Bir şeyi değiştirmek istiyorsak şayet o şeyin ne olduğunun farkında olmalıyız, bu nedenle öncelikle müdahale programına çocuğun yaptığı sorun olan davranışının tahlili ile başlarız. Bu tahlilin içinde çocuğun sorun olan davranışı nerede, kimlerle iken ortaya çıkmakta, sorun olan davranıştan çabucak evvel ne oldu, sorun olan davranışla bağlantılı başka faktörler neler(ilaç saati, dozu), davranışın hedefi nedir, sorun olan davranış karşısında öğretmen ne yaptı, davranışın sürekliliği nedir, sıkıntılı davranışlar için daha öncesinde nasıl yollar denendi, davranışın oluşmasını engelleyecek pekiştireçler neler olabilir bu sorulara karşılık verebildiğimizde o davranışın tahlilini sağlamışız demektir.
Tüm bu davranış tahlillerini yapan takım, okul idaresinin bilgisinde okul danışmanı, sınıf öğretmeni ve veliden oluşmaktadır. Vazifesi öğrencileri takip etmek, aileyi sağlıklı halde bilgilendirmek ve gereksinim dahilinde uzmana yönlendirmektir. Okul içerisinde ya da dışarıda karşılaşılan sorunlar ortasında istismar gelmekte ve ebeveynler öğretmenler ve çocuklar bu mevzuda muhakkak dönemlerde bilgilendirilmektedir.
Çocuğumu istismardan nasıl koruyabilirim?
Okul öncesi periyotta ebeveynler, çocukların cinsellikle ilgili sorularına nasıl karşılık vereceklerini bilemeyebiliyor. Üç yaş civarında merak hissinin artmasıyla birlikte çocuğun soruları da artış gösterir. Bu soruları birtakım anne babalar duymazdan gelirken kimileri da çocuğun aklını karıştıracak karşılıklar verebilmektedir. Anne baba “bu sorunun karşılığını bende bilmiyorum lakin şayet istersen birlikte araştırabiliriz.” diyemiyor zira bu telaffuz zorlayıcı, güçsüzlük belirtisi olarak isimlendiriyor meğer vakit zaman anne babanın da bilemeyeceği şeyler olabilir. Yanlış bilgi verip çocuğun aklını karıştırmak yerine “bunun karşılığını bende bilmiyorum birlikte bulalım” demek daha sağlıklı olacaktır.
Bu sorulara yanıt verirken anne baba olarak onlara öğretmemiz gereken şey;
kendi vücudunu tanıtmak,
sınırları tanıtmak,
iyi ve berbat dokunuşu ayırt etmeyi öğretmek olmalıdır.
Çocuğun sorduğu sorular çocuğun vücudunu tanımasıyla başlar. Bir yaşına kadar cinsel organla ilgilenmez lakin tuvalet eğitimi devrinde artık cinsel organının farkındadır. Ona takma isim takabilir. Anne baba da cinselliği konuşmaktan utanç duyduğu için isim takmak anne babanın da işini kolaylaştırabilir. Lakin çocuğun gerçek isimleri de öğrenmeye muhtaçlığı vardır. Penis ve vajina olarak öğretilmelidir. Gerçek kelimeyi bilmemek utandırıcı olabileceği üzere takma isimler karıştırıcı ve bireyden şahsa değişik manalar taşıyabilir. Okul öncesi devirde çocuk soyut algılamadığı için somut şeyler duyup merakını gidermek isteyecektir. Ben nasıl dünyaya geldim sorusuna “anne ve babalar birbirlerini çok sevdiklerinde bir bebekleri olur” diyebilirsiniz. Okul öncesi devirdeki bir çocuğa daha ayrıntılı bilgi vererek başının karıştırılması yanlıştır. Sevişmek, öpüşmek, rahim vs üzere bilmediği tabirler onun daha fazla soru sormasına sebep olacaktır.
Onun başını karıştırmadan açıklamaları nasıl yaparım?
Bu sorunun karşılığı kimin, nerede ve ne vakit açıklama yapacağıyla da ilgilidir. Bir çocuğa konuşma yapmak için ondan gelecek bir soru yada davranış başlangıç noktası olabilir. Bu konuşmayı çocuğa inanç duyduğu bir yetişkinin ya da yetişkinlerin yapması sağlıklı olacaktır. Çocuk bir misafirlikte bile aklına takılan soruyu size yöneltebilir. “ Sevişmek ne demek?”Çünkü sorusunun içeriğinin farkında değildir. Anne baba ise kızarır. Her zamanki ses tonu ve mimiklerinizle utandırmadan ayıp demeden konutta konuşabileceğinizi anlatabilirsiniz.
