadaşlık, aile, cinsel yakınlık)
- Saygınlık gereksinimi(tanınma, kendine hürmet, özgüven, muvaffakiyet, başkalarının hürmeti, diğerlerine hürmet, toplumsal statü sahibi olma)
- Kendini gerçekleştirme gereksinimi(potansiyelini gerçekleştirme, mükemmelleşme, fazilet, yaratıcılık, doğallık, sorun çözme, önyargısız olma, gerçeklerin kabulü)
Şimdi bu piramitte birinci 2 şart aslında her birimizde var. Var ki şu anda bu yazıyı rahatlıkla okuyabiliyorsunuz. 3. kuralla bir arada biraz zorlanmalar başlıyor.
- Son ihtiyaca kadar giderken yolda kimileri tekliyor, kimi öksürüp kimi aksırıp bir biçimde ilerlemeye çalışıyor… değil mi?
- Peki nedir bizim yolumuza çakıl taşları dizenler?
İşte biz bunlara “Bilişsel Çarpıtmalar ” diyoruz.
- Elbette ki tek neden bunlar değil ancak birazdan sayacağım gerçek dşı değerlendirmeler, başlamak için hoş bir husus değil mi?
Hep ya da Fikri: Halbuki hayat gri ve grinin tonlarından ibarettir siyah beyaz olmak yerine. Lakin işte bazen zorlaştırıyoruz bu niyet ile mükemmeliyetçiliği överken. Çektiğiniz fotoğraf ana sayfaya çıkmadıysa “ Ben işe yaramaz bir fotoğrafçıyım! X bile çıktı ana sayfaya bir ben yokum..” Halbuki daha evvel misal muvaffakiyetler elde eden birbirinden güzel kareleriniz olsa bile…
Zihinsel Filtre:
- Yaşanan olaylardaki olumsuz ayrıntılara odaklanmak sizi yormuyor mu? Örneğin X sitesinde fotoğrafları geziyorsunuz. Biri tahminen de gereksiz ve yersiz bir yorum yapmış her hangi bir kareye. “Herkes de bu türlü sanatçı kesildi. Bunlar daima bu türlü. Beşerler hiç bir şeyi beğenmiyorlar. Artık ben yüklersem benim fotoğrafımı da kimse puanlamayacak!”
Aşırı Genelleme:
- O gün bulutlar pek yardımsever değil mi?
- Modeller açısından şanslı hissetmiyor musunuz?
- Yoksa her çekim günü mü bu türlü?
- “Ne vakit çekime çıksam bunlar beni buluyor?
- Ne şanssız beşerim ben! Benden hayatta yeterli kare çıkamaz!” mi diyorsunuz?
- Şimdi tekrar gözlerinizi kapatın ve düşünün çıktığınız 30 çekimin kaçında birkaç aksilik oldu?
Yazın günü gününe ve sesli okuyun. Okuyun ki çarpıtılmış bilişiniz ile yüzleşmenin dayanılmaz hafifliğini yaşayın.
Etiketleme: Çok genellemenin hayatınızı daha zorlaştıran halini düşünün, işte etiketleme. “Benden hayatta uygun kare çıkmaz! Ben maharetsiz bir şipşakçıyım!”
Büyütme ve Küçültme: Kusurlu olduğunuzu düşündüğünüz taraflarınızı büyütüp, olumlu yanlarınızı küçültmeyedir bu. “Ne yaptım ben! Mahvoldum! Nasıl olur da fotoğrafı bu ışıkta çekerim hem de bu diyaframla!” ya da “Ne olmuş yani güzel bir kare yakaladıysam maharet lenste!”… Mutsuzluuk, mutsuzluk gel kucağımıza…
”- meli, -malı” Cümleleri: Bu eklerle motive olmaz bilakis mutsuz, kızgın, isteksiz hissedersiniz. “Bu gece çektiğim tüm fotoğrafları işlemeliyim. Hatta kümedeki tüm fotoğrafçılardan evvel ve hatta çabucak siteye eklemeliyim.”
- Yorucu değil mi?
Olumluyu Geçersiz Kılma: Sergi açtınız diyelim. Uğraştınız, emek verdiniz ve filanca yerde filanca gün filanca şahısları çağırıp sundunuz fotoğraflarınızı. Gelen konukların beğeni yorumlarını duydukça “Of.. Aslında kibar olmaya çalışıyorlar. Eminim beğendiklerinden değil bunlar!”…
- Tanıdık geldi mi?
- Ne kadar yorucu ve yıkıcı bir biliş değil mi?
Zihin Okuma: Aynı stant açılışındayız. Diyelim ki gelenlerden biri bir köşede pencereden dışarıya bakıyor, dalmış uzaklara. “Gelenleri çok sıktım. O kadar sıkıcı bir stant açmışım ki adam gezmek yerine dışarıyı izleyeyim daha düzgün diyor kesin!” hmmm tahminen de artık aldığı bir telefondan ötürü kanılara dalmıştır, ki o denli, fakat siz kendi fikrinize o denli ikna olursunuz ki araştırma gereği duymadan tüm gününüzü hem de stant açılışınızı mahvedersiniz.
Falcılık Yapma: Fala inanma falsız da kalma derler ya, bu onlardan biri değil, acı veren bir bilişsel çarpıtma biçimidir. Stantta dışarıya dalıp giden adam var ya, işte o, telefonda kız arkadaşı ile tartıştı. Fakat daha da vahimi yapmakta olduğu falcılık, “Bundan sonra asla düzelmeyecek bağlantımız. Hiçbir formda onu geri döndüremeyeceğim. Eminim bundan!” Gerçekçi olmamasına karşın o buna inanıp çoktan ümitsizliğin pençesine düşmüştür bile.
Kişiselleştirme: Hiçbir mantıksal açıklaması olmaksızın, bir temele dayandıramadan olumsuz bir olayın sorumluluğunu üstleniverirsiniz. Sonuç, büyük bir suçluluk hissidir. “Ben olmasaydım burada çıkmazdık çekime ve o daha güzel kareler çekerdi. Ben güzel bir çekim arkadaşı değilim. Hepsi benim hatam!” Hâlbuki diğerlerinin yaptığı sizin değil onların sorumluluğudur.
Zor görünen insanların birçoklarında, ya da yorucu hayatların büyük kısmında bilişsel çarpıtma örneklerini görebiliriz. Birinci adım onların farkına varmaktır.
Ve,
Sevgili okuyucu, dünyanın en düzgün terapistine de gitseniz, dünyanın en mükemmel ilacını da kullansanız; iç görünüze giden patikayı reddederseniz, bir sonuç alamazsınız. Öncelikle SİZ istemelisiniz gelişmeyi, gelişmeye giden yola çıkmayı.