Çocuklara cinsel eğitimden bahsetmek kâfi değildir model alarak öğrenen okul öncesi çocuğu davranışlarda da sözlerde ki istikrarı görmek isteyecektir. Göz temasınızın olmasına, ses tonunuz her zamanki tonda olmasına dikkat ederek (ne utanmış ne sert) “anlıyorum ki kimi şeyleri hayli merak ediyorsun insanların kimileri kız kimileri erkektir. Kızları ve erkekleri birtakım şeylerle ayırt edebiliriz. Kızlar daha çok etek giyer erkeklerse pantolon giyer. Erkeklerde öne gerçek penis vardır, kızlarda ise içe gerçek vajina vardır. Ve çiş yapmamızı sağlar.” Bu kadar açıklama, çocuk soru sormuyorsa kafidir.
Peki üst üste gelen çocuk kayıpları ve tacizlerine karşı çocuklarımızı nasıl koruyacağız?
Yapılan araştırmalar çocukların en çok 4-11 yaş ortası tacize uğradığını göstermektedir. Bu bilinçlendirmenin yapılacağı en başarılı yaş kümesi ise 4-7 yaş ortasıdır. Çocukları istismardan korumak için konuşmak kâfi değildir, davranışlarla da bunu öğretmek gerekmektedir. Tehlikeli bireylerden uzak durmasını öğütlemek toplumsal gelişim ve itimat hissini da zedeleyebilir. Eğer ki içe dönük ya da toplumsal fobik bir çocuk varsa karşımızda bu açıklamaları yapmak onun telaşını artırıp bağlantı kurmasını engelleyebilir, etrafını tehlike olarak algılamasına sebep olabilir. Bu nedenle her çocuğun gelişiminin farklı olduğu ve mizacının farklı olduğu göz önüne alınarak çocuğunuz açıklamaya gereksinim duyacağınız soru ve davranışlar sergiliyorsa açıklama yapmanız önerilir.
Çocuklara nasıl bir şuur kazandırılmalı?
‘Bedenim bana özeldir’ bilincini kazandırmak
Kendi vücudunun kendisine ilişkin olduğu hissini kazanamayan ve kendi vücudu üzerinde diğerlerinin bir şeyler yapabileceğini düşünen çocuk rahatlıkla taciz tuzağına düşebilir. 4 yaşından itibaren çocuğa bu şuur verilmeli. Örneğin, terlemiş bir çocuğun atleti müsaade alınmadan apansız çıkartılmamalı. Çocuk vakitle kendisinden müsaade alınmadan vücuduna yapılacak müdahaleleri hisseder ve rahatsız olur.‘İzin verirsem dokunabilirsin’ şuurunu kazandırmak
Çocuk, kendi vücuduna olan hakimiyetini öğrenmekle birlikte, hakim olduğu bu vücut üzerinde kendisinin kelam hakkı olduğunu bilmeli. Ebeveynlerin 4-5 yaşından sonra çocuklarını öperken bazen ‘Seni öpebilir miyim?’ diye müsaade istemesi bu şuurun oluşmasında tesirlidir.‘Dokunulması yasak olan yerlerim’ şuurunu kazandırmak
Çocuklar 4 yaşından itibaren bedenlerinin aşikâr bölgelerine dokunulmasından rahatsız olmaya başlamalı. Çocuk eş, dost ve akrabalar tarafından cinsel organlarına dokunularak, öperek, vurarak sevilmemeli.‘Fiziksel baskıya direnme’ refleksi kazandırmak
Taciz yaşamış çocukların birçoğu çırpınmanın ve kaçmanın tahlil olmadığını düşünüp kaçmayı denememişlerdir. Çocuklara olan sevgi şovları sırasında kendi güçsüzlüğünü hissettirecek kadar orantısız güç gösterisinden sakınmalı.‘Vücudum görünmemeli’ hissi kazandırmak
Çocuk, çıplak olarak ortada bırakılmamalı. Kendisini diğerlerinin yanında çıplak görmeye alışkın olmazsa elbisesinin birileri tarafından çıkartılmasından önemli rahatsızlık duyar.‘Banyoda çıplak olunmaması’ şuuru kazandırmak
4 yaşından sonra anne baba çıplak olarak çocukla tıpkı banyoda bulunmamalı. 7 yaşından sonra çocuğun genital bölgelerinin diğerince görünmesine müsaade verilmemeli.Tuvalette benden diğeri olmamalı şuuru kazandırmak
4 yaşına girmiş bir çocuğa tuvaletin özel bir yer olduğu ve tuvalet muhtaçlığını gideren birinin öbürleri tarafından görülmesinin hakikat olmayacağı öğretilmeli.‘Soyunma ve giyinmede yalnızlık’ prensibi kazandırmak
Çocuğun vücuduna yönelmiş bakışlardan rahatsız olacak refleksi kazanması için 4 yaşından itibaren ortalık yerde çıplak dolaşmamayı öğrenmesi gerekir.
‘İzin verirsem kabul edilirsin’ prensibi kazandırmak
7 yaşından sonra çocuğun odasına girerken anne baba bile müsaade almalı. Giyinip soyunurken müsaade alarak yardım edilmeli
